Nationale parlementen: EU ministerraad moet transparanter
Nationale parlementen willen dat de EU transparanter wordt in de onderhandelingen over nieuwe wetten en regels. Daardoor kunnen zij hun werk als controleurs van de regering beter doen. 26 nationale parlementen en kamers sturen daarom vandaag vier door de Tweede Kamer geschreven voorstellen voor meer transparantie aan Europese Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker en Europese Raadvoorzitter Donald Tusk.
De initiatiefnemers van deze oproep, de Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA), Renske Leijten (SP) en Martin van Rooijen (50PLUS), zijn blij met de brede steun van collega parlementariërs uit heel Europa en van alle politieke gezindten voor deze voorstellen. CDA-Kamerlid Omtzigt: “Of je nu voor of tegen Europa bent, om je werk als nationaal parlement goed te kunnen doen heb je toegang tot stukken nodig en moet je daarover in debat kunnen met elkaar en met kiezers. Anders heb je een niet functionerende democratie. Immers parlementariërs en burgers kunnen niet open over documenten spreken.”
In november van dit jaar concludeerden Omtzigt en zijn collega’s al in een paper dat zij als rapporteurs voor de Kamercommissie Europese Zaken schreven, dat parlementariërs op dit moment de EU niet goed kunnen controleren. Dat geldt vooral voor de overleggen en onderhandelingen tussen de lidstaten over nieuwe Europese wetgeving op het gebied van bijvoorbeeld landbouw, pensioenen of migratiebeleid. Stukken zijn bijvoorbeeld niet standaard openbaar. Renske Leijten: “Het kabinet onderhandelt namens Nederland met andere lidstaten over allerlei dossiers met grote gevolgen voor burgers en ook bedrijven, zonder dat duidelijk is wie wat zegt en wat wij terugkrijgen voor bepaalde concessies. Dit is al lange tijd een probleem en we zien het als taak van de parlementen om dat gebrek aan transparantie aan te pakken.”
In hun paper schrijven de rapporteurs dat instanties zoals de EU ministerraad een soort ‘black box’ zijn. Het is onduidelijk hoe onderhandelingen verlopen en hoe beleid precies tot stand komt. Bij de richtlijn pensioenen van de EU duurden de onderhandelingen bijvoorbeeld jaren. De Kamer werd wel steeds bijgepraat over de ontwikkelingen, maar de uiteindelijke tekst van het akkoord werd pas kort voor de definitieve besluitvorming openbaar. Veel te kort voor de samenleving en voor de Kamer om het goed te kunnen bestuderen.
Op 27 november 2017 presenteerden de rapporteurs hun onderzoeksresultaten tijdens een bijeenkomst van alle commissies Europese Zaken van de EU in Tallinn. Daar stelden zij voor om als parlementen gezamenlijk op te trekken en de EU te vragen een aantal concrete stappen te zetten, waardoor burgers en parlementen meer zicht krijgen op Europa. Zo moet voortaan goed geregistreerd wordt welke lidstaten welke amendementen indienen op nieuwe EU-wetgeving en moeten de verslagen over wetgevende onderhandelingen op tijd gepubliceerd worden.
Vooraf was onduidelijk of het initiatief een succes ging worden. “We wisten wel dat een aantal parlementen welwillend zouden zijn ten aanzien van onze actie”, zegt Kamerlid Van Rooijen, “maar 26 handtekeningen van parlementaire delegaties is een ongekend succes, nog nooit was er zo’n brede steun vanuit nationale parlementen voor een initiatief van een ander parlement.” Volgens de rapporteurs laat dit initiatief zien dat als parlementen samenwerken, zij veel voor elkaar kunnen krijgen in de EU.
De parlementen hebben de EU-instellingen gevraagd binnen een half jaar te reageren op de voorstellen en zullen tijdens de volgende conferentie van commissies Europese Zaken de reactie bespreken. Het is de eerste keer dat zoveel parlementen een gezamenlijke brief schrijven over het democratisch deficit aan de Europese instellingen.
Noot voor de redacties
Voor vragen kunt u contact opnemen met de rapporteurs Pieter Omtzigt, Renske Leijten of Martin van Rooijen.
Achtergrond
De rapporteurs werken sinds juni 2017 aan hun onderzoek. Hun werk borduurt voort op het eerdere rapporteurschap EU-informatievoorziening van Pieter Omtzigt. Tijdens dat onderzoek werd onder meer de parlementair advocaat ingeschakeld. Die concludeerde dat de EU raad zich niet aan haar eigen wetgeving op dit vlak houdt.
Tijdens hun onderzoek hebben de rapporteurs ook contact gehad met de Europese Ombudsman. Deze doet momenteel onderzoek naar de transparantie van het besluitvormingsproces van Europese instanties.
In januari 2018 houdt de commissie EU-zaken een algemeen overleg over de EU-informatievoorziening. Daar spreken de leden weer met de regering over dit onderwerp.