Notitie Kamervoorzitter over parlementaire omgangsvormen

De Tweede Kamer debatteert op donderdag 17 februari over parlementaire omgangsvormen. Ter voorbereiding op het debat stuurde Kamervoorzitter Vera Bergkamp een notitie naar de Tweede Kamer. In deze notitie wordt meer duiding gegeven aan een aantal specifieke voorschriften uit het Reglement van Orde met betrekking tot gedrag en omgangsvormen tijdens debatten. Op deze wijze hebben alle deelnemers aan het debat en de Voorzitter meer handvatten om een waardig debat te voeren en te leiden. Uitgangspunt daarbij is het vrije woord. En juist dit vrije woord kan niet zonder onderling respect voor elkaar en voor de Kamer als instituut: “De verruwing van het debat is er langzaam maar gestaag ingeslopen. Er lijkt nu een moment te zijn ontstaan om de geest weer in de fles te krijgen.”

Ook het eindrapport van de werkgroep-Van der Staaij over de versterking van de functies van de Tweede Kamer wordt betrokken bij het debat. De Kamer geeft haar zienswijze op onder meer de informatiepositie en wetgevende taak.

Gesprekken met fractievoorzitters

De Kamervoorzitter heeft de afgelopen periode gesprekken gevoerd met fractievoorzitters over de wijze waarop het debat  gevoerd wordt en het aanzien van de Kamer. Uit deze gesprekken kwam duidelijk naar voren dat de vrijheid van meningsuiting een groot goed is, en dat de Kamer tegelijkertijd scherper moet krijgen wat wel en niet toelaatbaar is in het debat op grond van de eigen regels. Bergkamp: “De meeste debatten verlopen waardig, zeg ik hier uitdrukkelijk. Niettemin is er tegelijkertijd sprake van een groeiend gevoel van onbehagen over de verruwing van het parlementaire debat.”

Onveiligheid

De verruwing van sommige  debatten en bijbehorende uitingen op sociale media dragen bij aan het op scherp stellen van de maatschappelijke verhoudingen. Daarnaast zien we ook een toename van het aantal bedreigingen van Kamerleden en bewindspersonen. Bergkamp: “Meer onderzoek is nodig over hoe alles op elkaar eventueel doorwerkt. Maar dit zou nu al een aansporing moeten zijn voor ieder Kamerlid om de vraag te stellen: wanneer zorgt mijn vrijheid voor de onveiligheid van een ander?”

Bedreiging, intimidatie en aansporen tot onwettige handelingen

Volgens Bergkamp horen bedreiging en intimidatie niet thuis in de vergaderzalen. Ook benadrukt de Voorzitter nogmaals dat instemmen met of aansporen tot onwettige handelingen niet is toegestaan. “Daaronder valt ook het oproepen de wet niet na te leven of de aansporing tot burgerlijke ongehoorzaamheid.”

In het geval van opvattingen die de  democratische rechtsstaat in twijfel trekken zegt Bergkamp: “Mocht een Kamerlid opvattingen te berde brengen die een mogelijk risico vormen voor de democratische rechtsorde, dan is het aan de leden om hierover het debat aan te gaan of tegenspraak te bieden.”

Ook geeft de Voorzitter duidelijkheid over het gebruiken van beledigende uitdrukkingen in de zaal: “De Voorzitter is geen rechter en er kan niet verwacht worden dat deze kan oordelen of er sprake is van racisme of discriminatie. Wel kan de Voorzitter vinden dat er sprake is van onnodig grievende uitspraken en dan naar bevind van zaken handelen.”

Aanpassen Reglement van Orde

De Kamervoorzitter doet voorstellen om het Reglement van Orde aan te scherpen, zodat expliciet wordt geregeld dat onder ontoelaatbaar gedrag ook valt: intimideren en bedreigen. Zij vraagt de Kamer zich hierover uit te spreken. Zo kan het ‘spreken via de Voorzitter’ in het Reglement van Orde opgenomen worden. Nu is dat nog een ongeschreven regel. “Spreken via de Voorzitter heeft een duidelijke functie, maar raakt in onbruik”, aldus Bergkamp. “Het gaat in het debat niet om de persoon, maar de functie die iemand bekleedt. Daarmee wordt het debat zakelijker en inhoudelijker en minder op de persoon gericht. Laten we dat goede gebruik nu eens goed vastleggen. Voor onszelf maar ook voor komende generaties.”

Voorbeeldfunctie

Bergkamp wil na jarenlange verdergaande verruwing ‘de geest weer in de fles’ krijgen: “We voeren met elkaar mooie inhoudelijke en scherpe debatten, maar het gaat nu wel te vaak over onze manier van debatteren. Nederland vraagt ons om goede uitvoerbare wetgeving op te leveren en de regering te controleren. De afgelopen jaren heeft onze soms venijnige manier van debatteren te veel de boventoon gevoerd.” Bergkamp vervolgt: “Er zijn grenzen. En die hebben we zelf vastgesteld in ons Reglement van Orde. Nu is het een zaak om ons daar aan te houden en aan de Voorzitter om te handhaven. Dat zal soms met vallen en opstaan gaan. Laten we leren en reflecteren. We hebben een voorbeeldfunctie.”

Inhoudelijke versterking Tweede Kamer

Naast de omgangsvormen, is ook het rapport van de werkgroep Versterking functies Tweede Kamer een belangrijk onderwerp  in het debat. De werkgroep-Van der Staaij deed in december 2021, op verzoek van het Presidium, voorstellen om de medewetgevende, controlerende en vertegenwoordigende functie van de Kamer verder te versterken. Ook heeft de werkgroep aanbevelingen gedaan om de informatievoorziening aan de Kamer te verbeteren. Bergkamp: “Het is goed dat de Kamer een fundamenteel debat voert om haar werk verder te versterken.”

Lees meer en volg live