Debat over het beëindigen van de onderhandelingen over het landbouwakkoord

29 juni 2023, debat - Hoe verder na de mislukte onderhandelingen over het landbouwakkoord? De Kamer debatteert met de ministers Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) en Van der Wal (Natuur en Stikstof).

Een tegenvaller voor het kabinet: boerenorganisatie LTO maakte op dinsdag 20 juni bekend te stoppen met onderhandelen over het landbouwakkoord. Ik had hier liever gestaan met een getekend akkoord, zegt Adema, die betreurt dat dit niet is gelukt. Het is volgens hem een gemiste kans om de toekomst van de landbouw vorm te geven, wat vooral belangrijk is voor de nieuwe generatie boeren.

Onderhandelingen

We zijn in een jaar niks opgeschoten, stelt Klaver (GroenLinks). Hij verwijt het kabinet dat het niet regeert door geen keuzes te maken en stelt dat de coalitie zich laat gijzelen door de boeren. Akerboom (PvdD) sluit zich daarbij aan: het kabinet heeft zich laten koeioneren door de agro-industrie en de natuur wordt "voor de bus gegooid".

Kuiken (PvdA) spreekt van een "goudgerand aanbod" in de onderhandelingen, met 14 miljard aan subsidies en stoppersregelingen en nog eens 10 miljard voor natuurbeheer. Ze wijst op het hoge bedrag dat is gereserveerd voor het transitiefonds: is dit alles nog wel doelmatig?

Het kabinet heeft voor een warme transitie op basis van vrijwilligheid gekozen, zegt Van der Wal, maar het geld moet wel besteed worden aan het halen van de doelen. Zij wil voorkomen dat de stikstofaanpak leidt tot onteigeningen of het intrekken van vergunningen en kijkt daarom naar normeren en beprijzen als "stok achter de deur".

Een landbouwakkoord betekent niet "dat je blijft praten totdat de landbouw akkoord is", benadrukt De Groot (D66). Hij wijst erop dat de achterban van de agrarische organisaties verdeeld is en het daarom lastig is om een deal te sluiten.

Als je wantrouwen zaait, oogst je nooit een goed akkoord, is de analyse van Bisschop (SGP) over het mislukken van de onderhandelingen. De kaders van het coalitieakkoord waren te onwrikbaar, denkt hij. Gelooft het kabinet er zelf nog wel in, wil Beckerman (SP) weten. Hoe kon het kabinet zo hopeloos naïef zijn dat het vertrouwen van de boer wel even hersteld zou worden, vraagt Van Houwelingen (PVV) zich af.

In het overleg met de partijen die aan tafel zaten, is volgens Adema veel besproken en bereikt. Die bouwstenen kan het kabinet gebruiken voor het uitwerken van de eigen plannen. Dit doet ook recht aan de inbreng van de ketenpartijen, de jonge en de biologische boeren, de provincies en LandschappenNL. Verduurzaming en het verdienmodel van boeren zullen onderdeel zijn van de plannen.

Conceptakkoord

Er lag een conceptakkoord. Het werk is niet voor niks geweest, hoopt Vedder (CDA). Er is hard gewerkt om het vertrouwen van de sector weer op te bouwen. Grinwis (ChristenUnie) vindt dat de goede delen van het geklapte akkoord waarover overeenstemming was, behouden moeten blijven.

Het conceptakkoord legde volgens Van der Plas (BBB) boeren vooral verplichtingen op, zonder garanties op een verdienmodel en langjarig toekomstperspectief. Zij noemt het besluit om van tafel te lopen daarom "heel logisch".

Het landbouwakkoord is een farce, vindt Van Haga (Groep Van Haga), omdat het conceptakkoord na ondertekening steeds zou kunnen worden verzwaard en aangepast in het nadeel van boeren.

De minister had de opdracht om de boeren perspectief te bieden, maar heeft gefaald, zegt Kops (PVV). Het enige wat hij de boeren te bieden had, was meer regeltjes en krimp van de sector. De boer wordt met het conceptakkoord een boekhouder en komt terecht in een planeconomie met een onzeker verdienmodel, vindt Eppink (JA21). Hij vraagt zich af hoe de minister de "vage tekst" van het conceptakkoord omzet in wetgeving.

Een onderwerp waarop het lastig was om overeenstemming te bereiken, is volgens Adema grondgebondenheid. Het invoeren hiervan zou zorgen voor een maximaal aantal dieren per hectare. Dit zou bepaalde gebieden en boeren treffen. Er waren volgens de minister opties om deze knelpunten op te lossen, maar door het klappen van de onderhandelingen is het daar niet van gekomen. Ook bij het onderwerp doelsturing had het kabinet concrete voorstellen om LTO tegemoet te komen.

Toekomstperspectief

Kom op basis van het conceptakkoord zelf met een visie en voorstellen die een toekomstbestendige, duurzame landbouw mogelijk maken, is de oproep van Van Campen (VVD). Omtzigt stelt voor dat het kabinet de zomer daarvoor gebruikt en daarna weer de samenwerking met de agrarische sector zoekt.

We benutten het proces van het afgelopen jaar, zegt Adema. Eind september komt het kabinet met een eigen visie. Daarin zal worden uitgewerkt hoe de landbouw er in 2040 uitziet en hoe we daar moeten komen. Deels zal dat gebeuren met wetgeving, maar er zullen ook afspraken gemaakt moeten worden met de verschillende sectoren.

Het landbouwakkoord is gebouwd op aannames, maar bevat te veel open eindes en deugdelijke berekeningen ontbreken, zegt Gündogan. Zij vraagt het kabinet om met meer wetenschappelijke onderbouwing met een nieuw plan te komen.

Boutkan (Volt) wil "wat positiviteit in het debat brengen". De minister zou met jonge boeren in gesprek moeten blijven en een systeem voor de toekomst moeten ontwerpen. Hij wijst op succesvolle pilots in Duitsland met een beter verdienmodel voor de boer.

De Kamer stemt op 4 juli over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: