Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Lahlah over de vrees van gevangenispersoneel voor meerpersoonscellen

Antwoord van Staatssecretaris Coenradie (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 2 april
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 1594.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Gevangenispersoneel vreest meerpersoonscel: «Er zijn
iedere dag incidenten»»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met dit bericht.

Vraag 2

Deelt u de zorgen van gevangenispersoneel over hun veiligheid door toenemende werkdruk,
stress op de werkvloer en de veranderende populatie, onder andere vanwege de hogere
instroom van gedetineerden met psychische problemen? Wat doet u om deze zorgen zoveel
mogelijk weg te nemen?

Antwoord 2

Ja, ik deel deze zorg. Er is sprake van een hogere instroom van gedetineerden met
psychische problemen. Het is daarbij belangrijk dat deze gedetineerden naar de juiste
regimes/klinieken in-/doorstromen. Dit kan echter door beperkte capaciteit soms niet
tijdig plaatsvinden. Denk hierbij aan onder andere het groeiende aantal TBS-passanten
in het gevangeniswezen en de wachtlijst voor de Penitentiair Psychiatrische Centra
(PPC) en de plaatsing van jongvolwassenen in een reguliere PI. Dit, in combinatie
met personele krapte, heeft gevolgen voor de ervaren werkdruk en gevoel van veiligheid.

Om deze zorgen zoveel mogelijk weg te nemen is er brede ondersteuning op het gebied
van vitaliteit om medewerkers duurzaam inzetbaar te houden. Zowel in de curatieve
zin met bedrijfszorg, als met programma’s voor medewerkers in termen van preventie.
Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) zet zich in voor een veilige werkomgeving door
onder meer aandacht te schenken aan de fysieke en sociale veiligheid, maar ook ondersteuning
te bieden in de psychosociale arbeidsbelasting.

Verder zet ik samen met DJI, alles op alles om voldoende personeel te werven en fysieke
capaciteit te realiseren. Zo is door voortdurende inspanningen van de Taskforce DJI
het tekort van 330 plekken als gevolg van personeelstekorten teruggebracht naar circa
125. En ook is er afgelopen periode extra capaciteit binnen het gevangeniswezen gerealiseerd.
In mijn Kamerbrief van 7 maart jl.2 heb ik een overzicht gegeven van alle maatregelen die tot nu toe zijn genomen en
worden verkend. Uitgangspunten bij het zoeken naar oplossingen zijn het recht doen
aan door de rechter opgelegde straffen en de veiligheid van mijn personeel en de gedetineerden.

Vraag 3

Erkent u dat de politieke discussie en toenemende druk over het plaatsen van meer
gevangenen in een cel de negatieve gevoelens onder gevangenispersoneel versterken?

Antwoord 3

Ik begrijp dat het capaciteitsprobleem een grote impact kan hebben op het personeel
en dat sommige maatregelen die verkend worden negatieve gevoelens onder gevangenispersoneel
kunnen veroorzaken. Laat ik voorop stellen, de medewerkers van DJI voeren een belangrijke
taak uit en verdienen onze waardering en respect. Ik ben continue in gesprek met de
uitvoering en luister daarin ook echt naar personeel.

Voor wat betreft meerpersoonscellen geldt dat DJI van mij de opdracht heeft gekregen
om binnen de mogelijkheden te kijken op welke manier extra meerpersoonscellen kunnen
worden gerealiseerd in het gevangeniswezen. Deze inspanning zorgt naar verwachting
dit jaar voor ruim 100 extra plekken. Voldoende personeel blijft randvoorwaardelijk
om deze aantallen daadwerkelijk te realiseren. Ook de criteria voor MPC plaatsingen
blijven gehandhaafd, evenals de minimale gebouwelijke vereisten (zoals voldoende ventilatie).
Ik blijf daarbij binnen de grenzen van wat verantwoord is voor de veiligheid van personeel
en gedetineerden.

Vraag 4

Deelt u de zorg dat het verder onder druk zetten van het gevangenispersoneel door
meer gevangenen op een cel te plaatsen niet alleen gevaarlijk is, maar mogelijk ook
leidt tot een nog hogere uitstroom van personeel? Zo ja, kunt u toezeggen dat gevangenen
niet op een meerpersoonscel worden gezet als het personeel aangeeft dat dit mogelijke
gevaren voor hen en/of gedetineerden oplevert?

Antwoord 4

Zoals ook hierboven benoemd blijft het uitgangspunt dat de veiligheid van personeel
en gedetineerden geborgd is. Meer meerpersoonscellen worden dan ook alleen gerealiseerd
waar dat qua gebouwelijke randvoorwaarden kan en qua personele bezetting verantwoord
is.

Vraag 5

Kunt u een overzicht geven van de maatregelen die u op dit moment neemt om de druk
op penitentiaire inrichtingen (PI's) te verlichten? In hoeverre kunnen taakstraffen
of enkelbanden wat u betreft de druk op PI’s en personeel verlichten?

Antwoord 5

Voor een overzicht van alle maatregelen die genomen zijn of worden verkend verwijs
ik naar mijn Kamerbrief van 7 maart jl.3

Binnen het traject Straffen op maat worden maatregelen uitgewerkt die de rechter en
officier van justitie bij het bepalen van de straf meer ruimte bieden om maatwerk
te leveren. Alhoewel niet het primaire doel kan dit een positieve effect hebben op
het capaciteitstekort bij DJI. Daarnaast zijn er vanuit de Tweede Kamer initiatieven
genomen om verschillende maatregelen die onderdeel uitmaken van Straffen op maat of
daarbij aansluiten wettelijk te regelen. Zo is door de leden Sneller (D66), Six Dijkstra
(NSC), Boswijk (CDA) en Ellian (VVD) een amendement over invoering van de vervangende
taakstraf ingediend bij het wetsvoorstel inzake het nieuwe Wetboek van Strafvordering.
Daarnaast is door de leden Sneller, Six Dijkstra en Boswijk het initiatiefwetsvoorstel
Slimmer straffen aangekondigd, waarin onder meer elektronische detentie als hoofdstraf
wordt voorgesteld.

