‘Tweede Kamer hield steeds regie tijdens formatie’
Tijdens de lange kabinetsformatie van 2017 hield de Tweede Kamer steeds de regie in handen. Dat staat in de bundel ‘Stratego, risk en scrabble’, een evaluatie van de kabinetsformatie 2017 door het Montesquieu Instituut. Voorzitter Khadija Arib nam op woensdag 7 maart 2018 het eerste exemplaar van de bundel in ontvangst in het Tweede Kamergebouw. Ook ging zij in gesprek met een aantal van de auteurs.
Formatieproces
Na de langste formatie ooit stond het kabinet-Rutte III op donderdag 26 oktober 2017 op het bordes. Maar hoe verliep het formatieproces? Aan de hand van verschillende thema’s evalueren diverse auteurs, onder wie historici, staatsrechtgeleerden en bestuurskundigen, in ‘Stratego, risk en scrabble’ het verloop van de kabinetsformatie. Er wordt onder meer ingezoomd op reacties uit het buitenland, de inhoud van verkiezingsprogramma’s in relatie tot het uiteindelijke regeerakkoord, en de regierol van de Tweede Kamer.
Regie Tweede Kamer
Sinds 2012 neemt niet langer de Koning, maar de Tweede Kamer het voortouw bij de kabinetsformatie. Dat betekent dat de Kamervoorzitter na de verkiezingen met de fractievoorzitters in gesprek gaat over het opstarten van de formatie. Ook wijst de Kamer de verkenner en (in-)formateurs aan. Parlementair historicus Alexander van Kessel schrijft in de evaluatiebundel dat tijdens de langdurige formatie steeds duidelijk was dat de regie bij de Tweede Kamer lag; de Kamer was telkens in staat om een volgende stap te zetten. Van Kessel stelt ook vast dat er bij partijen geen discussie is over de nog relatief nieuwe regierol van de Kamer tijdens de formatie.
Beslotenheid doorbreken
De eindredacteuren van de bundel, hoogleraar Staatsrecht Aalt Willem Heringa en voormalig CDA-Kamerlid Jan Schinkelshoek, benoemen aan de hand van het verloop van de kabinetsformatie een aantal paradoxen. Een daarvan is ‘mediageweld en mediastilte’. Tot en met de verkiezingsdag kiezen politici ervoor om in de spotlights te staan, terwijl tijdens de formatie nauwelijks informatie over de vorderingen naar buiten komt.
Tijdens de bijeenkomst met de auteurs wees Kamervoorzitter Khadija Arib erop dat het na de verkiezingen van 15 maart 2017, met dertien gekozen fracties, lastig was om snel een nieuw kabinet te formeren. “Het was ingewikkeld om tot een compromis te komen waarin iedereen zich kon vinden. Maar dat zal in de toekomst niet anders zijn. Wel hoop ik, in het belang van de kiezers op wie een beroep is gedaan, dat het besloten karakter van de formatie in de toekomst doorbroken kan worden.”
De Tweede Kamer laat nog een uitgebreide evaluatie van de kabinetsformatie uitvoeren.