Transparantie en tegengaan ondermijning door maatschappelijke organisaties, eerste termijn Kamer
4 februari 2025, wetsvoorstel - De Kamer debatteert over een wetsvoorstel dat regels introduceert voor transparantie over donaties aan stichtingen, verenigingen en andere maatschappelijke organisaties.
De Wet transparantie en tegengaan ondermijning door maatschappelijke organisaties (Wtmo) moet de overheid onder andere helpen bij het tegengaan van financiering van activiteiten die de democratische rechtsstaat ondermijnen. Het vloeit voort uit de aanbevelingen van de POCOB, de parlementaire ondervragingscommissie die zich boog over ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen.
Burgemeesters, het Openbaar Ministerie en andere aangewezen overheidsinstanties krijgen de bevoegdheid om bij een maatschappelijke organisatie gericht navraag te doen naar buitenlandse giften, en bij hoge giften na te vragen wie de donateur is.
Voorstanders zien het voorstel als een noodzakelijke stap in de aanpak van inmenging door onvrije landen. Tegenstanders vinden dat het uitgaat van wantrouwen en dat het zijn doel voorbijschiet, omdat de overheid hiermee vergaande bevoegdheden krijgt.
Noodzaak
Becker (VVD) neemt de Kamer mee naar de oorsprong van de wet: donaties uit onvrije landen om antidemocratische boodschappen te verkondigen in Nederlandse moskeeën. Dit voorstel geeft de aanpak van dit soort beïnvloeding tanden, zegt zij.
Tolerantie bieden aan intolerantie en vrijheid aan onvrijheid, daar moet iets aan gedaan worden, vindt Smitskam (PVV). Zijn partij vraagt al langer om een aanpak van buitenlandse invloed. Pijnlijke waarheden vermijden verergert de situatie, denkt hij.
Administratieve lasten
Het wetsvoorstel legt organisaties een bewaarplicht op van alle donaties voor een periode van zeven jaar, zegt Mutluer (GroenLinks-PvdA). Zij vreest dat dit gaat leiden tot grote regeldruk. Valt een pot pindakaas voor de voedselbank er straks ook onder? Wijen (BBB) heeft ook zorgen over de administratieve lasten voor maatschappelijke organisaties. Hun belangrijke functie mag niet het gedrang komen, vindt zij.
Hoeveel gevallen van ondermijning denkt de minister hiermee tegen te gaan, vraagt Bikker (ChristenUnie). Zij vraagt zich af of dit in verhouding staat tot de toename van regeldruk. Zou het niet beter zijn om de wet te richten op landen die voor problemen zorgen?
Proportionaliteit
Nederland is gebouwd op ruim 7 miljoen vrijwilligers, zegt Krul (CDA). Hij is bang dat met deze wet vrijwilligerswerk en donaties beperkt worden. De proportionaliteit van deze wet is onvoldoende aangetoond, vindt hij.
Van Dijk (SGP) stelt dat zelfs organisaties die nooit één donatie uit het buitenland hebben ontvangen, straks alles moeten registreren. Dat gaat hem te ver. Wat de SGP betreft moet het toezicht veel risicogerichter ingericht worden.
Bevoegdheid burgemeesters
Hoe voorkom je politieke druk op burgemeesters met dit voorstel, vraagt Van Nispen (SP) zich af. Hij vindt dat je de bevoegdheid beter bij Openbaar Ministerie en rechter kunt laten, juist om afstand te bewaren, stelt hij. Anders bestaat het risico op selectieve toepassing.
Denk ook aan gemeenteraden die burgemeesters onder druk kunnen zetten om informatie op te vragen bij een specifieke organisatie, zegt Sneller (D66). Het voorstel is niet discriminerend of selectief bedoeld, denkt hij, maar welke waarborgen hebben we dat het straks niet zo toegepast wordt?
Duidelijkheid
Six Dijkstra (NSC) vraagt hoe organisaties kunnen weten waar ze aan toe zijn. Hoe zorgen we voor duidelijkheid voor organisaties bij het aannemen van donaties? Zijn er specifieke gevallen of herkomstlanden die sowieso onwenselijk zijn?
Iedere partij geeft een eigen invulling aan ondermijning en daar wringt het meteen, meent El Abassi (DENK). Wat wordt bijvoorbeeld bedoeld de begrippen "ondermijning" en "anti-integratief"? De minister kan dat volgens hem niet uitleggen en kiest bewust voor open normen.
Vergaande bevoegdheden worden op basis van vaag geformuleerde criteria ingezet tegen organisaties die geen enkel strafbaar feit gepleegd hebben, zegt Van Meijeren (FVD). Dat maakt het makkelijk om de wet te misbruiken tegen organisaties die kritiek uiten op de overheid, vreest hij.
De behandeling van het wetsvoorstel gaat op een later moment verder met de reactie van minister Van Weel (Justitie en Veiligheid).
Zie ook:
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Direct