Daarnaast is vorig jaar het capaciteitsverlof onder elektronisch toezicht ingevoerd
waarbij het mogelijk was om gedetineerden, die de laatste fase van hun straf ingaan,
met een enkelband thuis hun straf te laten uitzitten. Naar aanleiding van de motie
van het lid Bruyning4 is deze maatregeleind 2024 beëindigd. Zoals gemeld in de Kamerbrief van 7 maart jl.
is onderzocht of deze maatregel opnieuw ingevoerd zou kunnen worden maar dan voor
maximaal veertien dagen. Dit blijkt lastig uitvoerbaar omdat er bij elke gedetineerde
een individuele afweging moet plaatsvinden of hij hiervoor in aanmerking komt (onder
andere of iemand een huisadres heeft). Deze uitvoeringsconsequenties staan niet in
verhouding met de periode van maximaal twee weken heenzenden. Daarom is deze maatregel
afgevallen.

Vraag 6

In hoeverre worden verloven voor personeel ingetrokken of niet verleend vanwege de
tekorten op de werkvloer? Heeft u hier cijfers van en zo ja, kunt u deze delen met
de Kamer?

Antwoord 6

Met name in de inrichtingen waar personele krapte is, kan het lastig zijn om voldoende
verlof te verlenen. Hier zijn geen cijfers van beschikbaar.

Vraag 7

Klopt het dat het ziekteverzuim onder personeel in de PI’s toeneemt omdat gevangenispersoneel
permanent overbelast is? Heeft u hier cijfers van en zo ja, kunt u deze delen met
de Kamer?

Antwoord 7

De ervaren werkdruk als gevolg van de personele tekorten kan negatieve effecten hebben
op het verzuim. Of dit een causaal verband betreft kan niet worden aangetoond. Ik
deel met u de cijfers over de afgelopen jaren waarin een beperkte afname is te zien
van het verzuim.

* GW/VB staat voor Gevangeniswezen/Vreemdelingenbewaring

Vraag 8

Klopt het dat personeel vaker «zomaar» ergens wordt ingezet binnen PI's vanwege de
personeelstekorten, ook als zij niet toegerust zijn op het uitvoeren van de betreffende
werkzaamheden? Deelt u de zorg dat dit mogelijk tot incidenten leidt? Zo ja, welke
maatregelen worden er genomen om dit zoveel mogelijk te voorkomen?

Antwoord 8

Nee, dat klopt niet. Medewerkers worden niet willekeurig ingezet binnen de PI’s. Medewerkers
die nog niet volledig zijn opgeleid worden begeleid en werken onder toezicht van ervaren
collega’s. Als eraan wordt getwijfeld of dit verantwoord kan dan worden andere keuzes
gemaakt, zoals het aanpassen van het dagprogramma. In alle gevallen staat de veiligheid
van de medewerkers en justitiabelen voorop.

Vraag 9

Wat doet u om het werk voor het huidige personeel aantrekkelijk te houden zodat zij
er niet voor kiezen het vak te verlaten?

Antwoord 9

DJI kent de afgelopen jaren een toename van zowel instroom als uitstroom, waarbij
de instroom hoger is dan de uitstroom. De instroom 2024 is in totaal 2.015. de uitstroom
in 2024 is 1.509.

Om vertrek te voorkomen wordt ingezet op een goed wervings- en selectieproces en een
uitgebreid onboardingsprogramma voor nieuwe medewerkers. Tevens is er aandacht voor
opleidings-, ontwikkel- en doorgroeimogelijkheden en het bevorderen van duurzame inzetbaarheid
van personeel. Ondanks de vele maatregelen die DJI op bovengenoemde terreinen treft,
realiseer ik mij dat ik nooit iedereen zal kunnen behouden.

Vraag 10

Klopt het dat er voldoende cellen zijn en de problemen rondom de capaciteitstekorten
dan ook hoofdzakelijk voortvloeien uit de personeelstekorten? In hoeverre verwacht
u dit probleem te kunnen oplossen met de honderden miljoenen euro’s extra die u vraagt
bij de Voorjaarsnota, en op welke termijn?

Antwoord 10

Het capaciteitstekort is begonnen met een personeelstekort. Inmiddels is er ook een
tekort aan cellen door een stijgende bezetting van cellen. Zoals aangeven in mijn
brief van 7 maart jl.5 komen prognoses eind dit jaar uit op een tekort van circa 330 plekken, ondanks alle
maatregelen. Het tekort daalt naar verwachting aan het einde van dit jaar te dalen
naar circa 230 plekken dankzij de inzet van extra (meerpersoons)cellen.

Voor de voorjaarsbesluitvorming heb ik een forse claim ingediend. Er moeten gevangenissen
geopend worden en daarvoor moet ook personeel geworven worden. We gaan van een periode
van gevangenissen sluiten naar het creëren van meer capaciteit en daar is geld voor
nodig. Als deze claim niet toegekend wordt, zal dit effect zal hebben op het aantal
beschikbare cellen in de toekomst.

Vraag 11

Kunt u bovenstaande vragen los van elkaar beantwoorden?

Antwoord 11

Bovenstaande vragen zijn los van elkaar beantwoord.