Kamer debatteert over constitutionele toetsing

De commissie voor Binnenlandse Zaken debatteert op woensdag 19 april over constitutionele toetsing. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Hanke Bruins Slot, en de minister voor Rechtsbescherming, Franc Weerwind, komen hiervoor naar de Kamer. Het commissiedebat is vanaf 19.15 uur te volgen via de livestream en de app Debat Direct.

De Grondwetbank naast het voormalige gebouw van de Tweede Kamer op het Binnenhof, waarop artikel 1 over het verbod op discriminatie staat te lezen.

Toetsing door de rechter

Constitutionele toetsing door de rechter betekent dat er bij de toepassing van wetten wordt gekeken of die niet strijdig zijn met de Grondwet. In sommige landen bestaat constitutionele toetsing door de rechter al (zoals de Verenigde Staten, Duitsland en Finland), maar de Nederlandse Grondwet verbiedt de rechter om wetten te toetsen aan de Grondwet (art. 120). De gedachte hierachter is dat het aan de democratisch gekozen wetgever is om te bepalen of nieuwe wetten in overeenstemming zijn met de artikelen uit de Grondwet.  

Hoofdlijnenbrief kabinet

Het kabinet-Rutte IV wil dit veranderen. In het coalitieakkoord verwoordde het kabinet dat als volgt: “We nemen de uitwerking van constitutionele toetsing ter hand, in lijn met het advies van de staatscommissie Parlementair stelsel, waarbij we kijken welke vormgeving het best aansluit bij het Nederlandse rechtssysteem.”

In de hoofdlijnenbrief die de ministers Bruins Slot en Weerwind vervolgens aan de Tweede en Eerste Kamer stuurden, stellen zij dat vaak pas bij de uitvoering van wetten duidelijk wordt dat er strijd is met de Grondwet. Dan moet er een mogelijkheid zijn om in te grijpen. Met de invoering van constitutionele toetsing wordt zo de rechtsbescherming van burgers versterkt, juist waar het gaat om de meest fundamentele rechten van burgers ten opzichte van de overheid. De brief bevat nog geen wetsvoorstel om het te regelen maar gaat wel in op de vormgeving van de toetsing, de voorkeur van het kabinet, én de alternatieven.



Het kabinet is voorstander van een model waarbij álle rechters, in alle rechtelijke instanties, door het parlement aangenomen wetten kunnen toetsen. Dit wordt gespreide toetsing genoemd.

Dat staat tegenover een model waarbij constitutionele toetsing alleen wordt gedaan door een apart Constitutioneel Hof. Niet aan alle bepalingen uit de Grondwet kan in de voorkeursvariant van het kabinet worden getoetst, alleen aan de klassieke grondrechten. Bijvoorbeeld het recht op vrijheid van meningsuiting of het recht op godsdienstvrijheid. Bij strijd met de Grondwet wordt een wet(sbepaling) buiten toepassing gelaten.

Voorbereiding debat

De Tweede Kamerleden hebben zich voorbereid op het commissiedebat via onder andere een technische briefing en een rondetafelgesprek. In de technische briefing, die gehouden werd op 14 februari 2023, werden zij geïnformeerd door ambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van het ministerie van Justitie en Veiligheid. U kunt de briefing hier terugkijken.



Tijdens het rondetafelgesprek, dat op dezelfde dag plaatsvond, spraken de commissieleden met vertegenwoordigers uit de rechtspraak en de advocatuur, en met wetenschappers die deskundig zijn op het gebied van constitutioneel recht. U kunt het rondetafelgesprek hier terugkijken.

Volg het live en lees meer