Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Vermeer en Van Zanten over het bericht 'Vernietiging Armeens erfgoed in Nagorno-Karabach: 'Doelbewust uitwissen geschiedenis''

Antwoord van Minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken), mede namens de Minister van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap (ontvangen 3 maart 2025)Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2024–2025, nr. 315

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het bericht «Vernietiging Armeens erfgoed in Nagorno-Karabach:
«Doelbewust uitwissen geschiedenis»? Zo ja wat is uw beider reacties hierop?1

Antwoord 1

Wij zijn bekend met dit artikel. Wij hechten groot belang aan de bescherming van het
Armeens cultureel erfgoed in de zuidelijke Kaukasus.

Vraag 2 en 3

Kunt u toezeggen dat u de Azerbeidzjaanse ambassadeur gaat ontbieden over de doelbewuste
vernietiging van soms eeuwenoud Armeens erfgoed in Nagorno-Karabach en de daarbij
mogelijk gepaard gaande schending van mensenrechten die de overgebleven Armeniërs
kunnen treffen? Zo nee, waarom niet?

Kunt u de regering van Azerbeidzjan oproepen direct te stoppen met het verder beschadigen,
onteren en uitwissen van Armeens erfgoed, waaronder ook christelijke kerken, kloosters
en begraafplaatsen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2 en 3

Het kabinet is zonder meer bezorgd over de berichten aangaande het Armeens cultureel
erfgoed. Het cultureel erfgoed ter plaatse kent een lange en complexe geschiedenis,
waarbij zowel Armeense als Azerbeidzjaanse culturele erfstukken in de afgelopen decennia
beschadigd of vernietigd zijn geraakt.

Nederland hecht groot belang aan het Haags Verdrag van 1954 en het Tweede Protocol
van 1999, waar beide landen partij bij zijn. Deze verdragen verplichten hen om schade
aan culturele goederen tijdens gewapende conflicten te voorkomen. We moedigen beide
landen aan om deze verplichtingen na te leven en bij te dragen aan de bescherming
van het cultureel erfgoed; voor wat betreft genoemde regio moedigen we Azerbeidzjan
hiertoe aan.

Het belang van bescherming van cultureel erfgoed in de regio heeft Nederland recentelijk
op hoog niveau opgebracht bij de Azerbeidzjaanse overheid. Nederland heeft daar nogmaals
toegezegd gekregen dat Azerbeidzjan cultureel erfgoed in de regio zal beschermen en
dat Azerbeidzjan de samenwerking met UNESCO opzoekt. Azerbeidzjan gaf in dat gesprek
aan dat – sinds het de Karabach regio en de omliggende gebieden onder eigen controle
heeft – er verschillende stappen zouden zijn gezet om dit erfgoed te beschermen.

Vraag 4

Wilt u de regering van Azerbeidzjan dringend verzoeken de plegers van deze misdaden
op te sporen en te straffen voor hun misdaden, een deel van hen is immers op camera's
vastgelegd en daarmee makkelijk te vinden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Nederland hecht groot belang aan het Haags Verdrag van 1954 en het Tweede Protocol
daarbij, dat ieder land een verbod oplegt om misdaden tegen een ander volk en zijn
historisch-culturele goederen te begaan en partijen ook verplicht om schendingen van
het Verdrag en Tweede Protocol als misdrijven aan te merken, nationaal strafbaar te
stellen en daders te vervolgen. Het is aan Armenië en Azerbeidzjan om binnen dit kader
zorg te dragen voor opsporing en vervolging van misdrijven. Het kabinet steunt het
vredesproces tussen Armenië en Azerbeidzjan en roept beide partijen op om te komen
tot een alomvattend vredesakkoord met inbegrip van bescherming van cultureel erfgoed.

Vraag 5

Wilt u de regering van Azerbeidzjan dringend verzoeken de Armeense minderheden die
nog in Nagorno-Karabach zijn overgebleven te beschermen en met rust te laten? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 5

Nederland is voortdurend in gesprek met de Azerbeidzjaanse autoriteiten, waarin mensenrechten
steevast worden genoemd. Nederland onderschrijft daarbij in het bijzonder het belang
van de bescherming van kwetsbare groepen. In gesprekken met de Azerbeidzjaanse overheid
heeft deze zich gecommitteerd aan bescherming van de (weinige) Armeniërs die nog in
de regio wonen.

Vraag 6

Wilt u de regering van Azerbeidzjan dringend verzoeken aan te geven hoe zij de Armeense
minderheden die Nagorno-Karabach ontvlucht zijn of nog zijn overgebleven gaat compenseren
voor hun achtergelaten en/of beschadigde bezittingen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

De spanningen tussen Armeniërs en Azerbeidzjanen in de Karabach regio hebben historische
wortels die teruggaan tot het einde van de negentiende en eeuw. In deze lange periode
zijn aan beide zijden grote groepen mensen van huis en haard verdreven, en hebben
daar immateriële en materiële schade bij geleden, waaronder ook schade aan cultureel
erfgoed. Mede daarom hecht het kabinet grote waarde aan de onderhandelingen over een
alomvattend vredesakkoord. Het is aan de beide landen om te bepalen op welke plaats
in dat proces de situatie van vluchtelingen («internally displaced persons») moet worden behandeld. Beide partijen hebben aangegeven al vergevorderd te zijn in
dit proces en bilateraal de vredesbesprekingen voort te zetten. Nederland blijft beide
partijen voortdurend aanmoedigen om snel tot een vredesakkoord te komen. Naar aanleiding
van de motie van de leden Kahraman en Ceder (motienummer 21501-02-2947) over de bescherming
van het Armeens cultureel erfgoed heeft Nederland tijdens de Raad Buitenlandse zaken
van 14 oktober de EU en de Europese lidstaten verzocht om Armenië en Azerbeidzjan
te blijven oproepen tot een alomvattend vredesakkoord te komen, met inbegrip van bescherming
van cultureel erfgoed.

Vraag 7

Kunt u aangeven of en wat voor projecten er op het gebied van educatieve en/of culturele
uitwisselingen op dit moment lopen met Armenië en/of Azerbeidzjan, en of u op deze
of op andere wijze een rol kan spelen om deze ontwikkelingen te stoppen en meer begrip
voor elkaars culturen te krijgen?

Antwoord 7

De Nederlandse ambassades financieren activiteiten met behulp van diverse budgetten.
Prioritair is bevordering van het vredesproces in Armenië en Azerbeidzjan. Ook zijn
er activiteiten ter bevordering van mensenrechten, democratie en rechtsstaat en ter
versterking van het maatschappelijk middenveld.

Daarnaast heeft Nederland zich gecommitteerd aan de financiering van een project gericht
op identificatie menselijke resten die zijn aangetroffen in de Karabach regio, uitgevoerd
door The International Commission on Missing Persons (ICMP). Dit project richt zich ook op het opbouwen van een samenwerkingsmechanisme
tussen beide landen en kan bijdragen aan de verwerking van het gedeelde traumatische
verleden.

Vraag 8

Kunt u de huidige gebeurtenissen onderdeel laten uitmaken van onderwijsprogramma's
over de Armeense genocide als zijnde een actueel voorbeeld van het uitwissen van de
geschiedenis van een volk, net zoals ook gerichter onderwijs over bijvoorbeeld de
holocaust in het regeerakkoord is opgenomen?

Antwoord 8

Scholen in Nederland bepalen zelf hoe zij binnen de bestaande wettelijke kaders inhoudelijk
invulling geven aan de kerndoelen. Het staat ze vrij om als verdieping voorbeelden
te geven van conflicten door de geschiedenis heen. Aan antisemitisme, de Holocaust
en Jodenvervolging zijn scholen verplicht om aandacht te besteden in hun lessen. In
het primair onderwijs is kennis over de Holocaust verwerkt in de kerndoelen 52 en
53, vallend onder het domein «Oriëntatie op jezelf en de wereld – Tijd». In de onderbouw
van het voortgezet onderwijs is kennisoverdracht van de Holocaust verwerkt in kerndoel
37, vallend onder onderdeel «Mens en maatschappij». Ook in de bovenbouw van het voortgezet
onderwijs wordt onder andere via de vakken geschiedenis en maatschappijleer aandacht
besteed aan burgerschap, Holocaust en internationale relaties. De kerndoelen worden
enkel op hoofdlijnen vastgesteld.

Vraag 9

Kunt u gezamenlijk in kaart brengen waar op dit moment in andere conflicten het behoud
en voortbestaan van erfgoed, historie en de cultuur van strijdende partijen risico's
lopen en wat Nederland eraan zou kunnen doen om dit te beschermen?

Antwoord 9

Op veel plaatsen in de wereld, zoals in Oekraïne, Soedan, Jemen, Gaza en Libanon zijn
conflicten gaande waarbij ook schade wordt aangebracht aan historisch erfgoed en cultuur.
Nederland maakt deel uit van samenwerkingsverbanden die zich inzetten voor behoud
en bescherming van cultureel erfgoed, zoals via de VN organisatie voor onderwijs en
cultuur UNESCO. Met UNESCO organiseerde Nederland in mei in Den Haag de conferentie
«Cultural Heritage and Peace: Building on 70 years of UNESCO Hague Convention for the
Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict» om aandacht te vestigen op het belang van de bescherming van cultureel erfgoed tijdens
gewapend conflict. Ook steunt Nederland de uitvoeringsorganisatie CER (Cultural Emergency Response) die zich volledig toelegt op cultural emergency response in crisisgebieden.