Onjuiste berekeningen van WIA-uitkeringen door het UWV

1 oktober 2024, debat - De Kamer debatteert met minister Van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) over fouten die zijn gemaakt bij de toekenning van arbeidsongeschiktheidsuitkeringen door het UWV.

In juni van dit jaar meldde EenVandaag dat er intern bij het UWV zorgen waren over de kwaliteit van de beoordelingen van arbeidsongeschiktheid. Die worden gedaan in het kader van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). Uit onderzoek van het Algemeen Dagblad blijkt dat mogelijk tienduizenden mensen een te hoge of te lage uitkering hebben ontvangen.

De mens centraal

Een enkel vinkje, of juist het ontbreken daarvan, door een fout van het UWV, heeft grote consequenties voor de uitkering van kwetsbare mensen, zegt Saris (NSC). Zij vindt dat de overheidsinstanties gefaald hebben en de mens weer centraal moeten zetten in de aanpak.

De overheid heeft veel macht en drukt heel makkelijk burgers weg via uitvoeringsorganisaties, ziet Vijlbrief (D66). Hoewel een discussie over de fouten in het systeem volgens hem relevant is, moet dit debat gaan om hoe recht gedaan kan worden aan een kwetsbare groep mensen.

Het gaat om mensen die met een ziekte of beperking te maken hebben, erkent Van Hijum. Beoordeeld worden op de mate van je arbeidsongeschiktheid is volgens hem al spannend. Maar als dan ook nog het gevoel ontstaat dat er niet geluisterd wordt of er fouten worden gemaakt, is dat ronduit pijnlijk. De minister zegt samen met het UWV alles op alles te zetten om herhaling te voorkomen.

Chaos bij het UWV?

Wat is er aan de hand bij het UWV, vraagt Patijn (GroenLinks-PvdA). Zij heeft grote zorgen over de top van het UWV, want signalen van fouten in de keuringen, die in de steekproeven oplopen tot meer dan 50% van de gevallen, zijn onder het tapijt geveegd.

Het gaat gigantisch mis bij het UWV, vindt ook Ergin (DENK). Dat heeft er naar zijn idee echt een zootje van gemaakt. In iedere organisatie worden fouten gemaakt, maar dit kan niet. Hoe heeft het zover kunnen komen?

De minister noemt het "van het grootste belang" te voorkomen dat de problemen zich blijven opstapelen. In november ontvangt de Kamer een onafhankelijk getoetst verbeterplan van het UWV. Daarin zal staan hoe de fouten hersteld worden, wat daarvoor nodig is en hoe de kwaliteit van de beoordelingen weer omhoog kan. Tot die tijd zal er veel overleg plaatsvinden tussen de organisatie en het ministerie.

Zorgvuldig herstel

Als we iets geleerd hebben van eerdere fouten bij de overheid, dan is het dat we terughoudend moeten zijn in toezeggingen aan gedupeerden, zegt De Kort (VVD). Het is volgens hem van het grootste belang dat eerst alles duidelijk wordt en dat er dan zorgvuldig te werk wordt gegaan.

Mulder (PVV) vindt dat de Kamer moet laten zien dat we wat geleerd hebben van de toeslagenaffaire. Hij wil geen uitspraken doen zonder exact te weten wat er aan de hand is. Mensen zijn al onzeker en worden er alleen maar slechter van als ze steeds nieuwe boodschappen krijgen, denkt hij.

De politiek roept volgens Van Dijk (CDA) vaak om snelheid, maar dat heeft in het verleden vaak grote gevolgen gehad voor de zorgvuldigheid. Zij vraagt zich af of de hersteloperatie wel toevertrouwd kan worden aan het UWV zelf. Zorgvuldigheid kost tijd, stelt zij, en dus zou er volgens haar een tijdelijke regeling moeten komen voor mensen die hierdoor niet rondkomen.

Voor de minister staat voorop dat de fouten hersteld moeten worden. In alle gevallen moet recht gedaan worden aan mensen, want iedereen verdient de uitkering waar hij recht op heeft. Hij wil zo snel mogelijk duidelijkheid bieden, maar benadrukt voldoende tijd te moeten nemen om zorgvuldig te zijn en het in één keer juist te doen.

Terugvordering

Van Kent (SP) wil graag de toezegging van de minister dat er geen uitkeringen teruggevraagd worden. Hij wil dat mensen die te weinig hebben ontvangen nog voor de kerst gecompenseerd worden.

Mensen die het aangaat, zitten volgens Ceder (ChristenUnie) in grote onzekerheid. Hij vindt dat de overheid mensen in een kwetsbare positie niet moeten belasten met terugvorderingen, die zij vaak niet kunnen betalen. Mag er volgens de huidige richtlijnen en wetgeving überhaupt teruggevorderd worden, vraagt hij.

Rikkers (BBB) benadrukt dat voor kwetsbare mensen zo'n bericht over terugvordering een bron van zorgen is. Het kan niet zo zijn dat we toch de schuld bij uitkeringsgerechtigden neerleggen, stelt zij, want een leek kan de complexe berekeningen van het UWV niet controleren.

Van Hijum deelt het uitgangspunt dat mensen niet moeten opdraaien voor de fouten van een overheidsorganisatie. Wel vraagt hij de Kamer om tijd, om alles duidelijk te krijgen en een zorgvuldige afweging te maken.

De Kamer stemt op 8 oktober over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct