Wet vervroegd stemmen in het stemlokaal

21 juni 2023, initiatiefwetsvoorstel – Vervroegd stemmen in de twee dagen voorafgaand aan de verkiezingsdag. Als het aan Sneller (D66) en Bushoff (PvdA) wordt dit permanent mogelijk in Nederland. Zij debatteren over hun initiatiefvoorstel met de Kamer.

Tijdens de coronapandemie heeft Nederland ervaring opgedaan met vervroegd stemmen. De initiatiefnemers willen vervroegd stemmen nu permanent mogelijk maken, net als in een aantal andere Europese landen. Dit zou drempelverlagend werken bij verkiezingen en de opkomst bevorderen.

Uitvoering

De VNG heeft gewaarschuwd voor de uitvoeringslasten voor gemeenten bij stemmen op meerdere dagen. Sneller maakt uit een gesprek met de VNG echter op dat er bij gemeenten vooral veel klachten zijn over andere zaken, zoals het formaat van het huidige stembiljet, en nieuwe procedures voor de vaststelling van de verkiezingsuitslag. Hij hoopt dat aanpassing hiervan het draagvlak voor vervroegd stemmen weer zal doen groeien.

Bisschop (SGP) oppert in plaats van twee, maar één extra stemdag te houden, omdat dit de lasten voor gemeenten zou beperken. Maar die werklast zit 'm vooral in het tellen van de stemmen achteraf, denkt Sneller. De procedure voor opslag zal wel eenvoudiger zijn, verwacht minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken), die optreedt als adviseur van de Kamer.

Van der Graaf (ChristenUnie) vreest dat de kiezer in de ene gemeente minder kans heeft om zijn stem uit te brengen dan in de andere. Bushoff en Sneller willen gemeenten daarom via een AMvB vragen om een minimumaantal stembureaus in te richten.

Heeft de minister zicht op de hoogte van vergoedingen voor stembureaumedewerkers, vraagt Mutluer (PvdA). Zijn deze hoog genoeg? Bruins Slot zegt toe dat zij met de VNG de hoogte van de vrijwilligersvergoeding zal bespreken, maar dit blijft een verantwoordelijkheid van gemeenten. Zij stuurt hier voor het einde van het jaar een brief over.

Dekker (D66) vraagt de minister om uiterlijk in september te reageren op de evaluatie van de Provinciale Statenverkiezingen door de Kiesraad, waarin de uitvoeringslasten worden meegenomen. Bruins Slot zegt dat die evaluatie nog loopt, maar zal ervoor zorgen dat die voor 28 september bij de Kamer ligt.

Volmachten en fraude

Door verschillende instanties is gewezen op het risico van het ronselen van stemmen, stelt Bushoff. Hij benadrukt dat het voorstel het aantal volmachten terugbrengt naar één, wat misbruik tegengaat. De minister is het ermee eens om terug te gaan naar één volmacht.

Van Houwelingen (FVD) wijst op het gevaar van frauduleuze verkiezingen als je 's nachts geen toezicht hebt op stembureaus. Bushoff denkt echter dat er op dit moment voldoende waarborgen daartegen in het systeem zitten.

Opkomst

In Nederland geldt een relatief hoge opkomst bij de parlementsverkiezingen. Maar moeten we er genoegen mee nemen dat 20% niet stemt, vraagt Sneller zich af. Hij verwacht dat vervroegd stemmen zal leiden tot een hogere opkomst, al erkent hij wel dat de bestaande cijfers samenhangen met de bijzondere situatie van de coronapandemie. Volgens de minister is het verband tussen opkomst en vervroegd stemmen ook in andere landen niet zo snel te leggen.

Kosten

Hoeveel gaat het vervroegd stemmen kosten, vraagt Bosma (PVV). Naar verwachting rond de 10 miljoen euro extra per verkiezing, stelt Sneller. Voor het kabinet is dit reden om niet positief te adviseren. Bruins Slot erkent dat de kiezer met dit voorstel meer tijd krijgt om te stemmen, maar zij benadrukt dat er geen structurele financiële dekking voor is.

De Kamer debatteerde eerder op 24 mei over het initiatiefwetsvoorstel. Het debat over het initiatiefwetsvoorstel wordt op een nader te bepalen moment voortgezet met de tweede termijn van de Kamer.

Zie ook: