Begroting Onderwijs, Cultuur en Wetenschap afgerond

28 november 2024, begroting - De Kamer bespreekt met minister Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) en staatssecretaris Paul (Funderend Onderwijs en Emancipatie) de begroting van hun ministerie voor 2025.

Wetenschap en onderwijs zijn ons ticket naar de toekomst, zegt minister Bruins. Volgens hem komen we alleen verder met nieuwe kennis en toepassingen. Hij benadrukt dat de kwaliteit van ons onderwijs hoog is en dat onze wetenschap tot de wereldtop behoort.

Bezuinigingen

Het kabinet wil zo'n 2 miljard euro minder uitgeven aan onderwijs. Het haalt geld weg bij het onderwijs en sluist dat door naar vastgoedbeleggers, buitenlandse aandeelhouders en multinationals, stelt Stultiens (GroenLinks-PvdA).

Vanwege veranderde omstandigheden zijn volgens de minister scherpe keuzes nodig. Zo steekt het kabinet extra geld in veiligheid en bestaanszekerheid. Toch gaat er in de opvatting van de bewindspersoon nog steeds veel geld naar onderwijs en wetenschap: de omvang van de OCW-begroting bedraagt ruim 50 miljard.

Rooderkerk (D66) wijst op de noodzaak van de rijke schooldag. Daarbij krijgen kinderen extra lessen in bijvoorbeeld sport en muziek. Bezuinigingen maken het moeilijker voor scholen om deze activiteiten aan te bieden, zegt ze. Het kabinet moet financieel scherpe keuzes maken, maar blijft zich inzetten voor kinderen die deze rijke schooldag het hardst nodig hebben, reageert de staatssecretaris.

De maatschappelijke diensttijd kan bijdragen aan meer verbinding, maar wordt afgebouwd, stelt Ceder (ChristenUnie) vast. Ziet het kabinet de waarde er eigenlijk wel van in? De bezuiniging is noodzakelijk, ondanks de waarde ervan, antwoordt de staatssecretaris. Met maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven wordt samengewerkt om de opgedane kennis te behouden.

Opleidingen en arbeidsmarkt

Martens (VVD) signaleert een mismatch tussen studiekeuzes en de behoeften van de arbeidsmarkt en samenleving. Wat gaat het kabinet doen om ervoor te zorgen dat Nederlanders weten waar de banen van de toekomst liggen?

De minister benadrukt dat jongeren zelf hun studiekeuze maken en merkt op dat brede opleidingen zoals communicatie en internationale betrekkingen steeds populairder worden ten koste van specialistische studies. Het kabinet kan de studiekeuze hoogstens beïnvloeden. Een voorbeeld hiervan is een plan om technisch geschoold personeel voor de microchipsector op te leiden.

Het kabinet stopt met geld reserveren voor een Nederlandse imamopleiding, tot ongenoegen van Ergin (DENK). De islamitische gemeenschap heeft in zijn ogen veel behoefte aan die opleiding. De minister erkent het maatschappelijke belang van in Nederland gewortelde Nederlandssprekende imams, maar constateert dat het niet is gelukt die opleiding te ontwikkelen. Hij staat wel open voor nieuwe initiatieven op dit gebied.

Mbo

Tseggai (GroenLinks-PvdA) vraagt het kabinet om met een voorstel te komen voor het invoeren van een minimale stagevergoeding. Zo ontvangt slechts 59% van de mbo-studenten geen stagevergoeding. De minister komt hierop terug in een brief voorafgaand aan de Voorjaarsnota. Dat is een update van de begroting.

Soepboer (NSC) betreurt dat de RIF-subsidie vanaf 2028 wordt afgebouwd. Dat is een financiële ondersteuning voor mbo-scholen die willen samenwerken met bedrijven en instellingen. De minister wijst erop dat talloze andere programma’s bijdragen aan publiek-private samenwerking, zoals het Beethovenplan. Die programma’s blijven de komende jaren doorlopen.

Dassen (Volt) ziet een toename van private adviesbedrijven in het onderwijs, ook in het mbo. Als tijdelijke oplossing, in afwachting van regulering, wil hij dat de regering via onderwijsraden scholen bewuster maakt van de risico's, zodat ze kritischer omgaan met private onderwijsondersteuning.

Langstudeermaatregel

Beckerman (SP) noemt de langstudeermaatregel niet te verdedigen. Daarbij gaan studenten €3.000 extra collegegeld betalen als ze meer dan een jaar uitlopen in hun bachelor of master. Hoe armer je ouders, hoe groter de kans op studievertraging, onderstreept ze. De gedragseffecten zijn al zichtbaar, zegt Krul (CDA): nu al twijfelen studenten om door te stromen omdat ze bang zijn de studie niet snel genoeg af te kunnen maken.

De minister begrijpt de zorgen, maar roept studenten op om gewoon hun studie te kiezen. Bovendien gaat de maatregel op zijn vroegst pas in 2028 in. Hij wil voorkomen dat de maatregel "hardvochtig" uitpakt en komt in het eerste kwartaal van 2025 met een brief. Daarin gaat hij in op de precieze uitwerking van de maatregel, zodat studenten weten waar ze aan toe zijn.

Wetenschap en onderzoek

Onderzoeksbeurzen zijn een must voor jonge onderzoekers, betoogt Paternotte (D66). Die worden namelijk ook gebruikt voor bijvoorbeeld onderzoek naar kankerbestrijding. De minister zegt beurzen te schrappen om de sectorplannen te kunnen behouden. Daardoor behouden wel 1.200 wetenschappers hun baan. De minister voegt eraan toe dat er nog altijd veel geld is voor onderzoek, maar alleen minder.

Dekker (FVD) stelt een "tegenspraakfonds" voor om onderzoek dat niet aan de gangbare uitgangspunten voldoet te financieren. De minister benadrukt het belang van pluriformiteit en moedigt hogescholen en universiteiten aan om op basis van feiten en wetenschap te debatteren.

Passend onderwijs

Pijpelink (GroenLinks-PvdA) vraagt aandacht voor de situatie in het passend onderwijs. Dat systeem is ingevoerd om zorgleerlingen in een "gewone" klas te helpen en niet op een aparte school te plaatsen. Maar steeds meer leerlingen zitten thuis omdat niemand ze onderwijs wil of kan geven.

Van der Hoeff (PVV) pleit voor specifiek onderzoek naar de ondersteuning van leerlingen met uiteenlopende behoeften in één klas, zoals kinderen met autisme, angststoornissen of agressief gedraag. Scholen moeten volgens hem beter worden toegerust om maatwerk te leveren.

Basisvaardigheden

Steeds meer kinderen beheersen de basisvaardigheden taal, lezen en schrijven niet goed, weet Kisteman (VVD). Hij denkt aan een pilot met leescoaches om het leesplezier en de leesvaardigheid te bevorderen. Eerdmans (JA21) maakt zich sterk voor een terugkeer naar "klassikaal onderwijs": met goede uitleg, discipline en pen en papier kunnen we tot betere schoolprestaties komen.

School moet de plek zijn waar leerlingen goed leren lezen, schrijven en rekenen, erkent de staatssecretaris. Met het Masterplan basisvaardigheden bereikt het kabinet nu 60% van de leerlingen in het funderend onderwijs. Verder komt ze in 2025 met het Herstelplan kwaliteit funderend onderwijs. Ze geeft toe dat een leescoach waardevol kan zijn, maar voegt toe dat veel scholen al samenwerken met bijvoorbeeld bibliotheken voor leesondersteuning.

Antisemitisme en discriminatie

Het kabinet wil kinderen beschermen tegen lessen die aanzetten tot haat, discriminatie of geweld in bijvoorbeeld koranscholen, Chinese weekendscholen en andere vormen van informeel onderwijs. Maar met deze Wet toezicht informeel onderwijs lijkt het alsof het kabinet kinderen in de leeftijd van 4 tot en met 17 jaar onder staatstoezicht wil stellen, claimt Stoffer (SGP).

Van Zanten (BBB) wijst op een motie die het kabinet verzoekt om gesprekken tot een absoluut minimum te beperken met organisaties en groepen die antisemitische uitlatingen doen. Het kabinet voert gesprekken over een nationale aanpak tegen antisemitisme en komt in een brief terug op hoe het de motie gaat uitvoeren.

Het debat over de begroting van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap begon op 26 november met de inbreng van de woordvoerders. De Kamer stemt op 3 december over de tijdens het debat ingediende moties en op 5 december over de begroting.

Zie ook:

Het overzicht van de laatste debatten in het kort
De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
Kijk debatten terug via Debat Direct