Rapport parlementaire enquête Fraudebeleid en Dienstverlening, vervolg

25 april 2024, debat - De Kamer vervolgt het debat over het rapport van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening. Commissieleden Van Nispen, Aartsen en Maatoug reageren op de inbreng van de Kamerleden.

De woordvoerders leverden op 23 april hun inbreng over het rapport van de enquêtecommissie die onderzocht hoe het toeslagenschandaal heeft kunnen gebeuren. Staatsmachten zijn blind geweest voor mens en recht, luidt de conclusie van het rapport. De commissie doet op basis daarvan negentien aanbevelingen, zoals meer oog voor mensen in het overheidsbeleid en afschaffing van het toeslagenstelsel.

Aanbevelingen

Geef burgers bij inkomensvoorzieningen en toeslagen een jaar om bezwaar te maken, adviseert de commissie. Waarom niet bijvoorbeeld een halfjaar, vraagt Kamminga (VVD). Ze waarschuwt dat mensen door een langere bezwaartermijn ook pas later weten waar ze aan toe zijn. Als de overheid een besluit neemt, mag je van mensen verlangen dat ze ook even kijken of dat besluit wel klopt, vindt Keijzer (BBB).

Elke termijn is tamelijk willekeurig, antwoordt Van Nispen. Het gaat er volgens hem om dat mensen meer ruimte moeten krijgen dan de huidige termijn van zes weken.

Een andere aanbeveling van de commissie is om de Afdeling bestuursrechtspraak af te splitsen van de Raad van State en onder te brengen bij de rechterlijke macht. Een vergaande ingreep in het staatsrechtelijk systeem, meent Flach (SGP). Is de commissie gestuit op een onwenselijke vermenging van rollen of blijft het bij de schijn daarvan?

Van Nispen erkent dat het een vergaande maatregel is. Maar volgens hem is het voor het vertrouwen in een onafhankelijke staatsmacht als de rechtspraak cruciaal dat er zelfs geen schijn van partijdigheid is.

Hoe voorkom je dat ieder ministerie z'n eigen ding blijft doen, terwijl een integrale aanpak nodig is, vraagt Van Dijk (CDA). Als de Kamer in meerderheid één rapportage wil, dan moet ze die krijgen, zegt Aartsen. Ook als die ene rapportage door vier ministeries bij elkaar gebracht moet worden.

Discriminatie

Mensen uit een lagere sociaal-economische klasse zijn extra hard aangepakt, constateert Dijk (SP). Hoe kan het dat men juist blind was voor die groep? Risicoselectie heeft onherstelbare schade aangericht, stelt Van Vroonhoven (NSC). Ze vindt dat de overheid hiermee moet stoppen zolang de waarborgen niet op orde zijn.

Er moet terughoudend worden omgegaan met het gebruik van digitale toepassingen, zoals risicomodellen, erkent Van Nispen. En als de inzet van een risicoprofiel noodzakelijk is, dan moet het zorgvuldig en transparant.

Stultiens (GroenLinks-PvdA) vraagt zich af waarom het voor de overheid soms zo moeilijk is om te erkennen dat er sprake is geweest van discriminatie bij de inzet van modellen. Waar kwam de gedachte vandaan om criteria als afkomst en een dubbele nationaliteit te gebruiken, wil Van Baarle (DENK) weten.

De commissie heeft geen schriftelijke stukken kunnen vinden over de ontwikkeling van het model dat aan de basis stond van het toeslagenschandaal, antwoordt Maatoug. Wel is duidelijk geworden dat de grondrechten op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en gelijke behandeling zijn geschonden.

Toeslagenstelsel

Toon politiek lef en schaf het toeslagenstelsel af, is de oproep van de commissie. Ceder (ChristenUnie) onderschrijft dat. Hij vraagt wat de gevolgen zijn als het stelsel de komende jaren onveranderd blijft. De huidige problemen blijven dan bestaan en het wantrouwen in het systeem zal toenemen, antwoordt Aartsen. Afschaffen hoeft niet in één keer, benadrukt hij, maar kan ook per toeslag gebeuren.

Je hoort vaak dat dit soort hervormingen alleen lukken als ze in een regeerakkoord staan, stelt Sneller (D66). Wat zijn de ingrediënten voor een succesvolle overschakeling naar een nieuw stelsel? Het is een samenspel tussen Kamer en kabinet, zegt Aartsen. Maar de verantwoordelijkheid ligt primair bij de Kamer, die haar verantwoordelijkheid moet nemen en moet uitspreken dat ze dit wil.

Fraudebeleid

Onlangs klonken signalen over een nieuwe "Bulgarenfraude", zegt Mulder (PVV). Hij merkt op dat er voorzichtigheid is ontstaan rondom fraudebestrijding. Welke gevolgen heeft dit voor het aanpakken van daadwerkelijke fraude? Volgens Aartsen zitten er fundamentele weeffouten in het systeem. Zolang die niet opgelost zijn, moet het volgens hem niet verbazen dat problemen zich opnieuw voordoen.

De Kamer stemt op de avond van het debat over de ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct.