Eerste termijn Algemene Financiële Beschouwingen

5 oktober 2022, debat - Wat zijn de financiële gevolgen van de kabinetsplannen voor volgend jaar? Op de eerste dag van Algemene Financiële Beschouwingen bespreken de woordvoerders de begroting voor 2023.

Hoe moet de regering omgaan met de torenhoge inflatie? Dat is de centrale vraag in de Algemene Financiële Beschouwingen over de begroting voor 2023.

Inflatie en koopkracht

De hoge inflatie is een sloopkogel voor de economie, waarschuwt Heinen (VVD). De regering moet aan de slag om een dreigende maatschappelijke ontwrichting te voorkomen en neemt daarom terecht maatregelen om de koopkracht te steunen. Maar op langere termijn moeten we de oorzaken van de inflatie aanpakken.

Ongekende tijden vragen om ongekende maatregelen. Het is volgens Van Weyenberg (D66) goed dat er gerichte maatregelen zijn genomen om lagere (midden)inkomens te steunen: zo wordt voorkomen dat mensen in de armoede terechtkomen. Maar dat die ongekende maatregelen nu nodig zijn, betoogt Azarkan (DENK), komt doordat er jarenlang is bezuinigd op de samenleving en de publieke sector.

De regering rent achter de feiten aan, zegt Van Dijck (PVV). Hoge energieprijzen zorgen ervoor dat veel Nederlanders hun energierekening niet meer kunnen betalen. Zijn oplossing is het verlagen van de belastingen op boodschappen en energie. Inflatie is de dief van de gewone man, zegt Eppink (JA21). De overheid moet volgens hem de inflatie beteugelen door de lasten te verlagen.

De hoge inflatie is uniek en rampzalig, stelt Dekker (FVD). Een belangrijk oorzaak is in zijn ogen het mislukte euro-experiment en het bijdrukken van geld door de ECB. Verder zorgt het bizarre klimaatbeleid voor hoge energieprijzen, terwijl Nederland over een grote gasreserve beschikt.

We moeten het probleem van de hoge inflatie in Europa gezamenlijk aanpakken, zo bepleit Dassen (Volt). Landen met diepe zakken kunnen hun burgers helpen, maar andere landen niet. Een Europees fonds kan deze spanning wegnemen.

Energieplafond

Met een prijsplafond voor de energiekosten wil de regering voorkomen dat de energierekening voor huishoudens onbetaalbaar wordt. Tot een bepaald verbruik aan gas en elektriciteit komt er een maximumprijs.

Mensen met een beperking of een chronische ziekte gebruiken vaak veel meer energie, benadrukt Van der Plas (BBB). Voor hen is het energieplafond onvoldoende. Waarom komt de regering niet met een aparte regeling voor hen?

Het gemeenschapsgeld dat wordt gestoken in het prijsplafond voor energie, mag niet belanden in de zakken van bestuurders en aandeelhouders van energiebedrijven, betoogt Alkaya (SP). Daarom moet er een verbod komen op bonussen, dividenduitkeringen en inkoop van eigen aandelen.

Overheidsfinanciën

Hoe hoog wordt de rekening van het energieplafond en hoe gaat de overheid dit financieren? Dit had veel beter moeten worden uitgewerkt in de begroting, vindt Nijboer (PvdA). De regering had een keuze moeten maken: de staatsschuld laten oplopen of de belastingen verhogen. Bezuinigingen op zorg, onderwijs of wonen om het gat te dekken zijn voor hem niet bespreekbaar.

Ook Stoffer (SGP) vraagt naar de dekking van het energieplafond. Hij denkt echter niet in de eerste plaats aan het verhogen van de belastingen: de lasten van burgers en bedrijven zijn al hoog. Volgens hem moeten we kijken naar bezuinigingen, bijvoorbeeld door de kostenstijgingen voor zorg en sociale zekerheid te beperken.

Belastingen en toeslagen

Werken moeten meer lonend worden, vindt Van Dijk (CDA). Mensen met middeninkomens die extra gaan werken, houden daar te weinig van over. De marginale druk zou volgens haar eigenlijk nooit hoger mogen zijn dan het toptarief van 49,5%. Omtzigt is kritisch op het kabinetsbeleid. Toeslagen en belastingkortingen zorgen er nu voor dat de marginale druk voor lage en middeninkomens veel hoger is dan voor de hoogste inkomens.

Ons belastingstelsel is stuk, stelt Grinwis (ChristenUnie). Door alle toeslagen en kortingen is het erg ingewikkeld geworden en de marginale druk is voor bepaalde groepen veel te hoog. De oplossing moet worden gezocht in een eenvoudiger stelsel. Het nog ingewikkelder maken met een voltijdsbonus is in ieder geval niet de oplossing.

We moeten stoppen met het geven van cadeautjes aan de rijken, zegt Maatoug (GroenLinks). Het is bekend welke constructies worden gebruikt om het betalen van belasting te ontwijken. Waarom pakt de regering die niet harder aan?

Lef moet beloond worden, zegt Ephraim (Groep Van Haga), en het is niet vies om geld te verdienen. Hij pleit voor een kleine overheid, waardoor de belastingen voor burgers en ondernemers omlaag kunnen.

Brede welvaart

De Monitor Brede Welvaart van het CBS kijkt naar de economie, maar ook naar de ecologische en sociaal-maatschappelijke aspecten van welvaart. Het gaat daarbij niet alleen om het "hier en nu" maar ook om "later en elders".

De energiecrisis is onderdeel van een polycrisis, betoogt Van Raan (PvdD). Doordat in het verleden is geïnvesteerd in fossiele en niet in duurzame energie, zijn er nu grote problemen. Onze huidige manier van leven stuit op grenzen: waarom wordt de rijksbegroting niet veel meer daarop gericht?

Door het stimuleren van gendergelijkheid, het efficiënt gebruiken van grond via land sparing en het meer toepassen van kernenergie kunnen we de economische groei vergroten, denkt Gündoğan. Die groei moet dan wel gepaard gaan met minder CO2-uitstoot.

Het debat gaat op 6 oktober verder met de reactie van minister Kaag en de staatssecretarissen Van Rij en De Vries van Financiën.

Zie ook: