Vervroegd stemmen in het stemlokaal

24 mei, initiatiefwetsvoorstel – Twee dagen voor de verkiezingen al stemmen in het stemhokje? Als het aan initiatiefnemers Sneller (D66) en Bushoff (PvdA) ligt, wordt vervroegd stemmen permanent mogelijk in Nederland. De Kamer debatteert over hun voorstel.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 was het mogelijk om de twee dagen voorafgaand aan 17 maart al te stemmen in het stembureau. Dit was zo geregeld om kwetsbare mensen te beschermen tijdens de coronapandemie. De initiatiefnemers willen vervroegd stemmen nu permanent mogelijk maken, net als in een aantal andere landen.

Steun

De Kiesraad verwacht dat vervroegd stemmen een positief effect heeft op de opkomst, maar dan moet er wel goed over worden gecommuniceerd, aldus Bromet (GroenLinks). Zij wil ook weten hoeveel stembureaus nodig zijn om ervoor te zorgen dat dit voor veel mensen een serieuze mogelijkheid is.

Het voorstel kan burgers meer betrekken bij besluiten en dat is goed, zeker in het licht van een recent SCP-rapport over maatschappelijk onbehagen, meent Mutluer (PvdA). Maar zijn er voldoende vrijwilligers te vinden? Vrijwilligers zijn vaak overbelast en dit houdt ook een risico in voor het stemproces. Kan de vergoeding voor vrijwilligers niet omhoog, vraagt zij zich af.

Bezwaren

Leijten (SP) ziet praktische bezwaren voor verkiezingscampagnes als je ook op de twee dagen voor de verkiezingsdag kunt stemmen. Zij pleit voor een cultuur van verkiezingen als een feestdag, net als Bevrijdingsdag. Als die verkiezingsdag een vrije dag is, zijn die extra dagen wellicht niet nodig.

Waarom zouden we niet kunnen volstaan met de verruiming met één dag, vraagt Bisschop (SGP). De opkomst in Nederland bij nationale verkiezingen ligt al decennia stabiel rond de 80%, dus extra maatregelen lijken hem niet nodig.

Bosma (PVV) betwijfelt of de opkomst daadwerkelijk omhooggaat door vervroegd stemmen. Hij wijst ook op de frauderisico's waar de Raad van State voor waarschuwt. Van Meijeren (FVD) vreest dat het verkiezingsproces minder transparant en controleerbaar wordt als het wordt gespreid over drie dagen.

Geen extra taken zonder extra knaken voor gemeenten, betoogt Van Dijk (CDA). Vervroegd stemmen vraagt namelijk veel van gemeenten; de Vereniging van Nederlandse Gemeenten geeft aan dat de voordelen niet opwegen tegen de nadelen.

We kunnen niet zomaar voorbijgaan aan die zorgen over de uitvoering, benadrukt Van der Graaf (ChristenUnie). Zij wijst er ook op dat de Raad van State heeft geadviseerd om eerst beperkt te experimenteren met vroegstemmen.

Volmachten

Het voorstel is ook om het aantal volmachten te beperken tot één volmacht per persoon. Dit vinden veel Kamerleden een goed idee. Ronselen van volmachten heeft namelijk grote effecten op kleine gemeenten als Sint-Eustatius en Bonaire. Wanneer wordt de strafbaarstelling van ronselen van volmachten geregeld, vraagt Dekker (D66).

Simons (VVD) vraagt juist aandacht voor de negatieve gevolgen van het beperken van volmachten, bijvoorbeeld voor blinden en slechtzienden. Hij vraagt om de mogelijkheid van braillestemmen in het voorstel op te nemen.

Het debat over het initiatiefwetsvoorstel wordt op een later moment voortgezet met de reactie van de indieners op de inbreng van de Kamer.

Zie ook