Extra juridisch advies over schrappen referendumwet

15 februari 2018, wetsvoorstel - Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) wil een afspraak uit het regeerakkoord uitvoeren en stelt voor het raadgevend referendum af te schaffen. Tot ongenoegen van een groot deel van de oppositie. Na de eerste termijn komen de fractiewoordvoerders en de minister overeen om extra juridisch advies te vragen aan de Raad van State.

Nu de steun voor het invoeren van een correctief bindend referendum is afgebrokkeld, is het beter om het raadgevend referendum af te schaffen. Deze conclusie hebben de coalitiepartijen getrokken in het regeerakkoord. Het raadgevend referendum was volgens hen namelijk bedoeld als opstapje naar een correctief referendum. Ook zijn kiezers teleurgesteld als de politiek de uitslag van een raadgevend referendum naast zich neerlegt.

Meerderheid voor afschaffing in zicht

De coalitiefracties spreken zich uit vóór afschaffing van het raadgevend referendum. Het referendum kan een middel zijn om de democratie te versterken, betoogt Jetten (D66), maar het is geen doel op zich. De raadgevende variant is volgens hem een verkeerd middel gebleken, omdat het voor kiezers onduidelijk is wat er met de uitkomst gebeurt. Zijn partij blijft wel voorstander van correctieve bindende referenda.

Een bot instrument dat democratisch lijkt maar het niet is, zo omschrijft Koopmans (VVD) het referendum. Het wordt volgens hem in de praktijk vaak gebruikt als oneigenlijk protestmiddel. Een referendum gaat zelden over het onderwerp waarover het zou moeten gaan, benadrukt Van der Molen (CDA).

Referenda verdragen zich niet met de representatieve democratie, ze versimpelen de werkelijkheid en de uitslag is voor meerdere interpretaties vatbaar, vindt Bisschop (SGP). Hij betoogt dat het raadgevend referendum nooit ingevoerd had moeten worden. Het ondergraaft de representatieve democratie, stelt Van der Graaf (ChristenUnie).

Bezwaren oppositie

Een zwarte dag voor de democratie, zo typeren oppositiewoordvoerders Bosma (PVV) en Van Raak (SP) de afschaffing van het raadgevend referendum. Zij zien een "hooghartige elite" (Van Raak) die zich laat leiden door "demofobie" (Bosma), angst voor het volk. Afschaffing van het raadgevend referendum ontneemt burgers een essentieel recht, vindt Baudet (FvD): de kiezer wordt monddood gemaakt.

Het raadgevend referendum wordt afgeschaft op basis van slechts één casus, concludeert Özütok (GroenLinks): het Oekraïnereferendum. Kuzu (DENK) vindt dat zo het kind met het badwater wordt weggegooid.

Waarom is niet gewacht op de evaluatie van de wet en het rapport van de staatscommissie parlementair stelsel?, vragen Kuiken (PvdA) en Arissen (PvdD). Krol (50PLUS) vindt het spijtig dat het instrument referendum al wordt geschrapt voor het van de grond kon komen.

Referendum over afschaffen referendum?

Komt er een referendum over het afschaffen van het raadgevend referendum? Dat zou onlogisch zijn, vindt Ollongren, die zich gesteund weet door een advies van de Raad van State. Zo'n referendum zou ook niet uit te leggen zijn, zo sluiten Jetten en Van der Molen zich daarbij aan.

Het niet-referendabel zijn van de intrekkingswet leidt tot vervreemding bij burgers, vreest Özütok. Bosma spreekt over "een klap in het gezicht van de kiezers". Het referendum kan niet afgeschaft worden zonder referendum, denkt Baudet: we gaan gewoon handtekeningen verzamelen.

De Kamer moet juridisch advies inwinnen over de vraag of er een referendum kan worden gehouden over het afschaffen van het raadgevend referendum, vindt Van Raak, of zij moet de Raad van State om een nadere motivering vragen. De minister belooft na overleg met de verschillende fractiewoordvoerders om de Raad van State te vragen om nadere voorlichting.

Overgangsregeling

We moeten de regels niet tijdens het spel veranderen, zegt Krol. Hij wil dat de afschaffing van het raadgevend referendum niet geldt voor wetsvoorstellen die nu al door het parlement zijn aangenomen. Dat zou een referendum over de "aflosboete", de afschaffing van de wet-Hillen, toch nog mogelijk maken. Of over de nieuwe donorwet, suggereert Arissen.

Bisschop is voor afschaffing van het raadgevend referendum, maar wil lopende referenduminitiatieven onder een overgangsregeling laten vallen. De minister wil dit beperken tot initiatieven in de fase waarin de termijn voor het verzamelen van de benodigde ondersteuningsverklaringen is verlopen.

Het debat gaat op een later moment verder met de tweede termijn van de Kamer. De minister vraagt de Raad van State om nader advies en zij stuurt dat advies vervolgens per brief aan de Kamer, voorafgaand aan de tweede termijn.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort

• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.

• Kijk debatten terug via Debat Gemist