Tweede dag Algemene Politieke Beschouwingen

19 september 2024 – Op de tweede dag van het debat over de regeringsverklaring reageert minister-president Schoof op de inbreng van de fracties.

Grip krijgen op asiel en migratie, zorgen dat er woningen worden gebouwd en bestaanszekerheid vergroten: het kabinet wil met volle energie en realiteitszin aan de slag met deze prioriteiten. De focus ligt op wat wél kan, zegt Schoof.

Noodrecht of spoedwet

In het regeerprogramma staat dat het kabinet van plan is om asielregels aan te scherpen met een koninklijk besluit en algemene maatregelen van bestuur. Waarom zijn de onderliggende stukken en adviezen over deze toepassing van het staatsnoodrecht niet naar de Kamer gestuurd? De vrees van veel woordvoerders is dat het parlement buitenspel wordt gezet.

De premier legt uit dat dit soort stukken normaal gesproken pas gedeeld wordt nadat de regering over een onderwerp een besluit heeft genomen. Dat is nog niet gebeurd, maar op aandringen van een Kamermeerderheid stuurt de minister-president de ambtelijke stukken tijdens het debat alsnog.

Het is roekeloos dat het kabinet deze route bewandelt, vindt Timmermans (GroenLinks-PvdA), gezien de negatieve adviezen van ambtenaren. In zijn ogen is het "staatsrechtelijk vandalisme": de kans is groot dat de Raad van State of de rechter het afwijst. Het is vreemd dat dit in het regeerprogramma is beland terwijl de negatieve adviezen er al lagen, zegt Dassen (Volt).

Dit punt is in het regeerprogramma gekomen omdat het onderdeel is van het hoofdlijnenakkoord, legt de premier uit. De discussie hierover en over de "dragende motivering" moet nog in de ministerraad plaatsvinden. Daarbij zullen de ambtelijke adviezen en de discussie met de Kamer worden meegenomen. Maar dan is het vreemd dat de minister-president al heeft gezegd dat het gerechtvaardigd is dat er noodmaatregelen worden genomen, reageert Van Baarle (DENK).

Stoffer (SGP) deelt de wens om de asielstroom in te dammen. Maar het lijkt erop dat het kabinet met oogkleppen op kiest voor het staatsnoodrecht, terwijl de kans groot is dat dit vastloopt en er ook een spoedwet ingediend kan worden.

Dit is in het hoofdlijnenakkoord vastgelegd en het is belangrijk voor de PVV, benadrukt Van Vroonhoven (NSC), dus we proberen deze route. Maar het moet binnen de bandbreedtes van de grondrechten en de rechtsstatelijkheid blijven: als het niet lukt, kiezen we een andere weg.

Het gaat erom dat we zo snel mogelijk grip krijgen op migratie, zegt Yeşilgöz (VVD). Dus ga aan de slag met alle afspraken, zo vraagt ze het kabinet, en kijk naar zowel staatsnoodrecht als spoedwetgeving.

Opt-out Europees asiel- en migratiebeleid

Met de brief die naar Europa is gestuurd over een opt-out, gedraagt minister Faber (Asiel en Migratie) zich als een "olifant in de Europese porseleinkast", vindt Jetten (D66). Hij vraagt zich af of dit is afgestemd met premier Schoof.

De inhoud en timing van de brief zijn vanzelfsprekend binnen het kabinet besproken, zegt Schoof. De premier benadrukt dat met de brief een signaal is afgegeven aan Europa, maar dat Nederland zich aan de Europese regels over asiel en migratie houdt zolang er geen verdragswijziging heeft plaatsgevonden.

Hogere btw op sport, cultuur en boeken

De btw-verhoging voor sport noemt Eerdmans (JA21) een "kleine ramp op sportief gebied". Deze keuze alleen is gemaakt om de begroting sluitend te krijgen, stellen verschillende woordvoerder vast: staat de regering open voor alternatieven?

Het is noodzakelijk om pijnlijke keuzes te maken, maar alternatieve voorstellen zijn altijd welkom, reageert Schoof. Wel geeft hij aan dat de oorspronkelijke btw-verlaging niet het gewenste effect heeft gehad en daarom wordt teruggedraaid.

Bestaanszekerheid

Er wordt helemaal niets gedaan voor de 150.000 kinderen die in Nederland in armoede leven, beweert Dijk (SP). Hij wil weten wat de boodschap van de premier is aan deze kinderen. De premier weerspreekt dat er niets gedaan wordt. Hij noemt onder andere de gratis schoolmaaltijden, de verhoging van de huurtoeslag en de aanpak van problematische schulden als maatregelen om armoede tegen te gaan.

Internationale veiligheid

Baudet (FVD) begrijpt niet waarom het in het Nederlands belang is om Oekraïne te steunen en betrokken te zijn bij de oorlog in het land. Hij vraagt de minister-president om uitleg.

De Russische agressieoorlog aan de oostgrens van Europa is een directe bedreiging voor de vrede en veiligheid in Europa, en daarmee ook voor Nederland, verduidelijkt premier Schoof. Daarom zal het kabinet Oekraïne onverminderd blijven steunen door middel van humanitaire hulp, het herstellen van kritieke infrastructuur en militaire steun.

Twee Pakistanen die opriepen om PVV-leider Wilders te vermoorden, zijn veroordeeld tot 14 en 4 jaar gevangenisstraf. Wilders wil weten wat het kabinet gaat doen om ervoor te zorgen dat zij hun gevangenisstraffen daadwerkelijk gaan uitzitten.

Recht wordt alleen gedaan als veroordeelden hun straf uitzitten, beaamt de premier. Hij verzekert dat het kabinet er alles aan doet om ze achter de tralies te krijgen.

Landbouw en woningen

Het kabinet stopt met het Nationaal Programma Landelijk Gebied en schrapt het transitiefonds. Lukt het dan nog wel om de (stikstof)doelen te halen? En wat zijn dan de gevolgen voor de woningbouw? Verschillende woordvoerders maken zich daar zorgen over. Nederland scoort in vergelijking met andere Europese landen niet goed op stikstof en waterkwaliteit, benadrukt Ouwehand (PvdD), waardoor de natuur er slecht aan toe is.

Schoof heeft vertrouwen in de maatregelen van minister Wiersma (Landbouw) en de mogelijkheden om woningen te bouwen. We moeten stoppen met het zetten van boeren tegenover woningen, zegt Van der Plas (BBB): het is niet koeien of huizen. Ze wijst op de afspraak dat er geen gedwongen krimp komt van de veestapel.

Maatschappelijke diensttijd

Het kabinet heeft besloten om geen geld meer te besteden aan de maatschappelijke diensttijd. Onverstandig, vinden Bontenbal (CDA) en Bikker (ChristenUnie), want het is een groot succes. Hiermee stoppen is "penny wise, pound foolish".

Schoof wil de geleerde lessen en fundamenten van de maatschappelijke diensttijd borgen. Maar het handhaven ervan kost 200 miljoen. En dat geld heeft het kabinet volgens hem niet.

De Kamer stemt aansluitend op het debat over de ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct.