Debat over de krapte op de arbeidsmarkt

29 september 2022, debat – Hoe kunnen we de krapte op de arbeidsmarkt verminderen? De Kamer debatteert met de ministers Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs).

De tekorten op de arbeidsmarkt lopen al enige tijd op. In bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs, de bouw en de kinderopvang is het lastig om mensen te vinden. Er is een verantwoordelijkheid voor de overheid bij het oplossen van de problemen, betoogt minister Van Gennip. Het kabinet wil daarom de vraag naar arbeid verminderen, het arbeidsaanbod vergroten en vraag en aanbod beter op elkaar laten aansluiten.

Arbeidsmarkt

Hoe zorgen we ervoor dat mensen meer gaan werken? Kuiken (PvdA) doet diverse suggesties: hogere lonen, meer zekerheid en iedereen laten meedoen die mee wil doen. De groepen waar Azarkan (DENK) bij dat laatste aan denkt zijn statushouders, vluchtelingen en mensen die in het verleden minder zijn gaan werken na het krijgen van kinderen.

De krapte op de arbeidsmarkt biedt kans voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld doordat ze een arbeidsbeperking hebben, zegt Van Gennip. Dit is goed voor hen, maar ook voor werkgevers en de samenleving. De regionale mobiliteitsteams kunnen een rol spelen in het bij elkaar brengen van werkgevers en werkzoekenden.

De arbeidsmarkt is verslaafd geraakt aan slecht werk, constateert Maatoug (GroenLinks). Ze pleit voor een eerlijke beloning, meer zeggenschap en minder administratieve druk. En de sectoren energie, kinderopvang, zorg en onderwijs zouden prioriteit moeten krijgen. Koekkoek (Volt) is het daarmee eens en oppert om het STAP-budget specifieker te richten op tekortsectoren. Minister Van Gennip reageert nog schriftelijk op die wens.

Praktisch opgeleiden zijn onmisbaar voor het uitvoeren van wat theoretisch opgeleiden bedenken, betoogt Van der Plas (BBB). Ze wil daarom een herwaardering van het vmbo en het mbo: werken met je handen is hartstikke waardevol. Het belang van vakmanschap moeten we blijven benadrukken, beaamt minister Wiersma.

Lastendruk en voltijdsbonus

Mensen werken in deeltijd vanwege belemmeringen om meer te gaan werken, denkt Smals (VVD). Meer werken moet daarom gaan lonen. Op korte termijn kan dat met een voltijdsbonus. Op langere termijn moeten de toeslagen worden afgeschaft. Ook Van Beukering (D66) wil deeltijders met een voltijdsbonus verleiden om meer te gaan werken, maar het is volgens haar daarnaast belangrijk dat de kinderopvang goed geregeld is.

Minister Wiersma is bezig met een voltijdsbonus in het onderwijs. De toeslagen kunnen we niet van de ene op de andere dag afschaffen, zegt minister Van Gennip. Het kabinet moet zo'n hervorming zorgvuldig overwegen en voorbereiden.

Ceder (ChristenUnie) heeft twijfels over het invoeren van een voltijdsbonus: het komt neer op een deeltijdboete. Niet alleen betaald werk is in zijn ogen belangrijk, maar bijvoorbeeld ook vrijwilligerswerk, mantelzorg en het zorgen voor kinderen.

Meer werken moet ook echt gaan lonen, betoogt Palland (CDA). Dat kan volgens haar door het verlagen van de marginale druk. Er moet een structurele fiscale hervorming komen, betoogt Gündoğan, die belastingheffing verschuift van arbeid naar vermogen. Minister Van Gennip vermoedt dat veel mensen hun marginale lastendruk hoger inschatten dan die in werkelijkheid is.

Arbeidsmigratie, bullshitbanen en ouderen

Is het binnenhalen van meer arbeidsmigranten, ook van buiten de EU, een oplossing voor de tekorten op de arbeidsmarkt? Van Kent (SP) ziet er weinig in. Hij wijst op de problemen die er nu al zijn met arbeidsvoorwaarden en huisvesting.

Arbeidsmigratie van buiten de EU is voor de regering het sluitstuk, benadrukt minister Van Gennip: eerst moeten andere mogelijkheden worden onderzocht. Ook de Staatscommissie Demografische ontwikkelingen 2050 kijkt naar dit onderwerp.

Ook Van Haga (Groep Van Haga) is tegen arbeidsmigratie. Volgens hem is er een enorm onbenut arbeidspotentieel in Nederland: een half miljoen werklozen, parttimers en mensen met door de overheid gecreëerde banen. Overheidsregelgeving op grond van risicoaversie zorgt voor onnodige bureaucratie en bullshitbanen, denkt Van Houwelingen (FVD), bijvoorbeeld in de bancaire sector.

We moeten de mensen die hier al zijn, maximaal inzetten, vindt De Jong (PVV). Hij denkt bijvoorbeeld dat bedrijven 55-plussers veel te weinig kansen geven. Er is onterecht huiver om mensen boven de 50 aan te nemen, constateert Den Haan (Fractie Den Haan), die het voor ouderen makkelijker wil maken om langer door te werken.

Minister Van Gennip juicht het toe als AOW'ers willen doorwerken. Zij wijst op maatregelen om 55-plussers die werkloos worden, sneller aan een nieuwe baan te helpen. Later dit jaar komt ze met een senioren-kansenvisie.

Onderwijs

Kijk naar onorthodoxe maatregelen om de tekorten in het onderwijs op te lossen, zegt Stoffer (SGP). Hij denkt daarbij aan een beurs voor zijinstromers. Ook moet het voor werkloze leraren aantrekkelijker gemaakt worden om weer aan de slag te gaan.

Het bedrag voor zijinstromers om hun opleiding te volgen is dit jaar verhoogd, zegt minister Wiersma. Hij wil knelpunten voor deze groep zo veel mogelijk wegnemen.

De Kamer stemt op 5 oktober over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: