Het bericht dat Rusland volgens de Tsjechische geheime dienst Nederlandse en Europese politici betaalde

2 april 2024, debat – De Kamer debatteert met minister De Jonge (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) over mogelijke Russische betalingen aan Nederlandse politici.

Zijn Europese politici omgekocht met Russisch geld? De Tsjechische regering maakte daar informatie over openbaar op basis van inlichtingen van de eigen geheime dienst. Berichten in de media suggereerden dat ook Nederlandse politici betrokken zouden zijn.

Duidelijkheid

Wilders (PVV) heeft behoefte aan feiten over de vermeende omkoping. Hij roept de minister op om "tot het uiterste" te gaan om duidelijkheid te verschaffen. Zonder "namen en rugnummers" vreest Van der Plas (BBB) een politieke schreeuwpartij die het aanzien van de Tweede Kamer schaadt.

De minister zou erop moeten aandringen dat de Tsjechische regering openbaar maakt om wie het gaat, vindt Omtzigt (NSC), ook omdat het zou gaan om beïnvloeding rond de Europese verkiezingen in juni.

De zorgen over buitenlandse inmenging zijn terecht, zegt De Jonge. De AIVD waarschuwt daar al jaren voor. De minister respecteert de Tsjechische afweging om op dit moment geen aanvullende informatie prijs te geven, dus hij wil niet verzoeken om dat alsnog te doen en ook niet ingaan op namen die circuleren.

Rol geheime dienst

Volgens Hermans (VVD) is het cruciaal dat de AIVD slagvaardig is en goed internationaal samenwerkt. Is daarvoor meer nodig? Hoe kan het dat de Nederlandse geheime dienst zelf niet op de hoogte was, vraagt Van Baarle (DENK) zich af.

De Jonge kan niet ingaan op het werk van de geheime dienst, dus ook niet op wat die al wist over deze casus. De AIVD kan bij buitenlandse inmenging onder andere informatie delen met het Openbaar Ministerie voor een strafrechtelijk onderzoek, een waarschuwingsgesprek voeren met een betrokkene of die inlichten als beïnvloeding al heeft plaatsgevonden. De minister bekijkt momenteel of de veiligheidsdiensten adequaat zijn toegerust voor hun taak.

Deel informatie in ieder geval in de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, zegt Eerdmans (JA21). Er geldt geheimhouding over lopende onderzoeken, maar in deze commissie zal het kabinet wanneer dat kan verantwoording afleggen over de inzet van de veiligheidsdiensten, bevestigt de minister.

Vertrouwen in democratie

Het vertrouwen in de democratie wordt aangetast zolang berichten over buitenlandse beïnvloeding niet kunnen worden ontkracht, zegt Bikker (ChristenUnie). Een weerbare democratie wapent zich tegen inmenging en beïnvloeding van buitenaf, stelt Bontenbal (CDA).

De minister zet in op het dempen van de ontvankelijkheid voor beïnvloeding. Zo heeft de AIVD bewustwordingsbijeenkomsten voor politieke partijen georganiseerd. De minister wijst erop dat het om veel meer kan gaan dan het aannemen van geld, bijvoorbeeld het verspreiden van desinformatie.

Stoffer (SGP) benadrukt het belang van de eigen verantwoordelijkheid van politici. Zij zouden bijvoorbeeld moeten afwegen met welke mediaplatforms ze in zee gaan. Onafhankelijke media zijn essentieel voor een weerbare democratische rechtsstaat, vindt Kostić (PvdD). Zij wil daarom dat er wordt geïnvesteerd in nationale en lokale publieke omroepen.

Giften aan politieke partijen

Er gelden regels voor giften aan politieke partijen. Zo zijn anonieme giften boven de €250 euro verboden en mag een donateur maximaal €100.000 schenken. De Jonge wil dat een onafhankelijke autoriteit toezicht gaat houden op de financiering van politieke partijen. Dat wordt geregeld in de nog te behandelen Wet op de politieke partijen.

Dijk (SP) pleit voor een verbod op alle donaties uit het buitenland en van bedrijven. Met de huidige regels valt niet uit te sluiten dat politici via omwegen giften uit het buitenland ontvangen, denkt Paternotte (D66). De minister vindt dat de waarborgen goed geregeld zijn. Buitenlandse giften zijn sinds 1 januari 2023 alleen toegestaan als die van iemand met de Nederlandse nationaliteit komen.

Rol Kamer

Het kabinet is heel terughoudend met bemoeienis met gekozen politici, zegt De Jonge. Daarom moet de Tweede Kamer er zelf op toezien dat fracties en individuele Kamerleden zich integer gedragen. De nieuwe onafhankelijke autoriteit zou daar een rol in kunnen spelen, suggereert de minister.

Koekkoek (Volt) oppert dat Kamerleden zelf openheid kunnen geven over al hun inkomsten, om het vertrouwen van de kiezer te herwinnen. Timmermans (GroenLinks-PvdA) vraagt het Presidium, het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer, om te onderzoeken of de interne regels verbeterd moeten worden om ongewenste beïnvloeding te voorkomen.

De Kamer stemt op 9 april over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

Het overzicht van de laatste debatten in het kort
De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
Kijk debatten terug via Debat Direct