Coalitie verdeeld over experiment met nieuw stembiljet

24 mei 2016, wetsvoorstel - Minister Plasterk wil experimenteren met een nieuw model stembiljet. PvdA, SP en SGP zijn voor zijn wetsvoorstel, maar coalitiegenoot VVD is zeer kritisch. Ook GroenLinks, PVV, D66 en Klein hebben bedenkingen.

Een nieuw stembiljet dat minder groot is, waardoor het voor de kiezers én voor de tellers van stemmen beter hanteerbaar is dan het huidige biljet, dat door Van Raak (SP) "een boekwerk" wordt genoemd. Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) stelt voor, bij volgende verkiezingen in een aantal gemeenten te experimenteren met zo'n nieuw biljet. Het handmatig tellen van stemmen gaat er volgens hem zelfs twee keer sneller mee dan met het huidige biljet. Verder kunnen blinden door het nieuwe stembiljet zonder hulp stemmen en is het geschikter voor laaggeletterden.

Niet één, maar twee hokjes rood maken

Op het nieuwe biljet moeten twee hokjes rood worden gemaakt. Eerst kleurt de kiezer het hokje van de partij van zijn voorkeur, en vervolgens maakt hij daaronder een nummer rood. Dat nummer staat voor de kandidaat van zijn keuze. Welk nummer de kandidaat heeft, kan de kiezer thuis opzoeken, en er komt in het stemhokje een lijst te hangen van kandidaten met bijbehorende nummers. Door de kandidaatsnamen niet meer op de lijst op te nemen, wordt het stembiljet kleiner en beter hanteerbaar. Maar Amhaouch (CDA) heeft daar moeite mee: doordat de namen van het stembiljet verdwijnen, vervaagt volgens hem de link tussen kiezer en gekozene.

Is het voorstel in strijd met de Grondwet?

Volgens de Grondwet kiezen we in Nederland geen partijen, maar volksvertegenwoordigers. Met het nieuwe biljet wordt volgens onafhankelijk Kamerlid Klein de mogelijkheid van een lijststem geïntroduceerd. De kiezer kan namelijk ook alleen het eerste hokje, dat van de partij van zijn keuze rood maken. Het nieuwe stembiljet is daarmee volgens Klein in strijd met de Grondwet. Ook Veldman (VVD), Koşer Kaya (D66) en Amhaouch vragen zich af hoe dat zit. Plasterk zegt dat de kiezer die alleen het hokje van de partij rood kleurt, geacht wordt op de eerste kandidaat van die partij, de lijsttrekker, te hebben gestemd. Klein en Veldman laten zich niet overtuigen. De VVD'er spreekt van een "systeemwijziging" in het kiesstelsel.

Verband met voorstellen voor elektronisch stemmen

Waarom wordt er geïnvesteerd in stemmen met papieren biljetten? Veldman vindt dat de minister een verouderd systeem probeert "op te pimpen". Bij de Kamer loopt op dit moment ook de behandeling van een initiatiefwetsvoorstel van VVD'er Taverne voor nieuwe experimenten met elektronisch stemmen. Dat er tegelijkertijd wordt gewerkt aan experimenten met nieuwe papieren biljetten en met elektronisch stemmen, vindt Plasterk echter geen bezwaar. Hij verwacht dat het voorlopig niet komt tot elektronisch stemmen. En volgens hem zal er bij elektronisch stemmen altijd ook een goede papieren back-up nodig zijn, voor als het elektronische systeem uitvalt.

De Kamer stemt op 31 mei over het wetsvoorstel en de ingediende motie.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort

• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.