Algemene Financiële Beschouwingen afgerond

5 oktober 2023, debat - Minister Kaag en de staatssecretarissen Van Rij en De Vries van Financiën beantwoorden vragen van de Kamer over de financiële toestand van Nederland.

De bewindspersonen reageren op de inbreng die de financieel specialisten van de Kamer in de eerste termijn van de Algemene Financiële Beschouwingen leverden.

Begrotingsplannen 2024

Minister Kaag wijst op de budgettaire consequenties van aanpassingsvoorstellen op de begroting voor 2024 die de Kamer deed tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. De Kamer is aan zet, zegt Kaag, maar moties en amendementen moeten wel gedekt en uitvoerbaar zijn. En daar ontbreekt het volgens haar aan bij verschillende voorstellen.

Alkaya (SP) verwacht van een demissionair kabinet een meer afwachtende houding en wil dat de plannen gewoon worden uitgevoerd. Het kabinet houdt zich zelf ook vaak niet aan begrotingsregels, stelt Van Dijck (PVV).

Economische ontwikkelingen

Dragen te hoge overheidsuitgaven bij aan oververhitting van de economie? Heinen (VVD) is bezorgd dat de overheid de inflatie opstuwt. Kaag wil daar geen grote uitspraken over doen vanwege de demissionaire status van het kabinet, maar geeft wel aan dat er een betere balans moet komen tussen inkomsten en uitgaven. Dergelijke politieke afwegingen zullen tijdens de verkiezingscampagne langskomen, verwacht zij.

De prognose over de overheidsinkomsten is in de afgelopen vijftien jaar structureel te somber geweest, zegt Van der Lee (GroenLinks, ook namens PvdA), en dat kan onterecht leiden tot bezuinigingen. Het hangt vaak af van economische factoren die moeilijk in te schatten zijn, zegt de minister, maar zij vindt conservatief rekenen ook een taak van de schatkistbewaarder.

Koopkracht

Voor veel Nederlanders was de afgelopen periode niet eenvoudig, door de hoge inflatie en energieprijzen, benadrukt minister Kaag. Zonder maatregelen zou het aantal mensen in armoede toenemen. Daarom wil het kabinet met 2 miljard de meest kwetsbare huishoudens ondersteunen. Vergeet werkende Nederlanders, spaarders en gepensioneerden daarbij niet, waarschuwt Eerdmans (JA21), want zij worden met lastenverhogingen geconfronteerd.

Klimaat en stikstof

Omdat er "geen stikstofprobleem is", zou geld gereserveerd voor het stikstoffonds ten goede moeten komen aan lastenverlichting, stelt Jansen (FVD). Zijn klimaatplannen nog betaalbaar, vraagt Eppink (BBB) zich af. Hij vreest dat Nederland zich te veel in de schulden moet steken. Dassen (Volt) vraagt naar de kosten van klimaatschade en roept ertoe op om het klimaatprobleem vooral Europees aan te pakken.

Er zijn al fondsen vrijgemaakt om het klimaatbeleid te financieren en de kosten van nietsdoen zijn ook gigantisch, benadrukt Kaag: voor Nederland maximaal 175 miljard tot 2025. Zij denkt dat uitstoot en vervuiling op Europees niveau meer beprijsd moeten worden om de transitie betaalbaar te houden.

Asiel en ontwikkelingssamenwerking

Het kabinet betaalt de eerstejaarsopvang van asielzoekers uit het budget voor ontwikkelingssamenwerking. Die kosten stegen flink door een hogere asielinstroom.

Als de verwachte asielinstroom toch lager uitvalt, hoopt Van Weyenberg (D66) dat het vrijgekomen geld snel beschikbaar komt zodat projecten in ontwikkelingslanden alsnog kunnen doorgaan. In de visie van Grinwis (ChristenUnie) zou dit geld moeten gaan naar echte ontwikkelingssamenwerking en noodhulp, niet naar asielopvang.

Mensen in nood en mensen op de vlucht vragen om onze solidariteit, benadrukt de minister. Maar zij ziet momenteel weinig bewegingsruimte vanwege de onzekerheid over de verwachte asielinstroom op de lange termijn. Het is aan een nieuw kabinet om eventueel een ander systeem te bedenken voor de financiering van asielopvang.

Belastingen

Staatssecretaris Van Rij zegt dat behoorlijk wat vragen in de eerste termijn van de Algemene Financiële Beschouwingen technisch van aard waren. Hij ziet enige overlap met de behandeling van het Belastingplan 2024, die later in oktober gepland staat.

Van Haga (Groep Van Haga) hekelt de versobering van de bedrijfsopvolgingsregeling, de gedeeltelijke vrijstelling van belastingen bij vererving van een familiebedrijf. Als een familiebedrijf een overlijden of opvolgingskwestie niet overleeft, dan is er misschien iets mis met het vermogen van het bedrijf, zegt Van Rij. Hij vindt het opvolgingsbeleid al vrij ruimhartig.

Van Dijk (CDA) vraagt naar een onderscheid in kansspelbelasting tussen risicovolle kansspelen en loterijen, omdat de opbrengst van die laatste categorie vaak naar goede doelen gaat. Wordt daar rekening mee gehouden bij de evaluatie van de kansspelwetgeving? De staatssecretaris bevestigt dit.

Kan er voor particulieren en kinderboerderijen iets worden verzonnen op de afschaffing van het verlaagde btw-tarief voor agrarische goederen, vraagt Van der Plas (BBB), want ook diervoer valt daaronder. Je kunt niet zomaar een fiscale vrijstelling maken voor een specifieke groep, bijvoorbeeld kinderboerderijen, legt Van Rij uit, en het is juist een doelstelling van het kabinet om het aantal fiscale regelingen terug te dringen.

Toeslagenstelsel

Staatssecretaris De Vries wijst op verschillende knelpunten in het toeslagenstelsel die in de plannen voor 2024 worden opgelost. Het ministerie gaat ook verder met scenario's voor afschaffing van het stelsel. Maar een goed alternatief vinden is lastig. Het demissionaire kabinet werkt overigens keihard door aan de hersteloperatie kinderopvangtoeslag, benadrukt De Vries.

Stoffer (SGP) heeft een voorstel gedaan om het stelsel voor toeslagen die kinderen betreffen te veranderen. Als er een Kamermeerderheid voor is, kunnen we dat meenemen bij de uitwerking van scenario's, zegt De Vries.

De eerste termijn van de Kamer vond plaats op 4 oktober. De Kamer stemt op 10 oktober over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: