Kamer verdeeld over actieve donorregistratie

11 februari 2016, initiatiefwetsvoorstel - Iedereen is voortaan orgaandonor, tenzij hij zelf expliciet bezwaar maakt. Dat stelt D66-Kamerlid Dijkstra voor in een initiatiefwetsvoorstel. Verschillende fracties hebben nog bedenkingen.

In 1996 werd de Wet op de orgaandonatie aangenomen. Toch heeft twintig jaar later slechts 40% van de Nederlanders laten registreren of ze na hun dood hun organen zouden willen afstaan. Het huidige systeem schiet tekort, vindt Van Gerven (SP): "Er zijn miljoenen euro's geïnvesteerd, maar nog steeds heeft 60% zich niet geregistreerd." Als het initiatiefwetsvoorstel van Dijkstra een meerderheid krijgt, wordt iedere Nederlander straks aangeschreven met een donorformulier. Wie niet reageert, wordt dan als donor geregistreerd. Tegenstanders vrezen echter voor te veel overheidsdwang. "Het recht om niet te kiezen is ook een recht", vat Klever (PVV) hun voornaamste bezwaar samen.

Zelfbeschikking of niet?

"Alles is geprobeerd, maar we komen er niet met het huidige systeem", stelt Pechtold (D66). Toch blijft het liberale principe van zelfbeschikking volgens hem leidend: "Niet registreren betekent juist dat je niet zelf beslist." Maar Arno Rutte (VVD) vindt het merkwaardig dat een partij die hecht aan zelfbeschikking, wil dat de overheid na de dood over je lichaam beslist. "Niemand anders dan jijzelf kan over jouw organen beschikken. Dat is een liberale kernwaarde." Voortman (GroenLinks) wil "geen dwang, maar wel drang". Mensen moeten van haar in ieder geval genoeg mogelijkheden krijgen om zelf de keuze te maken.

Artikel 11 Grondwet: onaantastbaarheid van het lichaam

Van der Staaij (SGP) wijst op het belang van artikel 11 van de Grondwet, waarin de onaantastbaarheid van het lichaam is vastgelegd. "Het lichaam is niet van de overheid", vindt ook Dik (ChristenUnie). Als een wetsvoorstel aan dat grondrecht raakt moet het wel proportioneel zijn, vindt een voorzichtig positieve Bruins Slot (CDA). Zij vraagt zich wel af of het effect in verhouding staat tot de maatregel. Volgens Öztürk (GrKÖ) gaat het plan te ver: "Iedereen is de baas over zijn of haar organen". Maar voor Wolbert (PvdA) geeft het grote tekort aan donororganen uiteindelijk de doorslag. Jaarlijks overlijden daardoor 150 mensen op de wachtlijst.

Rol nabestaanden blijft belangrijk

Rutte maakt de vergelijking met cremeren versus begraven: "Daarover beslissen ook mijn nabestaanden, niet de overheid". Dat zou volgens Voortman echter niet de standaard moeten zijn, zoals nu het geval is. "Dan stel je nabestaanden ongewild voor zo'n moeilijke keuze." Ook als het wetsvoorstel wordt aangenomen, zullen nabestaanden soms een knoop moeten doorhakken. Uitdrukkelijke en stilzwijgende goedkeuring zijn in het donorregister namelijk niet van elkaar te onderscheiden, meent Bruins Slot. Wat doe je dan als nabestaanden bezwaar maken? En wat doe je als er onzekerheid is over de wens van de overledene?

De initiatiefneemster en de minister reageren op een later moment op de gestelde vragen.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.