Initiatiefwetsvoorstel invoering correctief referendum

8 februari 2023, initiatiefwetsvoorstel - Leijten (SP) wil een bindend correctief referendum invoeren. De Kamer debatteert over de grondwetswijziging die daarvoor nodig is.

In een bindend correctief referendum kunnen besluiten die door de Tweede en Eerste Kamer zijn genomen, aan de kiezer worden voorgelegd. Die kunnen dan bijvoorbeeld een wet wegstemmen, waardoor die niet wordt ingevoerd. Geven we mensen een instrument in handen om bestuurders terug te fluiten? Volgens initiatiefnemer Leijten is dat de vraag waar het om draait.

Voor de invoering van een correctief referendum moet de Grondwet worden aangepast. Het parlement moet daar twee keer over stemmen: voor en na verkiezingen. En de tweede keer is een tweederdemeerderheid nodig.

Eerder wetsvoorstel

SP'er Van Raak heeft eerder een vergelijkbaar initiatiefwetsvoorstel ingediend. De Kamer debatteerde daarover op 1 september en 9 september 2020. Een meerderheid van de Tweede en Eerste Kamer steunde het wetsvoorstel. Maar na de tweede behandeling op 13 april en 25 mei 2022 bleek er geen tweederdemeerderheid te zijn.

De initiatiefnemer is vasthoudend, stelt Bisschop (SGP) vast. Maar hij vindt het niet gepast dat kort na het verwerpen van het eerdere, vergelijkbare wetsvoorstel in tweede lezing, dit nieuwe initiatiefwetsvoorstel is ingediend. Volgens Leijten is snelheid juist noodzakelijk, gezien de dringende oproep van de commissie-Remkes dat de weerbaarheid van de democratie versterkt moet worden.

Steun

Veel mensen hebben hun vertrouwen in politici en de democratie verloren, stelt Marijnissen (SP) vast. Het invoeren van een correctief bindende referendum is volgens haar een belangrijk middel om dat vertrouwen te vergroten.

Politici proberen het juiste te doen, zegt Bushoff (PvdA), maar zijn niet onfeilbaar. Er zijn genoeg voorbeelden van wetgeving die verkeerd uitpakt. Een bindend correctief referendum geeft burgers een noodrem in handen, vindt Bromet (GroenLinks), en is een goede aanvulling op de representatieve democratie. Maar er is meer nodig om alle burgers beter te betrekken bij het wetgevingsproces.

Het referendum is broodnodig, zegt Bosma (PVV). Het kan volgens hem een middel zijn voor "afgehaakt Nederland" om de besluiten van links-liberale politici terug te draaien. Mensen moeten niet alleen kunnen kiezen op poppetjes maar ook op onderwerpen, betoogt Baudet (FVD). Demonisering van personen zorgt volgens hem nu voor vervuiling van het inhoudelijke debat.

Voor initiatiefneemster Leijten is het vooral van belang dat de commissie-Remkes het referendum als een aanvulling ziet op het bestaande stelsel. Die commissie riep ook op om haast te maken met de versterking van de democratie, benadrukt zij.

Minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken), die de Kamer adviseert bij het initiatiefvoorstel, zegt toe om aan het begin van het tweede kwartaal van 2023 een brief te sturen over burgerfora en andere vormen van burgerparticipatie.

Uitvoeringswet en uitkomstdrempel

Wanneer is een correctief referendum geldig? Tijdens de eerdere debatten over invoering van een correctief referendum was er veel discussie over hoeveel kiezers in een referendum tegen een besluit van het parlement moeten stemmen om het terug te draaien.

Leijten wil de hoogte van de uitkomstdrempel op een later moment regelen in een uitvoeringswet. Wel legt ze vast dat die moet voldoen aan criteria van haalbaarheid en representativiteit. Het is goed om nu alleen het principe van het referendum in de Grondwet vast te leggen, zegt Sneller (D66), ook omdat het dan waarschijnlijk makkelijker wordt om een tweederdemeerderheid te vinden.

Voor Van der Graaf (ChristenUnie) is het vastleggen van een uitkomstdrempel belangrijk om de invoering van een correctief referendum te steunen. Die mag wat haar betreft niet te laag zijn, omdat het echt een noodrem moet zijn om een besluit van een meerderheid in het parlement terug te draaien.

Maar voor de drempel van 40% die Van der Graaf voorstelt, is geen wetenschappelijke basis, reageert Leijten. Zij vindt dit percentage "ontzettend hoog" en "onhaalbaar". Het kan ervoor zorgen dat een referendum (te) vaak niet geldig is, vreest zij.

Een correctief referendum past niet in ons parlementaire systeem, meent Simons (VVD), en is een te grof middel. Door de evenredige vertegenwoordiging voelen veel burgers zich gehoord, en daarnaast zijn er mogelijkheden voor petities en burgerinitiatieven. Hij vindt ook dat, mocht het correctief referendum er komen, een uitkomstdrempel in de Grondwet moet worden opgenomen.

Minister Bruins Slot neemt een "neutrale positie" in tegenover het initiatiefvoorstel van Leijten. Wel benadrukt zij dat je het oneens kunt zijn over de representativiteit en de haalbaarheid van een uitkomstdrempel. Daarom adviseert zij om die uitkomstdrempel juist wel in de Grondwet op te nemen.

De Kamer stemt op 14 februari over het initiatiefwetsvoorstel.

Zie ook: