Gerechtelijke uitspraak uitvoer naar Israël van F-35-onderdelen

26 september 2024, debat - De rechter heeft bepaald dat Nederland geen onderdelen voor F-35's naar Israël mag uitvoeren. Hoe gaat de regering hiermee om? De Kamer debatteert met de ministers Klever (Buitenlandse Handel) en Brekelmans (Defensie).

Nederland moet de uitvoer van F-35-onderdelen naar Israël stoppen, zo oordeelde de rechter in februari. Er is namelijk een duidelijk risico dat met de F-35-gevechtsvliegtuigen van Israël ernstige schendingen van het humanitaire oorlogsrecht worden gepleegd in de Gazastrook. De regering is in cassatie gegaan tegen deze uitspraak.

Oxfam Novib, PAX en The Rights Forum vinden dat de Nederlandse Staat zich niet aan de rechterlijke uitspraak houdt, omdat er onvoldoende controle zou zijn op uitvoer naar Israël via andere landen. Maar hier ging de rechter in juli niet in mee.

Wapenleveringen

Israël is een schurkenstaat, vindt Van Baarle (DENK), en richt een slachting aan in Gaza. Nederland is in zijn ogen daaraan medeplichtig als het F-35-onderdelen en andere wapens aan het land blijft leveren. Hij pleit daarom voor een wapenembargo. Teunissen (PvdD) sluit zich daarbij aan. Het valt volgens haar niet uit te sluiten dat via een omweg toch F-35-onderdelen vanuit Nederland in Israël terechtkomen.

Wapens of onderdelen van wapens exporteer je niet naar landen waar mensenrechten of het internationaal recht worden geschonden, of waar daar een risico toe bestaat. Dobbe (SP) vraagt zich af of de regering nog steeds achter dit uitgangspunt staat.

We moeten uitsluiten dat onderdelen uit Nederland via de Verenigde Staten uiteindelijk alsnog in Israëlische gevechtsvliegtuigen terechtkomen, vindt Hirsch (GroenLinks-PvdA). Zij spoort de regering aan om hierover harde afspraken te maken met de Amerikaanse regering.

De regering geeft opvolging aan de uitspraak van de rechter over het uitvoeren van F-35-onderdelen, verzekert Klever, en voelt zich gebonden aan de Europese criteria voor wapenexport. Het is volgens haar niet aannemelijk dat F-35-onderdelen uit Nederland via andere landen in Israël belanden.

Staakt-het-vuren

Nederland moet zich inzetten voor een de-escalatie van het conflict in de regio, betoogt Zeedijk (NSC). Paternotte (D66) is het daarmee eens: het Midden-Oosten staat op de rand van een regionale oorlog. Hij vindt dat de regering zich te laat heeft aangesloten bij de oproep van andere landen tot een staakt-het-vuren.

Nederland zet zich in om een grootschalig conflict te voorkomen, zegt Klever, en steunt de pogingen om te komen tot een staakt-het-vuren.

Cassatie

De rechter zou niet moeten gaan over het buitenlandbeleid of het wapenexportbeleid, vinden Ram (PVV) en Eerdmans (JA21). Zij betogen dat de politiek hierover hoort te beslissen. Die moet bepalen of Nederland wapens levert aan Israël of andere landen, op basis van vastgestelde criteria, de geopolitieke situatie en de verschillende belangen. Beide woordvoerders beschouwen Israël als een bondgenoot die we moeten helpen om zich te verdedigen.

Indien de Staat de rechtszaak in cassatie wint, legt Klever uit, gaat het kabinet opnieuw beoordelen, op basis van de toetsingscriteria, of er weer F-35-onderdelen aan Israël geleverd kunnen worden.

In deze onzekere tijden hebben we een sterke defensie en defensie-industrie nodig, zegt Kamminga (VVD). Daarbij is het belangrijk dat Nederland een betrouwbare partner is, maar de uitspraak van de rechter ondergraaft dat. Stoffer (SGP) is het daarmee eens en hekelt het "juridisch activisme" dat heeft geleid tot de rechterlijke uitspraak. In hoeverre wordt Nederland nog als een betrouwbare partner gezien, vraag Ceder (ChristenUnie) zich af.

Nederland levert belangrijke F-35-onderdelen aan andere landen, zegt Brekelmans. We zijn al tientallen jaren een betrouwbare partner, maar als de rechter verdere beperkingen oplegt, kan onze reputatie een deuk oplopen.

De Kamer stemt op 1 oktober over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct.