Opvolging rapport Ongekend onrecht

23 mei 2023, debat - Hoe verloopt de afhandeling van het rapport Ongekend onrecht over het toeslagenschandaal? De Kamer debatteert met minister-president Rutte en staatssecretaris De Vries (Toeslagen).

Op 17 december 2020 bood de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag haar rapport Ongekend onrecht aan. Het toenmalige kabinet-Rutte trad daarop af. De Kamer sprak er onder andere over op 19 januari 2021 en 7 juli 2021. Maar hoe verloopt de opvolging van de affaire sindsdien?

Afhandeling

De problemen bij de ouders die door toedoen van de overheid zijn ontstaan, zullen op zijn vroegst eind 2025 zijn opgelost, constateert Van der Plas (BBB). Zij vindt het onverteerbaar dat elke nieuwe belofte tot nieuwe teleurstellingen leidt.

Het kabinet benoemt de dilemma's, maar durft geen duidelijke keuzes te maken, zegt Van der Lee (GroenLinks). Hij wijst erop dat daarmee de onvrede blijft voortbestaan.

Het mag niet zo zijn dat informele schulden alleen worden meegenomen als er een notariële akte is, meent Mulder (PVV). Hij vindt dat toeslagenouders die bij familie of vrienden geld hebben geleend, dat geld moeten terugkrijgen.

In het eerste kwartaal van 2025 zal 90% van de ouders een integrale beoordeling hebben gehad, zegt Rutte. Alle versnelling die we nog kunnen bedenken, passen we toe, aldus de premier. In de uitvoering wordt scherper gelet op het verschil tussen frauderen en het maken van een vergissing. Volgens de staatssecretaris zijn er nog knelpunten bij de werkelijke schade, de dossiers en de bezwaren.

Menselijke maat

Het verhaal van de ouders moet het uitgangspunt zijn, vindt Van Dijk (CDA). Een cultuur van controle, bewijsvoering en juridisering past daar volgens haar niet bij. Ondanks beloften lijkt de menselijke maat in het bestuur nog ver te zoeken, meent ook Stoffer (SGP). Hij wil de overheid letterlijk dicht bij de burger brengen.

Grinwis (ChristenUnie) vraagt welke waarborgen er zijn dat alles-of-nietsterugvorderingen nooit meer zullen plaatsvinden. Hoe zorgt de premier ervoor dat de overheid niet meer eindeloos blijft doorprocederen? Als wetten of de uitvoering hardvochtige effecten hebben, zijn of worden ze aangepast, antwoordt de premier. In de uitvoering moet er ruimte zijn om individuele schrijnende gevallen met maatwerk op te lossen.

Paul (VVD) wil weten wat er inmiddels is gebeurd om discriminatie bij fraudebestrijding te voorkomen. In hoeverre worden signalen nu wél herkend en opgevolgd? Alle ambtenaren moeten doordrongen zijn van de grote verantwoordelijkheid die zij dragen in hun dagelijks werk, voegt Kat (D66) toe.

Rutte onderschrijft het belang van het signaal aan rijksambtenaren: spreek collega's aan als zij op basis van hun onderbuik handelen. Discriminerend handelen voorkomen vraagt volgens hem de voortdurende aandacht van het kabinet, onder meer bij het gebruik van algoritmes.

Kuiken (PvdA) ziet dat de processen niet op orde zijn en dat er voor passende hulp aan de ouders onvoldoende capaciteit beschikbaar is. Waar de capaciteit tekortschiet, werken we aan uitbreiding bij de uitvoerders, reageert Rutte. Hij onderstreept het belang van emotioneel herstel. Staatssecretaris De Vries zegt dat meer wordt ingezet op mediation, waarvoor een externe partij wordt ingehuurd.

Informatievoorziening

Er waren in een vroeg stadium van de toeslagenaffaire al documenten waaruit bleek dat er dingen misgingen. Staatssecretaris De Vries stuurde die documenten recentelijk naar de Kamer. Veel woordvoerders vinden het onbegrijpelijk dat die niet eerder met de parlementaire ondervragingscommissie of de Kamer zijn gedeeld.

Omtzigt hekelt die gebrekkige informatievoorziening aan de Kamer. Hebben hoge ambtenaren bepaalde mails bewust achtergehouden? Hij vraagt het Presidium, de leiding van de Kamer, om desnoods juridische stappen te ondernemen om alle informatie op tafel te krijgen.

Rutte betreurt het dat er steeds nieuwe stukken naar boven komen, maar hij durft gezien "de waanzinnige hoeveelheid documenten" niet met honderd procent zekerheid te zeggen dat het niet nog eens gebeurt. Hij laat uitzoeken waarom documenten pas nu naar buiten komen.

Houding premier

Hoe is het mogelijk dat de premier zo onverschillig staat tegenover het trauma van de slachtoffers, vraagt Leijten (SP) zich af. En hoe kan hij het toelaten dat de Kamer haar werk niet kan doen omdat informatie wordt achtergehouden? De ouders raakten alles kwijt, maar de premier behield zijn baan, constateert Van Baarle (DENK).

Het verwijt van onverschilligheid werpt de premier verre van zich. Hij wijst op de vele gesprekken die hij voert met de ouders en op de grote persoonlijke betrokkenheid die hij voelt bij het leed en de schade die ouders en kinderen is aangedaan.

De Kamer stemt op 30 mei over de ingediende moties.

Zie ook: