Begroting Binnenlandse Zaken afgerond

10 oktober 2024, begroting - De Kamer debatteert met minister Uitermark (Binnenlandse Zaken) en staatssecretaris Szabó (Digitalisering) over de begroting van Binnenlandse Zaken en het Gemeentefonds.

In het debat komen onder andere de democratische rechtsstaat, demonstraties, het kiesstelsel en digitalisering aan de orde.

Democratische rechtsstaat

Nederland is een rechtsstaat, benadrukt Uitermark, omdat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden: burgers, overheid en organisaties. In het regeerprogramma staat dat concrete voorstellen voor wet- en regelgeving scherp getoetst gaan worden op verenigbaarheid met de Grondwet, het Europees recht en het internationaal recht.

De minister heeft mooie woorden en goede ideeën over de rechtsstaat, zegt Van Nispen (SP), maar die zijn komen niet overeen met veel plannen in het regeerprogramma. Hij ziet een "schizofreen kabinet" dat enerzijds de rechtsstaat zegt te willen versterken en die anderzijds ondergraaft. Dit blijkt ook uit een rapport dat is opgesteld in opdracht van de Nederlands orde van advocaten.

De minister heeft ingestemd met het hoofdlijnenakkoord en het regeerprogramma, stelt Sneller (D66) vast. Hoe heeft ze dat kunnen doen als ze zo hecht aan de rechtsstaat? Er zijn PVV-maatregelen het regeerprogramma in gemoffeld, zegt Van Baarle (DENK), en dat zal leiden tot marchanderen met de rechten van mensen die van buiten Nederland naar hier komen.

Ik voel als minister van Binnenlandse Zaken een bijzondere verantwoordelijkheid voor het beschermen van de Grondwet, zegt Uitermark, maar de rechtsstaat is van ons allemaal. Alle ministers hebben volgens haar hun eigen rol. Maar het probleem is juist dat sommige ministers, zoals de minister van Asiel en Migratie, hun rol niet verantwoordelijk en rechtsstatelijk invullen, reageert Koekkoek (Volt).

Wat weegt zwaarder bij het besluit over het inzetten van het asielnoodrecht, vraagt Chakor (GroenLinks-PvdA): afspraken die in een regeerprogramma staan of adviezen van juristen en ambtenaren? Het kabinet zal alle adviezen en meningen wegen op het moment dat het besluit voorligt, antwoordt de minister.

Demonstraties

Eerdmans (JA21) roept de minister op om politie en justitie te helpen om op te treden tegen demonstraties die uit de hand lopen. Dat kan bijvoorbeeld door demonstranten te verbieden om hun gezicht te bedekken. Van der Plas (BBB) sluit zich daarbij aan: trek een streep in het zand. Raddraaiers die spullen vernielen en agenten aanvallen, moeten we volgens haar kunnen aanpakken.

Burgemeesters hebben al de mogelijkheid om gezichtsbedekking bij demonstraties te verbieden, zegt Uitermark. Zij gaat samen met haar collega Van Weel (Justitie en Veiligheid) in gesprek met burgemeesters over waar zij behoefte aan hebben en welke goede voorbeelden er zijn. Ook is het WODC gevraagd om een onafhankelijk onderzoek te laten uitvoeren.

De burgemeester van Amsterdam had kunnen voorzien dat de pro-Palestijnse tegendemonstratie op 7 oktober zou leiden tot het belagen van mensen die vreedzaam de aanslagen in Israël herdachten, vindt Deen (PVV). Hij roept de minister daarom op om haar te ontslaan, zoals ook in 1967 is gebeurd met de toenmalige Amsterdamse burgemeester.

Geen haar op mijn hoofd die daaraan denkt, zo reageert Uitermark. Burgemeesters zijn de gezichten van onze rechtsstaat, betoogt ze, en zetten zich dag en nacht in voor de samenleving. Zij moeten hun werk in rust en veiligheid kunnen doen.

Financiën

Het kabinet wil besparen op het ambtelijk apparaat. Dit zou hand in hand moeten gaan met een hervorming om de overheid sterk, wendbaar en toekomstbestendig te maken, vindt Erkens (VVD). Uitvoeringsorganisaties moeten wat hem betreft zo veel mogelijk worden ontzien en beleid en uitvoering moeten beter op elkaar aansluiten.

We moeten het eerlijke gesprek voeren over taken en knaken, zegt Van Dijk (CDA): de grote rijksoverheid moet anders omgaan met decentrale overheden. Als taken aan gemeenten worden overgedragen, dan moet duidelijk zijn hoeveel geld ze daarvoor krijgen. Wingelaar (NSC) pleit voor een jaarlijkse monitor die de Kamer meer inzicht geeft in de financiële situatie van decentrale overheden.

Kiesstelsel

Het kabinet wil het kiesstelsel vernieuwen en zo de regionale band tussen de kiezer en de gekozene versterken. Er wordt gekeken naar een stelsel met kiesdistricten met regionale kandidaten. Ceder (ChristenUnie) vraagt zich af of een wetswijziging wel nodig is: ook in het bestaande stelsel kan met regionale lijsten worden gewerkt.

De inzet van het kabinet is een stelsel met tien tot twaalf districten, zegt Uitermark. Een districtenstelsel leidt tot minder evenredige vertegenwoordiging, vreest Flach (SGP). Hij suggereert om bij vereffeningszetels de gewone kiesdeler te hanteren en lijstverbindingen weer mogelijk te maken.

Digitalisering

We moeten het huis van Thorbecke gaan digitaliseren, betoogt Szabó. De verschillende overheden moeten als één digitale overheid gaan handelen. De bedoeling is dat de burgers daar uiteindelijk de vruchten van gaan plukken.

Leg de nadruk op de vitale digitale infrastructuur, zegt Buijsse (VVD), want die is voor burgers belangrijk. We zullen meer moeten investeren in digitalisering en in onze weerbaarheid, reageert de staatssecretaris.

Inkomensondersteuning en privacy

Veel mensen maken geen gebruik van inkomensondersteuning terwijl ze daar wel recht op hebben, constateert Palmen (NSC). De oorzaak is een strikte interpretatie van privacyregels door de overheid. Gegevensdeling is in dit geval in het belang van burgers, en zou daarom volgens haar mogelijk gemaakt moeten worden.

Het debat over de begroting en het Gemeentefonds begon op 9 oktober met de inbreng van de woordvoerders. De Kamer stemt op 15 oktober over de tijdens het debat ingediende moties en in december over de begroting.

Zie ook:

Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
Kijk debatten terug via Debat Direct.