Staat van de Europese Unie

16 mei 2024, debat - Minister-president Rutte en minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) debatteren met Kamerleden en Europarlementariërs over de (toekomst van de) Europese Unie.

De Staat van de Unie 2024 bevat de visie van de regering op de huidige situatie in de EU en de prioriteiten voor de toekomst. Het debat erover staat deels in het teken van het recent afgesloten Nederlandse coalitieakkoord.

Kracht van Europa

Boswijk (CDA) wil een sterke en veelkleurige EU, die de lidstaten ruimte laat om eigen regio's, culturen en tradities te beschermen, maar die in gezamenlijkheid werkt aan een sterke Europese defensie, een groene industriepolitiek en meer grip op migratie.

Kahraman (NSC) is voorstander van een EU die beperkt én versterkt moet worden: beperkt als spijkers op laag water worden gezocht en versterkt op belangrijke thema's als vrede en veiligheid.

Het is onbegrijpelijk dat de nieuwe coalitie wil beknibbelen op de Europese uitgaven, vindt Chahim (EP/PvdA, mede namens EP/GroenLinks). De EU-lidstaten moeten "schouder aan schouder staan" met iedereen die de democratie beschermt.

De EU nadert de grenzen van wat zij aankan, meent Tuinman (BBB). Hij bepleit een Unie met sterke buitengrenzen en ruimte voor bedrijven. Burgers mogen zich er geen nummertje in voelen.

Emiel van Dijk (PVV) ziet de komende Europese verkiezingen als een kans om een eind te maken aan "jaren van betutteling en verstikkende regelgeving". Hij wil meer nationale soevereiniteit en geen Europese superstaat. Het hele Europese leiderschap lijdt aan de "geestesziekte eurofilie", meent Baudet (FVD), waarmee het "fantastische en onbeschrijflijk mooie continent wordt vernietigd".

Europese veiligheid en rechtsstaat

Paternotte (D66) benadrukt het belang van een sterk, vrij en veilig Europa. In dat licht maakt hij zich grote zorgen over het coalitieakkoord waarin hij geen enkele maatregel aantreft die Europa veiliger maakt.

Klaver (GroenLinks-PvdA) is zeer bezorgd over de normalisering van radicaal-rechtse partijen die zich in Europa voltrekt, ook omdat deze partijen "het gedachtegoed van het Kremlin" verspreiden. Een sterk Europa draagt bij aan onze veiligheid, zegt Azmani (EP/VVD). Daarom moet Oekraïne blijvend worden gesteund, want "Poetin bedreigt niet alleen Oekraïne".

Europa ís veiligheid, stelt Rutte. Nederland is volgens de premier simpelweg te klein om het alleen te redden in de wereld. Het is volgens hem essentieel dat Oekraïne zich kan blijven verdedigen, omdat het om onze waarden én veiligheid gaat. Minister Bruins Slot verwijst naar de inspanningen om meer sancties in te stellen. Daarbij geldt wel dat de Europese energieleveringszekerheid niet in gevaar mag komen.

Haga (EP/ChristenUnie) maakt zich grote zorgen over het oprukkende rechts-extremisme in Europa, waarmee de rechtsstaat, de media en de democratie dreigen te worden uitgehold. Ceder (ChristenUnie) benadrukt het belang van de EU als waardengemeenschap en vraagt om meer aandacht voor het belang van godsdienstvrijheid.

Sommige EU-landen komen weg met "rechtsstatelijk vandalisme", terwijl we de hoogste eisen stellen aan nieuwe toetreders, ziet Van Campen (VVD). Hij vindt dat slecht uit te leggen, ook gezien het belang om potentiële toetreders binnen de eigen invloedssfeer te houden. In dat licht vraagt Dassen (Volt) om Europese steun voor de Georgiërs die de straat opgaan om hun democratie overeind te houden.

De ontwikkelingen in Georgië zijn niet te rijmen met de ambities van het land om tot de EU toe te treden, reageert Bruins Slot. De steun voor het maatschappelijk middenveld dat tegen de ontwikkelingen protesteert, zal worden gehandhaafd.

Economie

Europa moet aan de slag met nieuwe economische relaties, zegt Rafaela (EP/D66), want het kan zich niet permitteren om afhankelijk te blijven van landen die mensenrechten aan hun laars lappen.

Berendsen (EP/CDA) wijst op de risico's van spionage en sabotage door en afhankelijkheid van China. Zo is 75% van de containercapaciteit in de Rotterdamse haven in handen van bedrijven uit China en Hongkong. Ook Ruissen (EP/SGP) wil een actievere rol van Europa in het beschermen van de eigen industrie tegen Chinese inmenging.

Begrens Europa, zegt Eerdmans (JA21). Hij meent dat de EU "mijlenver" is afgedreven van waar zij voor zou moeten staan: een goed functionerende interne markt en vrijhandel. Stop de Europese ambtenarij die "de ene verstikkende verordening na de andere groene richtlijn" produceert, luidt het pleidooi van Hoogeveen (EP/JA21).

Het project van de Europese Unie brengt Nederland als handelsland heel veel, zegt Rutte. Nederland is weliswaar een nettobetaler aan de EU, maar verdient als lid van de interne markt een veelvoud terug. En daarom is het soms belangrijk om te investeren in structuren, aldus de premier.

Natuur en klimaat

Teunissen (PvdD) ziet dat het natuur- en klimaatbeleid in het nieuwe coalitieakkoord wordt uitgehold en ondergeschikt wordt gemaakt aan de belangen van grote vervuilers, waaronder de agro-industrie. Tegelijkertijd verkeert 81% van de Europese natuur in slechte staat, voegt Hazekamp (EP/PvdD) toe, en dat heeft volgens haar desastreuze gevolgen, ook voor onze gezondheid.

Diederik van Dijk (SGP) wil een "nuchter klimaatbeleid". De EU kan een rol spelen in het bestrijden van het grensoverschrijdende klimaatprobleem, maar moet daarbij geen hogere reductiepercentages nastreven.

De Kamer stemt op 21 mei over de ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct.