Eerste dag debat over de regeringsverklaring

18 januari 2022 - Op de eerste dag van het debat over de regeringsverklaring gaan de fractievoorzitters met elkaar in debat over de regeringsverklaring van het kabinet-Rutte IV.

PVV

Het nieuwe kabinet maakt de verkeerde keuzes, vindt fractievoorzitter Wilders. Er gaan enorme bedragen naar klimaat, stikstof en migratie, maar ondertussen pakt men geld af van ouderen, komt er in Groningen weer meer gas uit de grond en wordt er beknibbeld op de zorg. De middenklasse wordt geconfronteerd met onbetaalbare energierekeningen, torenhoge inflatie, hogere tabaksaccijnzen, een suikertaks en Europese belastingen.

Ik vertrouw de VVD voor geen cent, zegt Wilders. Een bewindspersoon van die partij heeft er volgens hem voor gezorgd dat hij zich jarenlang voor de rechter moest verantwoorden. Dat de VVD een veroordeelde moslimterrorist in dienst zou hebben genomen, vindt de PVV'er onbegrijpelijk gezien de bedreigingen tegen hem. Ook hekelt hij de dubbele nationaliteit van de nieuwe VVD-minister van Justitie en Veiligheid.

Het woke-totalitarisme zorgt ervoor dat het spreken van de waarheid gevaarlijk is geworden, stelt Wilders. Nederland wordt kapotgemaakt door extreemlinks, gesteund door het laffe brede midden. Het is een paradijs geworden voor linkse gekkies en buitenlanders, en een hel voor gewone Nederlanders. Het nieuwe kabinet duwt ons verder het moeras in. De PVV-fractievoorzitter heeft daarom al een motie van wantrouwen klaarliggen om Rutte IV gelijk weg te sturen.

VVD

We kunnen aan het werk, stelt fractievoorzitter Hermans vast. Er ligt een regeerakkoord met ambities om het land sterker te maken en grote vraagstukken als klimaatverandering en migratie aan te pakken. Zo kunnen we het leven van iedereen die van goede wil is, beter maken. Ondernemers en de economie versterken, ondersteunen en vergroenen. De georganiseerde criminaliteit aanpakken en ons land veilig houden.

Wat kan er wel en hoe kan dat veilig? Dit moet volgens Hermans het uitgangspunt zijn van het coronabeleid. Het virus gaat voorlopig niet meer weg, maar het is belangrijk dat mensen weer perspectief krijgen. Theaters, musea, winkeliers en horecaondernemers hebben al verschillende keren hun deuren moeten sluiten. Het kabinet moet daarom nu alles op alles zetten om hen niet meer te beperken dan strikt noodzakelijk is.

De coalitiepartijen hebben afgesproken dat er een evenwichtig en positief koopkrachtbeeld moet zijn voor iedereen. Als blijkt dat bijvoorbeeld ouderen er juist op achteruitgaan, moet het kabinet volgens Hermans kijken naar maatregelen om dat te herstellen. Ook vraagt zij de bewindslieden om hun planning uit te werken: wanneer kunnen we wat verwachten? De Kamer krijgt zo meer mogelijkheden om te sturen en bijvoorbeeld zaken naar voren te halen.

SP

Fractievoorzitter Marijnissen hekelt "holle frasen" over een nieuwe bestuurscultuur en nieuw leiderschap, omdat die niet bijdragen aan het vertrouwen dat mensen hebben in de overheid. Dat vertrouwen is laag, denkt Marijnissen, omdat het kabinet-Rutte IV grotendeels bestaat uit dezelfde bewindslieden als die verantwoordelijk waren voor het toeslagenschandaal, de slechte afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen en tekorten bij de politie, in het onderwijs en in de zorg.

Positief aan het coalitieakkoord is volgens Marijnissen dat de studiebeurs terugkomt, basisschoolleraren een hoger salaris krijgen en de verhuurderheffing eindelijk wordt opgeheven. Maar het is niet genoeg. Er moet een fundamenteel debat over politieke ideeën worden gevoerd om de hoge studieschulden van de huidige generatie studenten, het lerarentekort en de woningnood aan te pakken.

Het klimaatfonds voor verduurzaming is een slecht idee, vindt Marijnissen. Subsidies uit dat fonds zullen vooral gaan naar grote, vervuilende bedrijven, en naar mensen die al veel te besteden hebben en bijvoorbeeld een warmtepomp willen aanschaffen. Het klimaatbeleid zou minder individualistisch en rechtvaardiger moeten worden: de grootste vervuilers moeten het meest betalen.

D66

Het coalitieakkoord moet zo snel mogelijk worden uitgevoerd, zegt fractievoorzitter Paternotte, want het is sociaal, ambitieus en progressief. Hij noemt onder meer de omvorming van de landbouw, de ruimte voor onderzoekers en universiteiten, de verhoging van het minimumloon, de bijna gratis kinderopvang en het aanpakken van racisme en vrouwenhaat. Wel waarschuwt de D66-fractievoorzitter het kabinet: zijn fractie is ongeduldig. Het kabinet moet snel zijn voornemens uitvoeren.

Paternotte wil samenwerken met alle redelijke krachten in het parlement, want "soms heeft de oppositie meer gelijk dan de coalitie". Politieke strijd blijft noodzakelijk, maar wel over de inhoud. Hij vraagt de partijen om uit de loopgraven te komen en om af te zien van het eisen van tribunalen en het ophitsen van mensen, want daardoor kunnen politici en journalisten hun werk niet meer in vrijheid doen.

De democratische rechtsstaat blijft alleen bestaan als mensen er vertrouwen in hebben, zegt Paternotte. Hij verwacht van het kabinet dat het die rechtsstaat beschermt. De kinderopvangtoeslagaffaire heeft laten zien dat de overheid zich ook tegen haar burgers kan keren. Het kabinet moet hard werken om het vertrouwen van de burgers te herstellen: geef mensen het gevoel dat zij door de overheid gehoord voelen.

Partij van de Arbeid

Het moet echt een andere kant op met Nederland, vindt fractievoorzitter Ploumen. De coalitie heeft volgens haar politieke verschillen afgekocht. Ze hebben elkaar miljarden toegestoken, maar durfden geen fundamentele keuzes te maken en hebben hun politieke meningsverschillen niet overbrugd.

Verklein de ongelijkheid en maak vooruitgang weer voor iedereen mogelijk, is Ploumens oproep aan het kabinet. De toenemende ongelijkheid leidt tot een tweedeling en uiteindelijk tot ontwrichting van de samenleving. De groep mensen die het goed heeft, krijgt steeds meer, ten koste van de groep mensen die minder krijgt en steeds minder kansen heeft.

Ploumen pleit onder andere voor een socialer belastingstelsel, waarin de lasten worden verschoven van arbeid naar kapitaal. Het minimumloon zou veel hoger moeten. Voorgenomen bezuinigingen op de jeugdzorg en ouderenzorg moeten worden teruggedraaid, net als de geplande huurverhoging voor de middeninkomens. Met dit soort keuzes om de ongelijkheid tegen te gaan, zal het vertrouwen in de overheid toenemen, verwacht de PvdA-leider.

CDA

Het doorgeslagen individualisme heeft het cement van de samenleving geërodeerd. Fractievoorzitter Heerma ziet dat de politiek geconfronteerd wordt met de gevolgen van eerder gemaakte keuzes. Het is goed dat het kabinet streeft naar een sterkere overheid die de regie terugpakt op onder meer het terrein van de economie en de volkshuisvesting. Er wordt volgens Heerma terecht gekozen voor meer betrokkenheid, voor "minder ik en meer wij".

Het coalitieakkoord markeert een maatschappelijke verandering. Heerma meent dat het nieuwe begin mensen hoop biedt. Hij ziet veel dingen in het akkoord waar hij trots op is: perspectief voor de boeren, het afschaffen van de verhuurderheffing, een aanpak van de georganiseerde criminaliteit, een goed klimaat- en stikstofbeleid. Daarvoor is samenwerking in plaats van polarisatie nodig, en waarachtigheid tegenover nepnieuws en complotten.

Een goed rentmeester schuift geen klimaatschuld door naar volgende generaties, maar belast die generaties ook niet met een extreem hoge staatsschuld. Voor de hoge ambities van het kabinet zijn volgens Heerma goed uitgewerkte plannen nodig die in de Kamer goed gecontroleerd kunnen worden. Hij wijst erop dat ook grote inspanningen nodig zijn om te zorgen voor voldoende technisch geschoold personeel voor alle plannen.

GroenLinks

Fractievoorzitter Klaver had hogere verwachtingen van het regeerakkoord. Hij vindt dat er sprake is van symptoombestrijding in plaats van structurele veranderingen. Het is heel goed dat er veel geld wordt uitgegeven, maar daar staan geen inkomsten tegenover. Vermogens worden niet zwaar genoeg belast en de allerrijksten zijn nog rijker geworden. Klaver wil in verzet komen tegen het huidige politieke systeem, waarin kapitaal altijd wint.

Klaver maakt complimenten voor de miljarden die worden uitgetrokken voor het klimaat, maar merkt op dat er weinig is afgesproken over de besteding van het geld. Hij vreest dat het gaat om één grote pretpot met subsidiegeld voor de grootste vervuilers. Zij hebben de afgelopen jaren gratis kunnen uitstoten, maar nu gaat het kabinet ze helpen.

Er is in Den Haag een angstcultuur ontstaan, zegt Klaver. De GroenLinksleider wil bewindspersonen meegeven dat ze niet bang moeten zijn om fouten te maken. De Kamer zou redelijk moeten reageren wanneer een bewindspersoon een fout eerlijk toegeeft. Maar als een fout pas aan het licht komt na ellenlange Wob-procedures en heel lang doorvragen, dan vindt Klaver dat de Kamer minder mild zou moeten zijn.

ChristenUnie

Fractievoorzitter Segers hoopt dat er de komende tijd een scherper onderscheid is tussen Kamer en kabinet, en een minder scherp verschil tussen coalitie en oppositie. Bij die scherpere controlerol van de Kamer wijst hij specifiek op de door het kabinet voorgestelde fondsen. Daar moet de Kamer voluit controle op kunnen uitoefenen.

De mensen die zijn afgehaakt, mogen we niet vergeten. Segers is blij met de aandacht van het kabinet voor het bestrijden van armoede, schulden, slechte huisvesting, slechte gezondheid en weinig zekerheid op de arbeidsmarkt. Ook vraagt hij aandacht voor de middenklasse die onder druk staat, en voor de ouderen. Een evenwichtig koopkrachtbeleid moet het anker van het beleid zijn.

Segers is blij met de stappen die het kabinet wil zetten in de volkshuisvesting: huizen zijn geen winstfabrieken, maar plekken om te wonen. Ook de goede zorg voor de schepping met een stevig klimaatbeleid kan zijn waardering wegdragen. Maar daarbij moet wel "klimaatrechtvaardigheid" betracht worden en moet dreigende energiearmoede worden tegengegaan.

Partij voor de Dieren

Het vertrouwen in de politiek en het kabinet is historisch laag, benadrukt fractievoorzitter Ouwehand, maar mensen moeten erop kunnen vertrouwen dat hun regering de waarheid spreekt. Ouwehand wil meer reflectie zien op wat er in het verleden verkeerd is gegaan, bijvoorbeeld op de oorzaken van de stikstofcrisis. Alleen dan kunnen problemen in de toekomst echt worden opgelost.

Ouwehand vindt het mooi dat het kabinet ambitie toont op het gebied van het klimaat, maar er moeten systeemkeuzes worden gemaakt. De economie moet dringend worden hervormd, omdat we aanlopen tegen de grenzen van wat de aarde aankan. Grote bedrijven zullen moeten betalen voor de vervuiling die zij veroorzaken.

De Partij voor de Dieren mist een aanpak van het kabinet waarin de gezondheid van mensen op de eerste plaats staat. Waarom mogen bedrijven de gezondheid van mensen in gevaar brengen, bijvoorbeeld in landbouwgebieden waar veel gif wordt gespoten? Ouwehand waarschuwt ook dat het kabinet onvoldoende doet om een volgende pandemie te voorkomen.

Volt

Het kabinet moet helpen het vertrouwen in de politiek te herstellen, meent fractievoorzitter Dassen. Daarvoor moet worden geluisterd naar kritische instituten, want zij zijn de noodzakelijke tegenmacht. En het kabinet moet Wob-procedures niet frustreren en journalisten tijdig informeren. Daarnaast moet de Kamer op tijd worden geïnformeerd over Europese voorstellen en de onderhandelingen daarover.

De uitdagingen zijn grensoverschrijdend en vragen om grensoverschrijdende oplossingen. Dassen wijst erop dat Nederland daarbij afhankelijk is van Europa en de rest van de wereld. Hij is blij dat er veel geld beschikbaar is, maar vraagt wel om uitgewerkte analyses en keuzes.

De klimaatambitie gaat terecht omhoog, vindt Dassen, maar ook met dit akkoord worden de doelen niet gehaald. Hij bepleit een klimaattoets en meer Europese samenwerking. Een Europese energiemix vraagt om windmolens op de Noordzee en zonnepanelen in Spanje. Ook moet het kabinet zich hard maken voor een Europese winstbelasting, want belastingontduiking van internationale bedrijven moet bestreden worden.

JA21

Het nieuwe kabinet krijgt van fractievoorzitter Eerdmans het voordeel van de twijfel, maar hij plaatst vraagtekens bij inhoudelijke keuzes in het coalitieakkoord. Eerdmans wil dat het kabinet voorstellen van de oppositie serieuzer neemt. JA21 wil ook dat het kabinet van elke euro die het gaat uitgeven aangeeft wat ermee moet gebeuren, om verspilling tegen te gaan.

Het aanstellen van vakministers om concrete problemen op te lossen is een goed idee, maar Eerdmans zou liever ook een vakminister voor immigratie hebben gezien. Hij vreest dat de "permanente asielcrisis" met het voorgestelde beleid niet wordt opgelost. Eerdmans vraagt ook om meer ambitie op het gebied van kernenergie.

De voorgenomen bezuinigingen op de jeugdzorg zijn volgens Eerdmans onverantwoord, zeker nu veel jongeren kampen met eenzaamheid en mentale problemen. Er zou meer geld moeten gaan naar justitie, voor betere privacybescherming en om slachtoffers van criminaliteit bij te staan.

SGP

Fractievoorzitter Van der Staaij vraagt wat er nodig is om te voorkomen dat toekomstige formaties zo lang duren als deze. Het moet echt sneller, ook om meer regeertijd over te houden. En waarom is gekozen voor meer ministers? Lag het niet meer voor de hand om meer staatssecretarissen te benoemen? Van der Staaij is benieuwd op welke manier de nieuwe ploeg het vertrouwen van burgers en bedrijven wil herwinnen.

Geld is geen smeerolie om een haperende coalitiemotor aan de praat te krijgen. Van der Staaij is blij met de verhoging van de uitgaven voor defensie, veiligheid en het onderhoud van bruggen en wegen, maar hij vreest dat het "astronomische budget" de financiële lasten voor huidige en toekomstige jongeren te fors laat stijgen.

Het verhoogde overheidsbudget moet wel de gewenste effecten opleveren, vindt de SGP-voorman. Gaat de veiligheid daadwerkelijk toenemen? Zal de aangescherpte stikstofdoelstelling geen voer voor frustratie zijn? In hoeverre gaat de hardwerkende Nederlander delen in de toegenomen welvaart? Van der Staaij vraagt de premier om te laten zien dat hij deze mensen ziet staan.

DENK

Premier Rutte is volgens fractievoorzitter Azarkan "een politieke kameleon die elke keer weer een gedaantewisseling ondergaat". Hij vindt de doorstart van het vorige kabinet pijnlijk, omdat dat aftrad na het toeslagenschandaal, maar gedupeerde ouders en kinderen nu nog steeds op een oplossing wachten.

Azarkan vraagt aandacht voor de Nederlanders die geen vertrouwen hebben in de politiek. Voor de zorgmedewerkers die in de coronacrisis helden werden genoemd, terwijl er wordt bezuinigd op de zorg. Voor de mensen met een flexibel contract die niet hun eerlijke deel krijgen van het geld dat wordt verdiend. Voor studenten met een studieschuld die door het kabinet karig worden gecompenseerd voor de afschaffing van het leenstelsel.

DENK wil strijden voor een "eerlijk en rechtvaardig Nederland". Alle Nederlanders gaan er in de koopkrachtberekeningen op achteruit, benadrukt Azarkan. Maar dat verbaast hem niet, vanwege het onverstandige financiële beleid dat door het kabinet-Rutte IV wordt gevoerd.

Fractie Den Haan

In het coalitieakkoord ontbreekt een toekomstvisie voor Nederland en een visie op de sociale samenhang tussen beleidsterreinen en demografische ontwikkelingen. Omdat die visie al langer ontbreekt, zit Nederland volgens fractievoorzitter Den Haan met een woningcrisis en breekt men zich het hoofd over de betaalbaarheid van de zorg, de pensioenen en de klimaatuitgaven.

Den Haan benoemt de grote blinde vlek van het kabinet voor 7 miljoen mensen van 50 jaar en ouder. Zij wijst op de leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt en de grote waarde die, vaak oudere, mantelzorgers hebben door de afgeschaalde zorg op te vangen. Maar het meest pijnlijke vindt Den Haan de ontkoppeling van AOW en uitkeringen: een kille bezuiniging.

BBB

We zadelen de volgende generatie met onbetaalbare schulden op, vindt fractievoorzitter Van der Plas. De huidige generatie jongeren is de eerste na de Tweede Wereldoorlog die het slechter hebben dan hun ouders, benadrukt ze. Jongeren mogen over 25 jaar ook nog eens de rekening betalen voor de maatregelen, bijvoorbeeld het uitkopen van boeren bij natuurgebieden, die nu worden genomen.

Hoe verkoop je het aan burgers dat we 60 miljard steken in klimaat, het tegengaan van stikstofuitstoot en rekeningrijden? Van der Plas roept op om met klimaatbeleid te komen waarvan bekend is dat het effectief is en niet aan angst zaaien over klimaatverandering te doen.

BIJ1

We moeten kijken naar de fundamentele fouten in de systemen van onze samenleving, zegt fractievoorzitter Simons. Maar met dit kabinet blijft institutioneel racisme bestaan, wordt de woningcrisis niet opgelost en wordt de klimaatcrisis te lijf gegaan met twee kerncentrales. Het kabinet zou moeten inzien dat de kapitalistische honger automatisch verbonden is met de uitbuiting van aarde, dieren en milieu.

Simons vraagt om een langetermijnvisie om de maatschappelijke crises in onderwijs en jeugdzorg en door racisme te bestrijden. Laat de multinationals en de allerrijksten een eerlijke bijdrage aan de samenleving betalen. Koppel de AOW aan de uitkeringen en verhoog het minimumloon tot 15 euro. En wanneer kiest Den Haag eindelijk voor de slachtoffers en voor een samenleving die werkt voor iedereen?

Groep Van Haga

Dit kabinet bestaat uit mensen die verantwoordelijk waren voor de toeslagenaffaire en die de Groningers jarenlang negeerden, maar ze gaan volgens fractievoorzitter Van Haga gewoon door, zonder berouw. Er is sprake van een staatsgreep nieuwe stijl: de machthebbers kiezen hun eigen pad, losgezongen van hun eerdere beloften aan de kiezers.

In Nederland was het mkb altijd de motor van de economie, maar Van Haga denkt dat dit met het kabinet-Rutte IV voorgoed voorbij is. Er worden vooral nieuwe banen gecreëerd voor ambtenaren. Van Haga is bezorgd over de staatsschuld, die zal oplopen tot "een hallucinant percentage" in 2060, onder andere om de veel te dure energietransitie van te betalen.

Omtzigt

Het kabinet start met zeer weinig vertrouwen bij de burgers. Omtzigt constateert dat het coalitieakkoord bovendien gekraakt wordt door onder meer Centraal Planbureau en Raad van State. Om de politieke tegenstellingen in het kabinet te overbruggen wordt veel geld uitgegeven. Volgens het akkoord gaat iedereen erop vooruit, maar na de nieuwe inflatiecijfers blijken alle groepen koopkracht in te leveren. Nog nooit vertoond, aldus Omtzigt.

Het kabinet gaat ongekend veel geld uitgeven via fondsen, terwijl de parlementaire controle daarop volgens Omtzigt niet adequaat is. Hij pleit voor een verstandiger uitgavenbeleid om te voorkomen dat de staatsschuld explodeert en dat de rekening daarvoor bij toekomstige generaties komt te liggen. Als Nederland de staatsschuld flink laat oplopen, dreigt een Europese schuldencrisis die kan uitmonden in een economische crisis.

Premier Rutte reageert op 19 januari op de inbreng van de fractievoorzitters.

Zie ook: