Debat over tweede deelrapport OVV coronacrisis

15 juni 2023, debat - De Kamer bespreekt met premier Rutte, minister Kuipers (Volksgezondheid), minister Yesilgöz (Justitie en Veiligheid) en minister Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs) het tweede deelrapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de aanpak van de coronacrisis.

Het tweede deelonderzoek naar de aanpak van de coronacrisis gaat over de periode van september 2020 tot juli 2021. Onder andere het vaccinatieprogramma, de mondkapjesplicht, de scholensluiting en de avondklok komen daarin aan bod.

Communicatie

Volgens Westerveld (GroenLinks) was er haast, paniek en onzekerheid bij het kabinet bij het nemen van besluiten. Maar, constateert ze, dat is niet naar buiten toe gecommuniceerd. Erkent de premier dat hij te stellig is geweest? Ministers begeven zich op glad ijs als ze doen alsof ze de wijsheid in pacht hebben, vindt Pouw (JA21).

Ook Kuzu (DENK) is kritisch op de communicatie tijdens de coronacrisis. Volgens hem werkte het "prekende en wijzende vingertje" bij de vaccinaties averechts. De coronacrisis heeft gezorgd voor een tweedeling in het land, zegt Van der Plas (BBB), terwijl de regering juist had moeten zorgen voor verbinding.

In het algemeen is het kabinet niet te stellig geweest, denkt Rutte: er is vaak gezegd dat er veel onzekerheid was. Dat er maatschappelijke spanningen ontstonden, viel niet helemaal te voorkomen. Het kabinet heeft volgens hem onderbouwde kritiek serieus genomen en geprobeerd bij een zo groot mogelijk deel van de bevolking steun te krijgen voor het beleid.

Schoolsluitingen

Kinderen zijn bij de schoolsluiting ingezet als enkelband om hun ouders thuis te houden, stelt Bushoff (PvdA). Waarom is niet gekozen voor een maatregel met minder negatieve effecten voor kinderen, zoals een thuiswerkplicht of coronaverlof?

Terugblikkend betwijfelt Drost (ChristenUnie) of de steun van zijn fractie voor de schoolsluiting terecht is geweest. Hij vraagt of het kabinet onderkent dat de gevolgen daarvan veel groter blijken dan destijds werd ingeschat.

De sterk stijgende lijn in de besmettingen was aanleiding om over te gaan tot schoolsluitingen, zegt Rutte. Ondanks dat de maatregel vreselijk was voor kinderen, staat hij er nog wel achter: we zagen geen andere mogelijkheid. Een thuiswerkplicht was politiek gezien volgens hem niet haalbaar. En coronaverlof was niet uitvoerbaar.

Wiersma wijst op de lessen die zijn getrokken uit de schoolsluitingen. Het gaat daarbij onder andere om het maken van uitzonderingen voor kwetsbare groepen, het toepassen van afstandsonderwijs en het belang van protocollen.

Avondklok

Het gehele Nederlandse volk is bijna 100 dagen 's avonds thuis opgesloten, terwijl toen al duidelijk was dat deze maatregel niet proportioneel was, stelt Agema (PVV).

De avondklok was een ingrijpende maatregel, erkent Rutte, maar ook noodzakelijk gezien het hoge aantal besmettingen. Er was op dat moment in zijn ogen geen alternatief. Het was ook een relatief overzichtelijke maatregel om te handhaven, zegt Yesilgöz.

Evaluatie

Meerdere Kamerleden uiten kritiek op de stelling van het kabinet dat het effect van individuele maatregelen moeilijk is vast te stellen. Het effect is misschien niet altijd te kwantificeren, zegt Van den Berg (CDA), maar de regering kan wel in kaart brengen wat het draagvlak was van maatregelen en of alle aspecten ervan bij mensen bekend waren.

Om te weten of de gereedschapskist, die nu wettelijk is vastgelegd, de juiste en voldoende middelen bevat, is meer overzicht nodig, vindt ook Tielen (VVD). Van der Staaij (SGP) vraagt wat er concreet in gang is gezet ten aanzien van de aanbevelingen van de OVV.

Een ingrijpende gebeurtenis als de coronapandemie vraagt om reflectie en evaluatie, zegt Kuipers. Het kabinet werkt de aanbevelingen van de OVV uit. Hij wil, samen met het RIVM en ZonMw, proberen te achterhalen hoe effectief (combinaties van) specifieke maatregelen waren, ook om in de toekomst betere keuzes te kunnen maken. Maar hij waarschuwt dat het lastig wordt om heel precieze uitspraken te doen.

Vaccinatie

Er is bij de vaccinatie te veel gefocust op een te beperkt aantal scenario's, vindt Paulusma (D66). Ze vraagt de minister om een reactie op deze "tunnelvisie". Het kabinet verwachtte dat het vaccin van AstraZeneca als eerste beschikbaar zou zijn, erkent Kuipers, en had meer rekening moeten houden met andere scenario's.

Dijk (SP) hekelt de grote macht van commerciële farmaceuten. Hij wil meer zeggenschap en productie in eigen land en pleit voor een onafhankelijk nationaal fonds voor geneesmiddelenonderzoek. Kuipers deelt het streven naar meer zelfvoorzienendheid, maar dan wel op Europees niveau.

Volgens Van Houwelingen (FVD) zijn de vaccins "effectief noch veilig" gebleken. Kuipers is het daar niet mee eens. Of er (op langere termijn) bijwerkingen zijn, moet volgens de minister uiteraard worden onderzocht. Maar hij maakt zich er geen zorgen over.

Informatie en vertrouwen

De minister van VWS "schoffeert de rechtsorde" door informatie over de coronacrisis op onrechtmatige gronden achter te houden, meent Van Haga (Groep Van Haga), die daarom het vertrouwen in Kuipers opzegt. Hij ziet niet in welk concreet belang van de Staat in gevaar komt als de minister de via de Wet open overheid (Woo) opgevraagde informatie, zoals de OMT-opnames, vrijgeeft.

De Kamer stemt op 20 juni over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: