De ontstane politieke situatie

10 juli 2023, debat - Het kabinet-Rutte IV viel afgelopen vrijdag. Hoe nu verder? De Kamer debatteert met demissionair premier Rutte.

Voorafgaand aan het debat geeft premier Rutte een statement over het mislukken van de onderhandelingen en de val van het kabinet. Er was geen andere mogelijkheid dan de samenwerking tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie te beëindigen, zegt Rutte. Hij kondigt ook aan niet opnieuw beschikbaar te zijn als lijsttrekker van zijn partij en de politiek te verlaten.

Reden kabinetsval

De vier coalitiepartijen hebben gezocht naar een evenwichtig totaalpakket dat zou leiden tot een daling van de asielinstroom, maar het is niet gelukt. Zo vat Hermans (VVD) de reden samen waarom het kabinet is gevallen. Zij weerspreekt dat er een politiek spelletje zou zijn gespeeld met als doel nieuwe verkiezingen.

Mijn fractie voelt zwaarte omdat er geen overeenstemming is gekomen over een beter migratiebeleid, zegt Bikker (ChristenUnie). Zij baalt ervan dat het land als gevolg daarvan in "politieke sluimerstand" gaat. Heerma (CDA) ziet de val als een "pijnlijk inkijkje in de zorgelijke staat van de parlementaire traditie van samenwerking". Paternotte (D66) vraagt zich af of de val van het kabinet echt onvermijdelijk was en wijst op de onzekerheid waarin het land nu is gestort.

Het is lastig om de achtergrond van de discussies over migratie tussen de vier coalitiepartijen te beschrijven, zegt Rutte, omdat hij niet namens alle onderhandelaars kan spreken. De partijen waren het erover eens dat er een enorme druk staat op de asielketen, het onderwijs en de woningmarkt. Een eventuele beperking van het nareizen van gezinsleden van oorlogsvluchtelingen werd het breekpunt. De wil om eruit te komen was sterk, maar bleek niet voldoende.

Einde kabinet-Rutte IV

Klaver (GroenLinks) heeft zich geërgerd aan het kabinet-Rutte IV, omdat de coalitiepartijen elkaar in een wurggreep hielden en het geen fundamentele keuzes maakte, zoals in de stikstofcrisis. Het kabinet voerde volgens Wilders (PVV) "links-liberaal wanbeleid" door miljarden uit te geven aan asielbeleid, klimaat en Afrika, en schaamteloos te bezuinigen op ouderen thuis en in verpleeghuizen.

Marijnissen (SP) had geen vertrouwen in Rutte IV omdat het een doorstart was van het kabinet dat opstapte na het toeslagenschandaal. Het is volgens Van der Plas (BBB) niet gelukt om het vertrouwen van de Nederlandse burger in de overheid te herstellen. "De heer Rutte voldeed niet aan de basisvoorwaarden voor het premierschap", vindt Ouwehand (PvdD). Zo'n beetje iedereen in Nederland heeft last gehad van de kabinetten-Rutte en hun falende beleid, stelt Simons (BIJ1).

Rol Kamer

De Kamer is nu aan zet, vindt Kuiken (PvdA), om moeilijke besluiten te nemen terwijl het kabinet demissionair is. Dat het kabinet er niet in slaagde om oplossingen te vinden, zegt Omtzigt, betekent niet dat de problemen in het land negen maanden kunnen wachten. De Kamer moet repareren wat er te repareren valt, stelt Eerdmans (JA21).

Van der Staaij (SGP) waarschuwt dat de Kamer geen overhaaste beslissingen moet nemen in een poging vertraging op belangrijke dossiers te voorkomen. Hij stelt voor dat de Kamer een verkenner aanstelt die kan adviseren op thema's waarover geen overeenstemming is.

Het demissionaire kabinet heeft nog de verantwoordelijkheid om te zorgen dat de voorstellen voor het begrotingsjaar 2024 op een meerderheid in de Kamer kunnen rekenen, zegt Rutte. Het kabinet wil doorgaan met steun bieden aan Oekraïne in de strijd tegen de Russische agressie. Ook noemt Rutte het oplossen van de gevolgen van het toeslagenschandaal en de aardgaswinning in Groningen als belangrijke onderwerpen waarop het kabinet samenwerking met de Kamer blijft zoeken.

Verkiezingen

Nederland heeft straks de kans om echt te kiezen voor verandering, zegt Baudet (FVD). Azarkan (DENK) hoopt dat de mensen die vanwege hun teleurstelling in de politiek zijn afgehaakt, bij de aankomende Tweede Kamerverkiezingen weer gaan stemmen. Dassen (Volt) roept partijen op om voorafgaand aan de verkiezingen stembusakkoorden te sluiten om te laten zien dat ze overeenstemming kunnen bereiken. Van Haga (Groep Van Haga) pleit voor het instellen van een zakenkabinet.

De Kamer stemt aansluitend aan het debat over de ingediende moties.

Zie ook: