Najaarsnota 2024
18 december 2024, debat - De Kamer debatteert met minister Heinen (Financiën) over de Najaarsnota 2024.
In de Najaarsnota licht de regering de aanpassingen in de lopende begroting toe. In het debat over de nota gaat het onder andere over de economische situatie, de overheidsfinanciën, het begrotingsproces, realistisch ramen en de gevolgen van de accijnsverhogingen.
Economische situatie en overheidsfinanciën
Nederland staat er goed voor, stelt De Vries (VVD) vast, met een begrotingstekort van 1,5% en een staatsschuld van 43,9% van het bbp. Maar zij is bezorgd over de inflatie, die in verhouding tot andere Europese landen hoog is. Ze wil voorkomen dat we in een loon-prijsspiraal terechtkomen.
Voortdurende prijsstijgingen maken mensen onzeker, zegt Van Dijk (CDA), zelfs als de lonen meestijgen. Achterblijvende productiviteitsgroei en demografische factoren kunnen uiteindelijk leiden tot stagflatie, waarschuwt ze. Ook dreigt het begrotingstekort in de toekomst op te lopen.
Minder uitgeven is het antwoord van de minister op de relatief hoge inflatie. Hij begrijpt dat dit geen fijne boodschap is, maar benadrukt dat bezuinigingen noodzakelijk zijn. De inflatie is in Nederland vooral zo hoog door de huurstijging, de accijnzen en de doorberekening van loonkosten in de prijzen van diensten.
Grinwis (ChristenUnie) wil voorkomen dat de vergrijzing leidt tot het verslechteren van de overheidsfinanciën. Hij spoort de minister aan om hier meer over na te denken en te komen met voorstellen. Te denken valt aan het beperken van de zorguitgaven en het verhogen van de erfbelasting.
Begrotingsproces
Heeft de minister nog wel controle over het begrotingsproces? Van der Lee (GroenLinks-PvdA) betwijfelt dit en ziet dat zaken rommelig verlopen, zoals de discussie over de bezuinigingen op de OCW-begroting, die leidde tot een korting op de opleidingen voor verpleegkundigen. Veel is nu doorgeschoven naar het voorjaar, wanneer er een "kaartenhuis aan cruciale keuzes" lijkt te zijn.
We kijken terug op turbulente weken, concludeert Vijlbrief (D66), met veel chaos en onzekerheid. Hij wijst op de discussie over de btw en de OCW-begroting. Maar waar was de minister in dat proces? Hoe vult hij zijn rol in? Neem meer regie, zo adviseert hij.
Ik hoef niet altijd fysiek aanwezig te zijn bij onderhandelingen om mijn stempel te drukken op de inhoud en de begroting te bewaken, reageert de minister. Hij en zijn team hebben verder regelmatig contact met Kamerleden om politieke wensen te bespreken. Hij noemt het "winst voor de parlementaire democratie" dat coalitie en oppositie samen dekking voor voorstellen kunnen vinden.
Realistisch ramen
De minister pakt de opdracht om realistischer te ramen serieus op, vindt Flach (SGP). Dat lijkt vooralsnog te gebeuren door onderuitputting in te boeken en te werken met kasschuiven. Maar gaat de minister ook aan de slag met gerichter begroten aan de voorkant?
Het Rijk rekent zich structureel te arm, stelt Idsinga (NSC) vast. Sinds 2015 is de begroting in de meeste jaren veel te pessimistisch geweest. Met name de belastinginkomsten worden te laag ingeschat. Hierdoor lijkt er geen ruimte te zijn om problemen op het gebied van woningbouw en bestaanszekerheid aan te pakken, terwijl die er achteraf wel blijkt te zijn geweest.
De ramingen weken de afgelopen jaren sterk af van de realiteit, erkent de minister. Een expertgroep doet onderzoek naar de oorzaken en de eerste resultaten worden ruim voor de Voorjaarsnota met de Kamer gedeeld. Bij de huidige Najaarsnota ging het al wel beter: de verwachte inkomsten weken voor slechts 100 miljoen af van de realisaties.
Accijnzen
De accijnsopbrengsten zijn fors lager dan verwacht, ziet Vlottes (PVV). De oorzaak is volgens hem dat Nederlanders massaal de grens overgaan voor de inkoop van met name tabak, maar ook drank en brandstof. Hierdoor worden ook andere boodschappen vaker over de grens gekocht.
Consumenten wijken massaal uit naar het buitenland, ondernemers in de grensregio's komen in grote problemen en de staatskas loopt vele miljoenen mis. Vermeer (BBB) laakt de aannames van het kabinet over de gevolgen van het verhogen van de accijnzen: stop met wensdenken en pas het beleid aan.
De accijnsopbrengsten schommelen de laatste jaren flink, antwoordt de minister. Er loopt een onderzoek naar de oorzaken, dat in april 2025 naar de Kamer komt. Daarbij wordt ook gekeken naar grenseffecten.
De Kamer stemt op 19 december over de tijdens het debat ingediende moties.
Zie ook
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Direct