Wet transparantie maatschappelijke organisaties, afgerond
20 maart 2025, wetsvoorstel - De Kamer debatteert met minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) over een wet die met regels komt voor transparantie over donaties aan stichtingen, verenigingen en andere maatschappelijke organisaties.
De Wet transparantie maatschappelijke organisaties moet de overheid helpen bij het tegengaan van financiering van activiteiten die de democratische rechtsstaat ondermijnen. Burgemeesters, het Openbaar Ministerie (OM) en andere aangewezen overheidsinstanties mogen dan bij een maatschappelijke organisatie gericht navraag doen naar buitenlandse giften, en bij hoge giften vragen wie de donateur is.
Doel en reikwijdte
El Abassi (DENK) plaatst vraagtekens bij het werkelijke doel van de wet. Hij ziet een "keiharde dubbele maat": de wet richt zich op financiering uit de Golfstaten, maar verontwaardiging over beïnvloeding door ultraconservatieve christelijke organisaties uit de Verenigde Staten blijft uit. Het is tijd voor gelijke behandeling, benadrukt hij.
De wet geeft de overheid de mogelijkheid om activiteiten te verbieden wanneer die de democratische rechtsstaat ondermijnen, constateert Van Meijeren (FVD). Een vage formulering, vindt hij. Kan de minister garanderen dat kritische media of vreedzame oppositiegroepen niet de mond worden gesnoerd?
Iedereen mag kritisch zijn, maar de grens ligt bij het doelbewust en structureel verzwakken of verstoren van onder meer parlement, rechtspraak, regering en politie, antwoordt de minister. De wet is niet bedoeld om organisaties op te heffen of mensen op te sluiten. Het gaat erom dat de bestuurder inzicht krijgt in de financiën van maatschappij-ontwrichtende of ondermijnende organisaties.
Drempelwaarde
Van Dijk (SGP) stelt een drempelwaarde van €15.000 voor. Dan hoeven maatschappelijke organisaties alleen inzicht te geven in donaties van minimaal dat bedrag. Veel kleine, bonafide organisaties zijn afhankelijk van kleinere donaties en kunnen die onmogelijk allemaal registreren, benadrukt Krul (CDA). Hij vindt een dergelijke drempelwaarde in de wet noodzakelijk.
Het drempelbedrag moet naar beneden, zelfs naar €0, kunnen worden bijgesteld voor donaties uit hoogrisicolanden, vindt Becker (VVD). Zij is bang dat anders ondermijnende geldstromen uit onvrije landen over het hoofd worden gezien. Maar een landenspecifieke aanpak is lastig, verwijst Mutluer (GroenLinks-PvdA) naar kritiek van de Raad van State. Is het bijstellen van het drempelbedrag dan wel een goed idee?
Een drempelwaarde kan helpen om de schadelijkste ondermijnende activiteiten op te sporen, reageert de minister. Hij stelt voor om voor hoogrisicolanden uit te gaan van de hoogrisicolijst van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme. Bij donaties uit die landen is verscherpt toezicht verplicht. Van Weel wil wel andere landen kunnen toevoegen als daar aanleiding toe is.
Administratieve lasten
Wijen (BBB) vindt het goed dat ondermijning wordt aangepakt, maar hamert erop dat de wet niet tot extra regeldruk mag leiden voor organisaties. Zij werken namelijk veel met vrijwilligers. Goedwillende organisaties mogen niet de dupe worden van organisaties waar het echt misgaat, onderstreept Bikker (ChristenUnie). Kan de minister toezeggen dat er geen extra administratieve lasten komen?
De informatie die op basis van de wet kan worden opgevraagd moet vanwege andere wetten al worden bijgehouden, antwoordt de minister. Het gaat dan voornamelijk om digitale bankafschriften. Hij verwacht daarom geen administratieve verzwaring: het kost hooguit een uur om aan een informatieverzoek te voldoen.
Een organisatie dient de donatiegegevens zeven boekjaren te bewaren. Dat lijkt wel degelijk op een extra verplichting, constateert Van Nispen (SP). Met een termijn van zeven jaar wordt aangesloten op geldende fiscale wetgeving, reageert de minister. Het kabinet staat welwillend tegenover het verkorten van de bewaartermijn.
Six Dijkstra (NSC) roept op tot duidelijkheid over donaties in natura. Daarbij kan het gaan om bijvoorbeeld kleding of boeken. Moeten die worden geregistreerd? De wet vraagt niet om inzage, benadrukt de minister. Donaties in natura in bijvoorbeeld een kerk worden ook in de toekomst niet bijgehouden.
Bevoegdheid burgemeester
De burgemeester mag informatie opvragen bij maatschappelijke organisaties om de risico's in te schatten voor de openbare orde en veiligheid. Maar kan een burgemeester bijvoorbeeld ook ingrijpen bij een onwelgevallige demonstratie, vraagt Sneller (D66). Smitskam (PVV) hoopt dat de wet "paal en perk stelt" aan ondermijnende demonstraties: snelwegen bezetten is niet normaal demonstreren.
Een burgemeester overlegt vaak samen met het OM over het doen van een informatieverzoek, antwoordt de minister. Zelfs als een burgemeester de wet zou willen gebruiken om een demonstratie dwars te zitten, komt die daar niet ver mee. Hij of zij krijgt namelijk alleen inzicht in de donaties. Verdere maatregelen moeten altijd worden getoetst bij de rechter.
Het debat over de wet begon op 4 februari met de eerste termijn van de woordvoerders. De Kamer stemt op 1 april over het wetsvoorstel en de tijdens het debat ingediende moties.
Zie ook:
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Direct.