Wet herinvoering basisbeurs hoger onderwijs

15 februari 2023, wetsvoorstel - Met ingang van het studiejaar 2023/2024 wordt de basisbeurs voor het hoger onderwijs opnieuw ingevoerd. De Kamer debatteert erover met minister Dijkgraaf (Onderwijs).

De herinvoering van de basisbeurs vloeit voort uit het coalitieakkoord dat VVD, D66, CDA en ChristenUnie hebben gesloten. Het kabinet wil hiermee gehoor geven aan de zorgen van de huidige generatie jongeren, bijvoorbeeld over het vinden van een woning of een passende baan.

Steun herinvoering

Het leenstelsel paste in het liberale denken, zegt Peters (CDA), maar het was geen goed idee om aan jongeren te vragen om zich in de schulden te steken. Het is in zijn ogen goed dat deze "liberale bevlieging" nu wordt teruggedraaid.

Wat heel lang onmogelijk leek, is nu wel mogelijk. Van der Graaf (ChristenUnie) is blij dat de basisbeurs weer terugkomt. Zij spreekt van een belangrijke stap om meer zekerheid te bieden aan nieuwe generaties studenten. We hebben geluisterd naar de zorgen van jongere generaties, zegt Van der Laan (D66): het is goed dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt.

El Yassini (VVD) vreest dat de basisbeurs ook bij buitenlandse studenten terechtkomt die al ondersteuning vanuit het thuisland ontvangen. Dat is onwenselijk, erkent Dijkgraaf, maar de handhaving is ingewikkeld vanwege privacybezwaren. Hij blijft wel de instroom van internationale studenten monitoren en hij gaat met DUO overleggen om studenten erop te wijzen dat ze in overtreding zijn als zij dubbele studiefinanciering aanvragen.

Hoogte beurs

Het collegegeld wordt ieder jaar verhoogd, boodschappen worden duurder en energieprijzen rijzen de pan uit. De bedragen voor de basisbeurs en de aanvullende beurs zijn te laag, vindt Kwint (SP). Het uitgangspunt van het kabinet is dat het 1 miljard per jaar mag kosten, maar is dat wel toereikend? Hij wil het bedrag baseren op het rapport Studeren zonder druk van het SER Jongerenplatform.

Het is bizar dat de nieuwe basisbeurs lager is dan de basisbeurs in 2015, zegt Jansen (FVD), terwijl er ondertussen sprake is geweest van een gigantische inflatie. Dijkgraaf benadrukt dat hij is gebonden aan coalitieafspraken op dit punt. Hij ziet geen mogelijkheden voor voorstellen waar geen dekking voor is.

Aanvullende beurs

Studenten in het hoger onderwijs van wie de ouders minder dan €70.000 per jaar verdienen, hebben recht op een aanvullende beurs. Koekkoek (Volt) wil die grens verhogen naar €80.000. Dit bedrag wordt in het wetsvoorstel al geïndexeerd, benadrukt Dijkgraaf. De inkomensgrens zal daardoor per 1 jan 2024 al op €77.000 komen te liggen vanwege de hoge inflatie.

De inkomensgrens voor de aanvullende beurs ligt voor mbo-studenten lager dan voor studenten in het hoger onderwijs. Dit verschil is niet verdedigbaar en onrechtvaardig, vinden Westerveld (GroenLinks) en De Hoop (PvdA). Zij willen geld vrijmaken om dit voor beide groepen studenten gelijk te trekken.

Dijkgraaf begrijpt die wens, maar volgens hem wordt een historisch gezien ongelijk stelsel met de nieuwe plannen al een stuk gelijker gemaakt, bijvoorbeeld doordat de basisbeurs voor uitwonende studenten in het mbo iets hoger is dan in het hoger onderwijs en doordat de bijverdiengrens in het mbo wordt afgeschaft.

Tegemoetkoming pechgeneratie

De basisbeurs werd in 2015 afgeschaft en wordt nu weer ingevoerd. Jongeren die in deze periode studeerden, hebben veel pech gehad. De regering wil hen tegemoetkomen met een eenmalig bedrag. Voor een student die een vierjarige opleiding heeft gevolgd, gaat het om €1.436.

Die tegemoetkoming staat in de ogen van veel oppositiewoordvoerders in geen verhouding tot de hoge schulden die mensen door het leenstelsel hebben opgebouwd. Van der Plas (BBB) wil minimaal zo'n €5.300 compensatie voor diegenen die het vier jaar zonder basisbeurs moesten doen. Dat bedrag is gebaseerd op de nieuwe beurs voor thuiswonende studenten van €110,30 per maand.

Een piepkleine pleister op een gapende wond. Zo omschrijft Beertema (PVV) de tegemoetkoming die de regering biedt. Die kost ongeveer 1 miljard, terwijl de schulden met zo'n 14 miljard zijn opgelopen. De betrokken studenten worden volgens Van Baarle (DENK) dus afgescheept met "een fooitje".

Is het onmogelijk om studenten te compenseren? Het bereiken van klimaatdoelen, het uitkopen van boeren en het niet inperken van immigratie kosten ook miljarden, zegt Pouw (JA21).

De tegemoetkoming die het kabinet biedt, is ongebruikelijk, benadrukt Dijkgraaf. De Raad van State vreesde namelijk mogelijke precedentwerking. Hij begrijpt tegelijkertijd de frustratie dat de tegemoetkoming niet hoger is. Bij een hoger bedrag gaat het echter "knellen" bij andere belangrijke onderwerpen op het gebied van onderwijs.

Bisschop (SGP) stelt een specifieke fiscale aftrek voor de gedupeerde studenten voor, bijvoorbeeld gekoppeld aan de terugbetaaltermijn van 35 jaar. In ieder geval zou de rente op de leningen van de betrokken studenten moeten worden bevroren, meent Wassenberg (PvdD). Dijkgraaf vindt dit een slecht idee omdat de overheid zelf ook rente betaalt om studieleningen mogelijk te maken.

De Kamer stemt op 21 februari over het wetsvoorstel en de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: