Debat over uitkeringsfraude door Poolse arbeidsmigranten

11 oktober 2018, debat - Waarom konden Poolse arbeidsmigranten jarenlang frauderen met WW-uitkeringen? En hoe gaat dat voortaan worden voorkomen? Op deze vragen wil de Kamer antwoord van minister Koolmees (Sociale Zaken).

Door zich te bedienen van valse handtekeningen, nepsollicitaties en adresfraude hebben duizenden Poolse arbeidsmigranten jarenlang onterecht WW-uitkeringen ontvangen. Onacceptabel, zo verwoordt Van Weyenberg (D66) het algemene gevoel in de Kamer. Want fraude met uitkeringen is diefstal, vult Stoffer (SGP) aan.

We moeten alles in het werk stellen om frauduleus verkregen WW-geld terug te halen, vindt Wiersma (VVD). Plus een boete en wettelijke rente, vult De Jong (PVV) aan, die ook vindt dat de fraude niet mag verjaren.

Minister Koolmees meldt dat al het mogelijke wordt gedaan om het onterecht uitgekeerde geld terug te krijgen. In het algemeen is na vijf jaar bijna 75% teruggevorderd, maar de terugvorderingstermijn is wettelijk gelimiteerd tot 10 jaar.

Verziekte cultuur

Nieuwsuur onthulde in september een verziekte cultuur bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). Fraude melden werd ontmoedigd. Een ICT'er die fraude-opsporing wilde vergemakkelijken, werd teruggefloten. En hoewel het UWV al jaren wist van de fraude, werd het ministerie pas in 2016 geïnformeerd.

Wanbeleid, oordeelt De Jong (PVV). Hij vindt dat de huidige én vroegere verantwoordelijken moeten "hangen".

Gijs van Dijk (PvdA) en Van Brenk (50PLUS) pleiten voor een onafhankelijk extern onderzoek naar de cultuur bij het UWV. Dat komt er, bevestigt Koolmees, specifiek gericht op de openheid en integriteit van de organisatie. Daarnaast onderzoekt de auditdienst van het UWV de afhandeling van signalen van fraude.

Ideeën over fraudebestrijding

Vanuit de Kamer komen verschillende suggesties om fraude te bestrijden:

Stoffer (SGP): sluit fraudeurs tijdelijk uit van uitkeringen
Heerma (CDA): controleer standaard risicogroepen, zoals seizoenswerkers en arbeidsmigranten
Gijs van Dijk (PvdA): verplicht uitzendbureaus te melden wanneer arbeidsmigranten binnenkomen en vertrekken
De Jong (PVV): controleer vooraf de rechtmatigheid van iedere WW-aanvraag
Wiersma (VVD): maak een zwarte lijst van malafide tussenpersonen
Jasper van Dijk (SP): laat het UWV niet zijn eigen adresregistratie gebruiken maar de gemeentelijke Basisregistratie Personen

Koolmees gaat de suggestie van Gijs van Dijk (PvdA) onderzoeken. De minister werkt aan een betere rechtmatigheidscontrole vooraf, maar bijvoorbeeld uitzendconstructies maken dat ingewikkeld. Daarnaast komt er een registratie van álle tussenpersonen. Tot slot zullen de gemeentelijke adresgegevens, als die er zijn, leidend worden voor het UWV.

Te veel bezuinigd op UWV?

Het vorige kabinet bezuinigde 500 miljoen op het UWV. Was dat niet te veel, vraagt Van Weyenberg (D66). Want daardoor nam het aantal handhavers met een kwart af, terwijl het aantal uitkeringsontvangers verdubbelde. Reden voor Jasper van Dijk (SP) om te pleiten voor het terugdraaien van die bezuinigingen.

Wiersma (VVD) meent dat het huidige budget toereikend is. Hij denkt dat het UWV nog veel processen kan verbeteren, bijvoorbeeld met ICT-oplossingen.

Roep om meer onderzoek

Hoe groot was de fraude? De Jong (PVV) wil een parlementair onderzoek, Jasper van Dijk (SP) een parlementaire ondervraging. Dat laatste is een zwaarder middel, waarmee de verantwoordelijken onder ede gehoord kunnen worden. Niet het parlement maar de minister moet onderzoek doen, stellen Wiersma (VVD) en Gijs van Dijk (PvdA).

Smeulders (GroenLinks) oppert om de Algemene Rekenkamer de rechtmatigheid van WW-uitkeringen en het effect van de bezuinigingen op het UWV te laten onderzoeken.

De Kamer stemt op 16 oktober over de ingediende moties.

Zie ook:

Het overzicht van de laatste debatten in het kort
De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
Kijk debatten terug via Debat Gemist