Debat advies Remkes naar aanleiding van gesprekken aanpak stikstofprobleem

3 november 2022, debat - De Kamer debatteert met de ministers Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) en Van der Wal (Natuur en Stikstof) over het rapport van oud-minister Remkes over het stikstofprobleem.

Op 5 november presenteerde Johan Remkes zijn advies Wat wel kan: Uit de impasse en een aanzet voor perspectief. Dit is gebaseerd op gesprekken tussen het kabinet, medeoverheden, de agrarische sector en andere belanghebbende organisaties.

Perspectief en vertrouwen

Het rapport van Remkes is een draai om de oren voor het kabinet, stelt Van der Plas (BBB). Er was geen empathie voor de boeren en hun werd geen perspectief geboden. Zij houdt minister Van der Wal verantwoordelijk voor de gemaakte fouten en zegt het vertrouwen in haar op.

Er is veel tijd verloren, zegt Beckerman (SP), en er is nog steeds geen duidelijk plan om uit de stikstofproblemen te komen. De coalitiepartijen bestrijden elkaar en niet de crisis, zo concludeert ze. Wanneer krijgen de boeren en het platteland een echt perspectief, wordt de natuur hersteld en kunnen er weer huizen worden gebouwd?

Dat het nodig was om Remkes advies te laten geven, is een brevet van bestuurlijk onvermogen, vindt Van Baarle (DENK). Hij kan zich wel in het rapport vinden en vraagt om een overzicht van hoe de aanbevelingen worden uitgevoerd. Ook zou daarover jaarlijks gerapporteerd moeten worden.

Het is goed dat het kabinet het rapport omarmt, vindt Boswijk (CDA). De grote veranderingen die nodig zijn, moeten we volgens hem gezamenlijk met de boeren bereiken. Van Campen (VVD) is het daarmee eens: in een klein land waarin je de schaarse ruimte moet verdelen, moet je zaken samen oplossen.

Boeren kan nog steeds op heel veel plekken, zegt Koekkoek (Volt), alleen niet meer zoals we gewend waren. Zij wil jonge boeren perspectief bieden door de beschikbare 25 miljard zo snel mogelijk in te zetten voor de landbouwtransitie die nodig is.

Er liggen grote opgaven voor de boeren, zegt minister Adema, maar er is wel degelijk een toekomst voor de agrarische sector. Daarvoor zijn wel veranderingen nodig in de richting van duurzame landbouw, die vastgelegd moeten worden in een landbouwakkoord. De minister wil daarbij ook kijken naar de rol van de keten in het verdienmodel.

2030

In 2030 moeten de doelen voor het terugdringen van de stikstofuitstoot uit de Wet stikstofreductie en natuurverbetering zijn gehaald. De coalitiepartijen hebben dit afgesproken in het regeerakkoord. Blijft dit overeind na het advies van Remkes?

We moeten het eerlijke verhaal vertellen, betoogt De Groot (D66). Als bij de meetmomenten in 2025 en 2028 blijkt dat halvering van de stikstofuitstoot in 2030 niet wordt gehaald, dan moet er een schepje bovenop. Hij denkt onder andere aan het afromen van dierrechten en het verplicht stellen van de best beschikbare technieken.

De stikstofwet is onuitvoerbaar, denkt Eppink (JA21). Hij vindt het onverstandig om dogmatisch vast te houden aan halvering van de uitstoot in 2030. Om uit de stikstofcrisis te komen moeten er volgens hem haalbare doelstellingen komen en moet het tijdpad worden verruimd.

De doelstellingen voor 2030 zijn nodig voor een gezonde natuur en leefomgeving, zegt minister Adema. Maar als bij de meetmomenten in 2025 en 2028 blijkt dat de doelen bijna worden gehaald, kan worden besloten om vanwege inhoudelijke redenen wat meer tijd te nemen. Aanpassing van de wet om de stikstofnormen te versoepelen is volgen minister Van der Wal geen oplossing: dat is in strijd met de Europese regels voor instandhouding van de natuur.

Piekbelasters

Binnen een jaar zouden 500 tot 600 piekbelasters (grote stikstofuitstoters) uitgekocht moeten worden, zo adviseerde Remkes. Het is belangrijk dat dit ook echt gebeurt, benadrukt Klaver (GroenLinks), want anders wordt het eerdere "broddelwerk" niet hersteld en komt er geen stikstofbeleid dat juridisch houdbaar is. Bij voorkeur stoppen bedrijven vrijwillig, maar eventueel moeten vergunningen volgens hem ingetrokken worden.

Er is geen ruimte meer voor de intensieve vee-industrie, concludeert Vestering (PvdD). Zij pleit voor een landbouw met veel meer dieren: meer vlinders, bijen, vogels en heel veel wormen in de bodem. De natuur kan zonder ons, benadrukt ze, maar wij niet zonder de natuur.

Samen met de provincies werkt minister Van der Wal opties en instrumenten uit. Uiteindelijk gaat het om het zekerstellen van uitstootreductie, benadrukt ze. Vrijwilligheid is volgens haar de gewenste route, ook omdat het sneller is.

Innovaties

Biogas, kunstmestvervangers, aanpassingen in het voer. Bisschop (SGP) wijst op innovaties waar boerenbedrijven zelf mee komen en die kunnen leiden tot een stikstofreductie van 50% tot 90%. Biedt Den Haag daar wel voldoende ruimte voor?

We bezien alles wat voorbijkomt, zegt minister Adema, maar we kijken wel kritisch naar of iets in de praktijk werkt. Anders kunnen we onterecht de suggestie wekken dat het stikstofprobleem snel is opgelost.

Bouwvrijstelling

Het project Porthos, gericht op het afvangen en ondergronds opslaan van CO2, heeft een zogenaamde bouwvrijstelling gekregen. Dit betekent dat voor de tijdelijke stikstofuitstoot die tijdens de bouw ontstaat, geen natuurvergunning nodig is. Maar op 2 november 2022 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State geoordeeld dat die bouwvrijstelling onterecht is verleend.

Het is goed dat in het regeerakkoord staat dat er een miljoen huizen gebouwd moeten worden, zegt Thijssen (PvdA), maar de uitspraak van de rechter zet daar nu een streep doorheen. Daarom moet er snel een wet komen om de stikstofuitstoot te halveren, ook met dwingende maatregelen.

Het vervallen van de bouwvrijstelling zal ertoe leiden dat boerenbedrijven worden opgekocht om zo de stikstofuitstoot van projecten te compenseren, vreest Grinwis (ChristenUnie). Hij roept de regering op om een "boerderijenjacht" te voorkomen en meer regie te nemen.

De uitspraak van de rechter is een tegenslag, zegt minister Van der Wal. Het kabinet brengt de gevolgen in kaart. Op 25 november stuurt zij een brief met oplossingsrichtingen.

Vraagtekens bij probleem

Niet alle woordvoerders zijn ervan overtuigd dat er daadwerkelijk een probleem met stikstof is. Honderden boerenbedrijven wordt de nek omgedraaid voor iets wat alleen op papier bestaat, zegt Van Haga (Groep Van Haga). Het beleid is volgens hem gebaseerd op modellen van het RIVM, dat keer op keer fouten maakt.

Er is geen stikstof- maar een kabinetsprobleem, betoogt Kops (PVV). Op basis van schimmige lijstjes, dubieuze berekeningen en rigide modellen worden de boeren in onzekerheid gestort en kapotgemaakt.

Het is een grote leugen dat stikstof slecht is voor de natuur, betoogt Van Meijeren (FVD). Het stikstofbeleid is in zijn ogen gericht op het decimeren van de boerenstand. Hij roept de boeren daarom op tot keiharde maar vreedzame acties.

De Kamer stemt op 8 november over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: