Debat over de uitslag van de verkiezingen voor de Provinciale Staten

5 april 2023, debat - Wat zijn de gevolgen van de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen? De Kamer debatteert hierover met premier Rutte en de vicepremiers Kaag, Hoekstra en Schouten.

De coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie verloren stemmen en BBB behaalde een grote overwinning. Dit verandert de politieke verhoudingen, ook omdat de Provinciale Statenleden binnenkort de nieuwe Eerste Kamer kiezen. Ook het kabinet is niet in staat om een perfecte analyse te maken van de uitslag, zegt Rutte. Hij noemt de overwinning van BBB wel "historisch". Kaag spreekt van een "eclatante" overwinning.

Vertrouwen kiezers

De verkiezingsuitslag is een uiting van een breed wantrouwen in de politiek, constateert Klaver (GroenLinks), en het kabinet in het bijzonder. Mensen hebben het gevoel dat de overheid er niet voor hen is, door het verdwijnen van publieke voorzieningen zoals basisscholen, streekziekenhuizen, politiebureaus en bushaltes.

Het zou allemaal anders worden, de bestuurscultuur zou veranderen en het vertrouwen zou worden teruggewonnen. Marijnissen (SP) refereert aan de beloftes van de premier aan het begin van de kabinetsperiode, die in haar ogen niet zijn waargemaakt.

Deze verkiezingen hebben gewerkt als een enorm hogedrukventiel dat openging, stelt Eerdmans (JA21) vast. Bijna de helft van de kiezers heeft helemaal niet gestemd, omdat ze het vertrouwen in de democratie hebben verloren, denkt Van Meijeren (FVD).

Te veel mensen hebben niet het gevoel dat de politiek er ook voor hen is, erkent Rutte. Het kabinet gaat daarom aan de slag met de uitkomsten van het rapport Elke regio telt over onwenselijke verschillen tussen regio's. Het gaat er ook om dat mensen krijgen waar ze recht op hebben, meent Schouten. Dat betekent dat regelingen toegankelijk moeten zijn.

Functioneren kabinet

Dit kabinet is vooral met zichzelf bezig, meent Wilders (PVV). Kuiken (PvdA) laakt het gebrek aan daadkracht bij de bewindslieden. Door het onderlinge geruzie hoort men volgens haar de noodkreten uit de samenleving niet meer.

Het kabinet kampt met een politieke burn-out, stelt Azarkan (DENK) vast. Volgens Omtzigt wordt de wooncrisis niet aangepakt en is de afhandeling van het toeslagenschandaal vastgelopen. Dit kabinet is kortom de zwanenzang van dertien jaar kabinetten die het belang van Nederland niet op één hebben gezet, vindt Van Haga (Groep Van Haga).

Hoe kan het dat het kabinet zo slecht communiceert, vraagt Den Haan (Fractie Den Haan). Men is binnen het kabinet aan het touwtrekken, ziet Van der Staaij (SGP). Dit leidt tot stilstand, terwijl de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen juist vraagt om een serieuze beweging van de regering.

Rutte erkent dat de aanpak van de stikstofproblemen, het toeslagenschandaal en Groningen beter moet. Tegelijkertijd wijst hij op hoge economische groeicijfers onder zijn kabinetten. De armoede is de afgelopen jaren volgens het CPB gedaald en dit jaar gelijk gebleven, mede door het energieprijsplafond en het verhogen van het minimumloon.

Stikstof en natuur

Stikstof is een symbool voor alles wat er in Nederland misgaat, zegt Van der Plas (BBB). Gündoğan stelt voor om een rapporteur voor het stikstofdossier aan te stellen. Van blijven discussiëren over jaartallen alleen, knapt de natuur immers niet op, meent Bikker (ChristenUnie). Zij wil weten wanneer het landbouwakkoord er ligt.

Het natuurbeleid staat al 25 jaar op pauze, benadrukt Ouwehand (PvdD). Zij spoort de regering aan om zich te houden aan de afspraak om de stikstofneerslag in 2030, en niet pas in 2035, met 50% te verlagen. Het CDA saboteert in haar ogen het natuurbeleid. Eén coalitiepartij trapt op de rem en zet het land op slot, constateert Dassen (Volt): het partijbelang gaat boven het landsbelang.

De coalitiepartijen willen de stikstofaanpak versnellen in verband met wegenbouw en huizen, reageert Rutte. Natuurherstel zal daarbij voorop moeten staan. Het kabinet is bereid om provincies een voorschot te bieden zodat ze dit jaar een start kunnen maken met de uitvoering. De gebiedsplannen van de provincies worden voor 1 juli verwacht.

Heronderhandelingen

Is de coalitie het nog wel eens over het stikstofbeleid? Wordt het beleid gepauzeerd of juist versneld? Vraagt het CDA om het openbreken van het coalitieakkoord? Dat willen vrijwel alle oppositiewoordvoerders weten.

Het CDA wil op een later moment heronderhandelen over de stikstofafspraken, beaamt Heerma (CDA), met name over het halen van de doelen in 2030. Hij wil hierover in gesprek als er akkoorden zijn voor de provinciale besturen, er een landbouwakkoord ligt en de stikstofreductieregelingen zijn uitgewerkt. Heerma verwacht dat dat gesprek voor het zomerreces plaatsvindt.

Paternotte (D66) hecht aan het uitvoeren van de afspraken in het coalitieakkoord over stikstof, zodat de natuur beschermd wordt, er huizen worden gebouwd en de economie van het slot kan. Hij staat open voor heronderhandelingen met het CDA, maar hij ziet nog niet hoe het anders kan. Hermans (VVD) gaat uit van de stikstofdoelen in het coalitieakkoord, maar is bereid om het gesprek aan te gaan met het CDA.

Volgens Rutte zijn de coalitiepartners het erover eens dat de stikstofaanpak te traag gaat. Het kabinet richt zich op de uitkoop van piekbelasters, de gebiedsprocessen in de provincies en innovatieregelingen. Het is niet ongebruikelijk dat een partij vraagt om heronderhandeling, meent Rutte. Hij vindt ook dat de discussie over het jaartal de stikstofaanpak niet in de weg staat.

 Het CDA heeft gemeend om "met open vizier" te moeten aangeven dat de druk om meer snelheid te maken averechts heeft gewerkt, zegt minister Hoekstra. Daarom wil zijn partij het jaartal 2030 heronderhandelen.

Op een gegeven moment zal het CDA willen heronderhandelen en van die intentie heeft D66 kennisgenomen, zegt minister Kaag. "Tot dat moment zijn we allemaal gecommitteerd aan het coalitieakkoord."

Wantrouwen

Klaver (GroenLinks) concludeert uit de reacties van Rutte, Kaag en Hoekstra dat er geen eenheid is van kabinetsbeleid. Hij dient daarom een motie van wantrouwen in, die ook wordt ondersteund door PvdA, BBB, PvdD, DENK, PVV, Omtzigt, Volt, SP, Groep Van Haga en JA21.

De Kamer stemt aansluitend aan het debat over de ingediende moties. De motie van wantrouwen wordt verworpen.

Zie ook