Campagne voor een transparantere EU
Op maandag 19 februari 2018 overhandigden rapporteurs van de commissie Europese Zaken in Brussel een glazen box met verbetervoorstellen aan de voorzitter van de eurogroep, Mario Centeno. In de voorstellen staat dat de onderhandelingen over nieuwe Europese regels en wetten beter te volgen moeten zijn voor de volksvertegenwoordigers. 26 Kamers van de nationale parlementen in de Europese Unie hebben de voorstellen inmiddels ondertekend. De voorstellen zijn eind 2017 al verstuurd aan de Europese Commissie, het Europees Parlement, de Europese Raad en de eurogroep.
Eveneens op maandag 19 februari buigt een panel van experts zich over het EU-transparantievraagstuk. Het doel van deze bijeenkomst is om concrete aanbevelingen te doen aan het adres van de Europese politiek. De strekking is helder: de ministerraden van de EU zijn voor nationale parlementariërs te veel een ‘black box’. Het is onduidelijk hoe onderhandelingen verlopen of hoe de agenda tot stand komt.
‘Parlementariërs kunnen EU niet goed controleren’
'Black box'
De commissie Europese Zaken van de Tweede Kamer deed in 2017 onderzoek naar transparantie in Europese wetgeving en concludeert dat parlementariërs op dit moment de EU niet goed kunnen controleren. In de paper ‘Opening up closed doors – paper on EU transparency’ schrijven de rapporteurs namens de commissie dat instanties zoals de EU-ministerraad een soort ‘black box’ zijn. Het is onduidelijk hoe onderhandelingen verlopen en hoe beleid over bijvoorbeeld landbouw, pensioenen of migratiebeleid precies tot stand komt. Stukken zijn bijvoorbeeld niet standaard openbaar.
Uniek
26 Kamers van de nationale parlementen in de Europese Unie hebben de voorstellen inmiddels ondertekend. Het is de eerste keer dat een nationaal parlement in de EU met interparlementaire samenwerking probeert burgers meer invloed te geven op Europa. Renske Leijten (SP): “Het is nog nooit eerder gebeurd dat zo veel nationale parlementen de krachten gebundeld hebben om de Europese Raad er eindelijk toe te bewegen openheid van zaken te geven. De tijd dat de Raad de eigen transparantieregels aan haar laars kon lappen is voorbij. De nationale parlementen eisen nu heel duidelijk meer transparantie.” Pieter Omtzigt (CDA): “De openheid ontbrak bijvoorbeeld toen de Nederlandse regering pijlsnel een nieuwe Europese pensioenwet door de Kamer joeg, die zij zelf geschreven had. We konden de inhoud toen niet goed controleren. Democratie functioneert alleen als burgers kunnen controleren welke besluiten ministers nemen. Dat elementaire onderdeel ontbreekt hier."
De paper stelt onder meer voor dat de EU-instanties zich gaan houden aan de eigen wetgeving: Raadsstukken moeten zo snel als mogelijk publiek toegankelijk zijn en organen als de eurogroep moeten op korte termijn geformaliseerd worden.
Transparantiecampagne
Op 27 november 2017 presenteerden de rapporteurs hun onderzoeksresultaten tijdens een COSAC-bijeenkomst in Tallinn. Daar deden zij het voorstel om als parlementen gezamenlijk op te trekken en de EU te vragen een aantal concrete stappen te zetten. Zo moet voortaan goed geregistreerd wordt welke lidstaten welke amendementen indienen op nieuwe EU-wetgeving en moeten de verslagen over wetgevende onderhandelingen op tijd gepubliceerd worden. De 26 Kamers van de nationale parlementen in de Europese Unie vragen de EU-instellingen nu om binnen een halfjaar te reageren op de voorstellen en zullen tijdens een volgende COSAC-conferentie de reactie bespreken.
De paper met verbetervoorstellen is verstuurd aan de Europese Commissie, het Europees Parlement, de Europese Raad en de eurogroep.
Op maandag 22 januari 2018 kreeg Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, de verbetervoorstellen uit handen van Malik Azmani en Bastiaan van Apeldoorn, voorzitters van de commissie voor Europese Zaken van respectievelijk de Tweede en Eerste Kamer. De overhandiging vond plaats in Sofia tijdens een bijeenkomst van de in Europese Zaken gespecialiseerde commissies van nationale parlementen (COSAC). Ook het Europees Parlement is in dit orgaan vertegenwoordigd. De commissie Europese Zaken van de Tweede Kamer is initiatiefnemer van deze brief namens de 26 Kamers van de nationale parlementen in de Europese Unie. Ook de commissie voor Europese Zaken van de Eerste Kamer heeft de brief ondertekend. Eurocommissaris Timmermans kreeg de brief aangeboden in een transparant huisje, een symbool voor meer transparantie in de EU.