Uitgelicht : Kabinetsformatie 2017

Het kabinet-Rutte III van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie is donderdagochtend 26 oktober 2017 op paleis Noordeinde in Den Haag beëdigd door Koning Willem-Alexander. Daarna volgde de traditionele bordesfoto. Op woensdag 1 en donderdag 2 november was in de Tweede Kamer het debat over de regeringsverklaring.

Kabinetsformatie vanaf 15 maart 2017

Informateur Zalm ging op woensdag 28 juni voor het eerst in gesprek met de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie.

De verkiezingen voor de Tweede Kamer waren op 15 maart 2017. Direct daarop volgde de formatie van een nieuw kabinet, een ingewikkeld en spannend proces. Sinds 2012 neemt de Kamer zelf het initiatief bij de kabinetsformatie. Voor die tijd had de Koningin nog een belangrijke formele rol. De kabinetsformatie vindt plaats in het gebouw van de Tweede Kamer. De meeste gesprekken waren in de Stadhouderskamer.

Rol van de Koning

Tot 2012 werden (in)formateur(s) door het staatshoofd benoemd, toen koningin Beatrix. Sinds 2012 is het de Tweede Kamer die de informateurs benoemt. Wel wordt de Koning regelmatig op de hoogte gehouden van de voortgang van de gesprekken over de kabinetsformatie. Informateur Gerrit Zalm ging bijvoorbeeld op woensdag 12 en donderdag 20 juli langs bij koning Willem-Alexander.

Onbetaalde erebaan

Voor zijn werk als informateur wordt Gerrit Zalm niet betaald. Informateur zijn is een erebaan, die is weggelegd voor personen die een jarenlange staat van dienst hebben in de politiek of de publieke sector. Zij blijken het beste in staat te zijn om politici met uiteenlopende standpunten en idealen bij elkaar te krijgen in één kabinet. Vaak zijn informateurs oud-ministers of zittende ministers. Gerrit Zalm was van 2003 tot 2007 minister van Financiën en vicepremier in het kabinet-Balkenende II.

Wat doet een informateur?

Wat de opdracht van de informateur precies is, hangt af van de verkiezingsuitslag. Als twee partijen een meerderheid hebben en het eens zijn, kan hij een beperkte opdracht krijgen. Tot 2012 werden (in)formateur(s) door de Koningin benoemd. Sinds 2012 gebeurt dit door de Tweede Kamer. 

Coalitie

Nederland kent veel verschillende politieke partijen. Het is nog nooit voorgekomen dat één partij meer dan 50% van de stemmen kreeg. Daardoor moeten partijen samenwerken om te regeren. Die samenwerking noemen we de coalitie. Partijen die niet meedoen aan de coalitie vormen de oppositie. Alle Nederlandse kabinetten van na de Tweede Wereldoorlog waren coalitiekabinetten. Zij werden gesteund door twee of meer partijen zodat ze samen een meerderheid in de Tweede Kamer hadden. Een kabinet kan ook gedoogsteun krijgen om aan een meerderheid te komen. Eén of meerdere partijen uit de Tweede Kamer beloven dan dat ze het kabinet zullen steunen. Die partijen stemmen in principe voor de beslissingen van het kabinet, maar ze hebben geen ministers of staatssecretarissen in de regering.

Het regeerakkoord

Het kan zijn dat de opdracht van de informateur zo breed is dat hij ook het regeerakkoord opstelt. Soms wordt hiervoor een nieuwe informateur aangesteld. Deze onderhandelt met de coalitiepartijen over de gezamenlijke doelstellingen en de hoofdlijnen van beleid van het toekomstige kabinet. Als ze het eens zijn, leggen de coalitiepartijen de afspraken vast in een regeerakkoord. Het nieuwe kabinet moet het regeerakkoord uitvoeren. Dat betekent dat de vastgelegde afspraken de komende jaren moeten worden omgezet in beleid. 

Drie informateurs

Edith Schippers

Een dag na de verkiezingen, op donderdag 16 maart 2017, is Edith Schippers voorgedragen als verkenner. En vanaf 28 maart was ze informateur, tot 29 mei.

Herman Tjeenk Willink

Herman Tjeenk Willink heeft op dinsdag 30 mei zijn opdracht gekregen als informateur. Op woensdag 28 juni gaf hij het informateursstokje door aan Gerrit Zalm.

Gerrit Zalm

Informateur Gerrit Zalm heeft woensdagmiddag 28 juni 2017 zijn opdracht ontvangen uit handen van Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib. Zalm constateerde in zijn eindverslag op dinsdag 10 oktober dat het mogelijk is om een kabinet te vormen van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, dat streeft naar brede steun in de volksvertegenwoordiging. 

Informateur overhandigt eindverslag

Khadija Arib neemt het eerste exemplaar van het regeerakkoord in ontvangst uit handen van informateur Gerrit Zalm.

Kamer stelt Rutte aan als formateur

Mark Rutte (VVD) aan het woord in het debat over het eindverslag van informateur Zalm. Aan het einde van dit debat heeft de Tweede Kamer Mark Rutte aangesteld als formateur voor de kabinetsformatie.

De Tweede Kamer heeft Mark Rutte (VVD) donderdag 12 oktober 2017 aangewezen als formateur. Dat gebeurde in een debat over het eindverslag van informateur Gerrit Zalm, dat hij dinsdag 10 oktober overhandigde aan Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib. Rutte heeft als formateur de opdracht gekregen om een kabinet te vormen van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Deze vier partijen presenteerden dinsdag 10 oktober hun regeerakkoord 'Vertrouwen in de toekomst'.

Mark Rutte ontving op donderdag 12 oktober de fractievoorzitters van D66, CDA en ChristenUnie. Rutte kreeg eerder op die dag de opdracht om een kabinet te vormen van deze drie partijen en zijn eigen partij, de VVD.

Nieuwe kabinet bijna van start

Formateur Mark Rutte is klaar met het formeren van een kabinetsploeg. Samen met fractievoorzitters Buma (CDA), Pechtold (D66) en Segers (ChristenUnie) besprak hij vrijdagavond 20 oktober 2017 de namen van de toekomstige ministers en staatssecretarissen en de indeling van de ministeries. Woensdagmiddag troffen de kandidaat-ministers van het nieuwe kabinet elkaar voor het eerst op het ministerie van de minister-president, het ministerie van Algemene Zaken. In dit 'constituerend beraad' werden de portefeuilles van de ministers en de staatssecretarissen vastgesteld. Donderdag 26 oktober is de eerste werkdag van het nieuwe kabinet. Dan is ook de traditionele bordesfoto, op paleis Noordeinde. Op vrijdag 27 oktober is de eerste ministerraad.

Bordesscène met nieuw kabinet

Bij het aantreden van een nieuw kabinet benoemt en beëdigt de Koning de ministers en staatssecretarissen. Formateur Rutte presenteert de kabinetsploeg van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie op donderdag 26 oktober . De presentatie is op het bordes van Paleis Noordeinde. Paleis Huis ten Bosch is op dit moment in verbouwing. Na het aantreden van het nieuwe kabinet volgt in de Tweede Kamer het debat over de regeringsverklaring, waarschijnlijk op woensdag 1 en donderdag 2 november.

Eindverslag en portefeuilleverdeling

Formateur Rutte vertrekt woensdag 25 oktober uit de Stadhouderskamer nadat hij aan Voorzitter Khadija Arib zijn eindverslag heeft aangeboden.

Formateur Mark Rutte overhandigde woensdag 25 oktober zijn eindverslag aan Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib. Dit gebeurde in de Tweede Kamer, in de Stadhouderskamer. Woensdagmiddag troffen de kandidaat-ministers van het nieuwe kabinet elkaar voor het eerst op het ministerie van de minister-president, het ministerie van Algemene Zaken. In dit 'constituerend beraad' werden de portefeuilles van de ministers en de staatssecretarissen vastgesteld.

Kabinet-Rutte III

Het kabinet-Rutte III met koning Willem-Alexander op het bordes van paleis Noordeinde.

Nu het kabinet-Rutte III beëdigd is, is op vrijdag 27 oktober de eerste ministerraad in nieuwe samenstelling. Daarna volgt op woensdag 1 en donderdag 2 november het debat over de regeringsverklaring.

Lees het regeerakkoord 'vertrouwen in de toekomst'

VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hebben op dinsdag 10 oktober 2017 in de Oude Zaal van de Tweede Kamer hun regeerakkoord 'Vertrouwen in de toekomst' gepresenteerd. Donderdag 12 oktober heeft de Kamer gedebatteerd over het eindverslag van informateur Zalm, dat hij dinsdag overhandigde aan Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib.

Informateur Gerrit Zalm overhandigde op dinsdag 10 oktober in de Oude Zaal zijn eindverslag met het regeerakkoord aan Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib.

Het regeerakkoord in eenvoudig Nederlands

In Nederland wonen 2,5 miljoen volwassen die moeite hebben met lezen, schrijven en rekenen. De Stichting Lezen & Schrijven heeft het regeerakkoord omgezet in eenvoudig Nederlands.