Eerste termijn begroting Binnenlandse Zaken

9 oktober 2024, begroting - De Kamer bespreekt de begroting van Binnenlandse Zaken en het Gemeentefonds. In deze eerste termijn komen de woordvoerders van de verschillende fracties aan het woord.

Gemeenten, politieke partijen en de relatie tussen overheid en burger. Deze en andere onderwerpen komen aan de orde in de eerste termijn van de woordvoerders in het debat over de begroting van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Gemeenten

In de begroting staan lovenswaardige teksten over goed bestuur en een dienstbare overheid, stelt Chakor (GroenLinks-PvdA) vast. Maar woorden zijn niet genoeg. Gemeenten krijgen structureel te weinig middelen om hun taken goed uit te voeren. Dit leidt ertoe dat bibliotheken moeten sluiten, wegen niet worden onderhouden en wachtlijsten voor jeugdzorg langer worden.

Gemeenten hebben taken die een directe invloed hebben op hun inwoners, zegt Wingelaar (NSC). Het moet duidelijk zijn welke taken ze hebben en wie bepaalt hoe deze ingevuld worden. Ze wil gemeenten meer beleidsvrijheid geven en in de Grondwet vastleggen dat Nederland een gedecentraliseerde eenheidsstaat is.

Er is een brede kloof tussen Den Haag en (gemeenten in) de regio, stelt Van der Plas (BBB) vast. Ambtenaren zijn vaak onvoldoende op de hoogte van wat er speelt en wat de gevolgen van beleid voor de regio zijn. Zij oppert om Kamercommissies regelmatig in de regio te laten vergaderen.

Politieke partijen

Het politieke systeem dreigt vast te lopen als er steeds meer kleine partijen komen, zegt Erkens (VVD). Versnippering van het parlement zorgt ervoor dat debatten tot diep in de nacht doorgaan, met steeds kortere spreektijden en ook minder tijd voor inhoud. Het instellen van een kiesdrempel van 2% kan volgens hem helpen om het parlement daadkrachtiger te maken.

Evenredige vertegenwoordiging is de basis van onze democratie, zegt Flach (SGP), en is ook vastgelegd in artikel 53 van de Grondwet. Hij ziet dan ook niets in een kiesdrempel en hij heeft twijfels over het nieuwe kiesstelsel dat de regering wil invoeren. De voorgestelde regionalisering van het kiesstelsel zet de evenredige vertegenwoordiging onder druk, zo sluit Bikker (ChristenUnie) zich daarbij aan.

Politieke partijen zijn dragende organisaties onder onze democratie, benadrukt Sneller (D66). Ze zijn poortwachters van de selectie van ideeën en mensen. Daarom is het volgens hem belangrijk dat ze zelf ook democratisch georganiseerd zijn. Hij vraagt de minister om dit te regelen in de nieuwe wetgeving over politieke partijen.

Van Dijk (CDA) wijst op het belang van lokale partijen. Het is in haar ogen onterecht dat ze, in tegenstelling tot landelijke partijen, nog steeds geen subsidie krijgen. De bedoeling is dat die vanaf 2026 wel aan hen wordt toegekend, maar zij wil dat dit al in 2025 gebeurt.

Overheid en burger

De overheid moet mensen helpen en niet tegenwerken, zegt Palmen (NSC): eerst de mens, dan de regels en daarna de organisatie. Grondrechten moeten beter worden geborgd met de oprichting van een constitutioneel hof en het toetsen van wetten aan de Grondwet.

Door meer zeggenschap te geven aan mensen, vergroten we het vertrouwen van burgers in de democratie, zegt Van Nispen (SP). Daarom moet het referendum wat hem betreft in de Grondwet worden opgenomen. Ook wil hij dat het Huis voor Klokkenluiders meer tanden krijgt.

Demonstraties

Er is in Amsterdam een patroon van falen bij het in de hand houden van demonstraties, vindt Deen (PVV). Het dieptepunt vond hij de protesten bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum en de herdenking van de aanslagen in Israël op 7 oktober. In zijn ogen is burgemeester Halsema verantwoordelijk. Hij roept de minister daarom op om haar bij koninklijk besluit te ontslaan.

Het is verontrustend hoe de PVV omgaat met de democratie en de rechtsstaat, zegt Koekkoek (Volt). We moeten niet normaal maken wat niet normaal is: het aanvallen van instituties, media, wetenschap en gemarginaliseerde groepen moet stoppen. Hoe ziet de minister haar rol daarin?

Ambtenaren moeten loyaal zijn aan hun minister, benadrukt Eerdmans (JA21). Hoe kijkt minister Uitermark in dat licht aan tegen ambtenaren die meedoen aan demonstraties van Extinction Rebellion of voor Palestina?

Racisme en discriminatie

De regering zou meer moeten doen tegen racisme en discriminatie, betoogt Van Baarle (DENK). Hoeveel incidenteel en structureel geld is er de komende jaren? Belangrijk is volgens hem dat de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme een permanente status, doorzettingsmacht en voldoende middelen krijgt.

Vitale infrastructuur

Wat als de Chinezen of de Russen echt doorpakken? Buijsse (VVD) waarschuwt voor aanvallen op de vitale (digitale) infrastructuur. De overheid is zich in zijn ogen onvoldoende bewust van de risico's en het gevaar voor de nationale veiligheid.

Het debat over de begroting en het Gemeentefonds gaat op 10 oktober verder met de reactie van minister Uitermark (Binnenlandse Zaken) en staatssecretaris Szabó (Digitalisering) op de inbreng van de woordvoerders.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct.