Zorg centraal in nieuwe Wet verplichte ggz
2 februari 2017, wetsvoorstel - In de nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg, die de Wet bijzondere opname psychiatrische ziekenhuizen vervangt, staat de zorg centraal en niet de opname.
Met de nieuwe wet wil minister Schippers (Volksgezondheid) gedwongen behandeling van mensen met psychische problemen minder ingrijpend maken. Wat zijn de belangrijkste doelstellingen?
- Een sterkere rechtspositie voor mensen met een psychische stoornis die tegen hun wil zorg krijgen
- Het zo veel mogelijk voorkomen van dwang en het beperken van de duur van de dwang
- Zorg op maat voor de patiënt en aandacht voor maatschappelijke deelname
- Een hogere zorgkwaliteit door multidisciplinaire voorbereiding
"Van een opsluitwet naar een behandelwet." Bouwmeester (PvdA) is blij dat de wet de cliënt en zijn zorgbehoefte centraal stelt en niet de gedwongen opname. Die ambitie is goed, zegt ook Voortman (GroenLinks). Door eerder in te grijpen kan zwaardere zorg worden voorkomen, zegt Schippers. Zij wijst op de uiteenlopende mogelijkheden van de wet: van kortdurende ambulante behandeling tot gedwongen opname.
Wanneer wordt gekozen voor verplichte zorg? Dat gebeurt als iemands gedrag als gevolg van zijn psychische stoornis leidt tot een aanzienlijk risico op ernstige schade voor hemzelf of voor een ander. Het gaat steeds om een balans tussen de plicht van de overheid om haar burgers bescherming en medische zorg te bieden en het recht van burgers op lichamelijke integriteit.
"Wanhopige familieleden helpen en een passende vorm van zorg regelen." Met deze woorden van burgemeester Crone van Leeuwarden onderstreept De Lange (VVD) zijn steun voor de nieuwe wet. Maar Klever (PVV) is minder positief. Zij hekelt vooral de afgenomen rechtsbescherming voor cliënten. Zo is de mogelijkheid van hoger beroep tegen een zorgmachtiging vervallen.
Officier van justitie
Bij een verzoek om een zorgmachtiging heeft de officier van justitie een belangrijke rol. Van der Staaij (SGP) wil weten of het Openbaar Ministerie die rol wel aankan. Leijten (SP) kiest liever voor een multidisciplinaire commissie.
De officier van justitie kan de gevaarzetting goed beoordelen, de geneesheer-directeur de zorginhoud. Staatssecretaris Dijkhoff (Justitie) verdedigt de rol van het OM bij de zorgmachtiging.
Bij de beslissing van de officier van justitie over de aanvraag van een zorgmachtiging moet de zorg centraal staan, benadrukken Bruins Slot (CDA) en Dijkstra (D66). Schippers is het met hen eens. Zij wijst op de belangrijke rol van de geneesheer-directeur bij de voorbereiding, uitvoering en beëindiging van de verplichte zorg.
Thuis behandelen
Hoe moet je bepalen of een dwangbehandeling thuis effectief is?, vraagt Van der Staaij. Klever wil weten of het noodzakelijk is dat er een mogelijkheid is om cliënten buiten instellingen te behandelen. Is de veiligheid van het personeel wel gewaarborgd?
Een dwangbehandeling thuis zal vaak minder ingrijpend zijn dan opname. Het past volgens Schippers dan ook in het credo van de wet: zorg boven opname. In een richtlijn zullen bepalingen worden opgenomen over de noodzaak van voldoende toezicht en de veiligheid van patiënt en zorgverlener.
Observatiemaatregel
Mensen met een stoornis kunnen volgens de wet worden verplicht om mee te werken aan een psychiatrisch onderzoek van maximaal drie dagen. Na raadpleging van een psychiater, beslist de burgemeester over het opleggen van deze zogenoemde observatiemaatregel. Maar een Kamermeerderheid is ertegen.
Leijten vindt de observatiemaatregel strijdig met de behandeldoelstelling van de wet. Bovendien is er volgens haar onvoldoende rechtsbescherming. In plaats van een observatiemaatregel pleit Bouwmeester voor voldoende vroegtijdige zorg.
Voor Bruins Slot is de observatiemaatregel alleen acceptabel als de rechtswaarborgen worden vergroot en een rechter direct een besluit van de burgemeester toetst. Zo worden volgens haar willekeur en misbruik bestreden.
Samenhang met andere wetten
Sluit de wet goed aan op de eerder door de Kamer aangenomen Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten en de Wet forensische zorg? Leijten wijst op verschillen in rechtsbescherming, zorgverantwoordelijkheid en rechterlijke toets. Het was volgens haar beter geweest om er één wet van te maken.
Met drie verschillende wetten is de afstemming van groot belang, erkent De Lange. Hij wijst op het belang van een naadloze overgang van tbs naar een gedwongen opname in een ggz-instelling.
De onafhankelijkheid van de cliëntvertrouwenspersoon is in de wet goed geregeld, vinden Voortman en Leijten. Zij willen die onafhankelijkheid ook in de Wet zorg en dwang vastleggen.
Elke zorgwet heeft zijn eigen cliënten. Daarom vindt staatssecretaris Van Rijn (Welzijn) het niet onlogisch dat de wetten op onderdelen verschillen. Maar hij noemt het tegelijkertijd belangrijk om doorlopend in de gaten te houden of de afstemming goed is.
De Kamer stemt op 14 februari over het wetsvoorstel en de ingediende moties.
Zie ook:
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.