Staat van de Europese Unie

25 mei 2023, debat - Minister-president Rutte en minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken) debatteren met Kamerleden en Europarlementariërs over de (toekomst van de) Europese Unie.

Een Europese Green Deal, een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk, een economie die werkt voor de mensen, een sterker Europa in de wereld, de bevordering van de Europese levenswijze en een nieuwe impuls voor de Europese democratie. Dit zijn de prioriteiten van de Europese Commissie. In de Staat van de Unie 2023 legt de regering uit hoe zij over deze onderwerpen denkt.

Klimaat, natuur en milieu

De capaciteit van onze ecosystemen wordt bedreigd, waarschuwt Eickhout (EP/GroenLinks). Het kabinet staat volgens hem te vaak op de rem bij de forse investeringen die nog zijn voor het omschakelen van de economie.

Het is goed dat de EU maatregelen neemt om de energietransitie mogelijk te maken, zegt Groothuis (EP/VVD). Maar die zouden niet mogen leiden tot bureaucratische regels die de concurrentiekracht van bedrijven aantasten.

De Lange (EP/CDA) is kritisch over de plannen voor een Europese natuurherstelwet. Nederland zou volgens haar, net als België en Frankrijk, op de pauzeknop moeten drukken. Teunissen (PvdD) denkt daar heel anders over: het gaat erg slecht met de natuur en daarom moeten er juist snel strengere regels komen.

Het is belangrijk om te vergroenen en te verduurzamen, zegt Bisschop (SGP). Maar de Europese ambities houden in zijn ogen onvoldoende rekening met de uitvoering. We moeten de kar voor burgers, boeren en bedrijven niet overladen, zo sluit Van der Plas (BBB) zich daarbij aan.

De groene transitie staat niet ter discussie, zegt Rutte, maar er zijn wel zorgen over de verordening over natuurherstel. Een bepaling dat de natuur niet mag verslechteren, kan bijvoorbeeld grote gevolgen hebben. En als de Noordzee als één ecosysteem wordt beschouwd, belemmert dat de bouw van windmolens. Hierover lopen volgens hem gesprekken met de Europese Commissie.

Europa in de wereld

We hebben onze energie uitbesteed aan Rusland, onze welvaart aan China en onze veiligheid aan de Verenigde Staten, stelt Sjoerdsma (D66). Er zijn volgens hem dan ook grote uitdagingen om de EU minder afhankelijk te maken.

Strategische autonomie krijgt terecht veel aandacht, zegt Chahim (EP/PvdA). Hij denkt dat een andere visie op de rol van de overheid nodig is. We kunnen er volgens hem namelijk niet op vertrouwen dat de markt de problemen wel oplost.

De verschrikkelijke oorlog in Oekraïne maakt elke dag duidelijk dat Europa zelfredzamer moet worden, zegt Dassen (Volt). Hij oppert dat Nederland moet inzetten op een Europees leger.

We moeten risicovolle afhankelijkheden proberen af te bouwen, zegt Hoekstra. Maar het is niet realistisch om te streven naar autarkie: we moeten zoeken naar een balans.

Oekraïne en Rusland

De EU is gebouwd op de puinhopen van twee wereldoorlogen, betoogt Van Wijngaarden (VVD), met de belofte van vrede en veiligheid. Hij vindt daarom dat de grenzeloze agressie van Rusland beantwoord moet worden met grenzeloze Europese steun voor Oekraïne.

Na dat eerder de coronacrisis daarvoor is gebruikt, wordt nu de oorlog in Oekraïne aangegrepen om te komen tot meer EU, stelt Maeijer (PVV) vast. En wat haar betreft is dat geen positieve ontwikkeling. Zij hekelt de "eurofiele elite" die droomt van een Europees leger.

De Graaff (EP/FVD) wijst op de "oorlogshitserij" van de EU: er gaan steeds meer wapens, geld en militaire inlichtingen naar de oorlog in Oekraïne. Hij waarschuwt dat de geesten er rijp voor worden gemaakt om jonge mensen uit Nederland als kanonnenvlees te laten dienen.

Migratie

Europese regels zorgen ervoor dat Nederland onvoldoende doet om de problemen met arbeidsmigratie aan te pakken, denkt Futselaar (SP). Het is een verdienmodel: grote private winsten ten koste van publieke lasten en de individuele werknemer. De "wegwerpwerknemers" belanden volgens hem vaak als dakloze op straat.

De situatie in Nederland dreigt onhoudbaar te worden, denkt Eppink (JA21). Er dreigt volgens hem een serieuze migratiecrisis. Hij spoort de regering daarom aan om snel de instroom te beperken.

We moeten de Europese buitengrenzen goed bewaken, zegt Rutte. En mensen die geen recht hebben om te blijven, moeten weer snel vertrekken.

Rechtsstaat

Minder persvrijheid, een verslechtering van de onafhankelijke rechtsstaat, toenemende corruptie en minder vrijheden voor bepaalde minderheden. Amhaouch (CDA) waarschuwt voor ontwikkelingen in sommige EU-lidstaten.

Ook Piri (PvdA) vraagt aandacht voor de rechtsstaat, met name in Hongarije. Van der Lee (GroenLinks) vindt dat Nederland meer leiderschap moet tonen binnen Europa in het verdedigen van de rechtsstaat.

Naleving van afspraken over de rechtsstaat zijn essentieel voor de Europese samenwerking, benadrukt Hoekstra. Hij verzekert dat Nederland zich daarvoor inzet.

Europese democratie

In 't Veld (EP/D66) pleit voor een volwassen Europese parlementaire democratie, met macht en tegenmacht. De Europese Raad van regeringsleiders trekt in haar ogen te veel macht naar zich toe. Nederland zou zich volgens haar moeten inzetten voor een grondige hervorming en democratisering van de EU. Premier Rutte wijst erop dat het aan de nationale parlementen is om de regeringsleiders te controleren.

Het Europees Parlement is een applausmachine, zegt Roos (EP/JA21). De Europese Commissie heeft steeds meer macht gekregen, maar wordt niet gecontroleerd. Hij pleit daarom voor een EU waarin de macht weer meer komt te liggen bij de (parlementen van de) lidstaten. De EU moet zich concentreren op haar kerntaken, vindt Ruissen (EP/SGP), en geen bureaucratische regels opleggen.

EU-kritiek

De Europese Unie is een fundamenteel anti-Europese organisatie, vindt Baudet (FVD): tegen de Europese tradities, tegen de Europese natiën, tegen onze leefwijze en cultuur. Hij waarschuwt onder andere voor omvolking van samenlevingen, het einde van nationale identiteiten en destructie van de middenklasse.

Bijna elke crisis in Nederland vindt zijn oorsprong in de overdracht van soevereiniteit aan de EU, denkt Van Haga (Groep Van Haga). Hij is dan ook tegen het overdragen van nog meer macht aan Brussel en pleit voor een referendum over een vertrek uit de EU.

De Kamer stemt op 30 mei over de ingediende moties.

Zie ook: