Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Paternotte, Piri, Boswijk, Dobbe, Teunissen en Eerdmans over het nieuws dat Russische geheim agenten met vissersschepen naar Nederland kunnen reizen

Antwoord van Minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken), mede namens Ministers van Landbouw,
Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, van Infrastructuur en Waterstaat en van Defensie
(ontvangen 18 februari 2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025,
nr. 990.

Vraag 1

Kan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) alle schepen met vis afkomstig
uit Rusland volledig inspecteren, ongeacht de vlag waaronder deze schepen varen? Zo
nee, waarom niet?1

Antwoord 1

Nee, het is niet mogelijk om alle schepen met Russische vis aan boord te controleren.
De NVWA inspecteert in het kader van de IUU regels (regels tegen illegale visvangst)
vaartuigen van derde landen conform de daarvoor geldende benchmarks (minimumvereisten)
die zijn vastgelegd in Europese verordeningen. Dat betekent dat voorafgaand aan het
verlenen van de toestemming tot binnenvaren van Nederlandse havens een 100% documentcontrole
wordt uitgevoerd op de vangstdocumentatie.

Voor alle vis die voor het eerst wordt aangeland geldt een 100% weegverplichting door
de marktpartij waarop de NVWA toezicht houdt. Voor alle vis die al eerder (in een
ander land) is aangeland geldt dat de weegverplichting daar uitgevoerd dient te worden.
Op basis van risico-indicatoren houdt de NVWA risico-gebaseerd toezicht op vaartuigen
van derde landen. Hiermee voldoet Nederland aan de wettelijke voorschriften zoals
deze zijn opgenomen in Europese verordeningen.

De NVWA voert geen controles uit op vis die via containers in Rotterdam binnenkomen
om vervolgens als gehele container vrijwel direct door te gaan naar een ander land
(transit vis).

Vraag 2

Kan bij het constateren van overtredingen van vangstquota of ondermaatse vis, niet
alleen een boete worden gegeven maar ook de volledige vracht in beslag worden genomen?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Nee, de NVWA heeft niet de bevoegdheid om controles uit te voeren op vangstquota van
vaartuigen van derde landen. De vlaggenstaat van het vaartuig is zelf verantwoordelijk
voor het controleren van en handhaven op de vangstquota.

Wel eist de NVWA voorafgaand aan de toelating tot de Europese markt, bij afwijkingen
van de gemelde hoeveelheid visserijproducten die tijdens een controle op de aanlanding
worden vastgesteld, een vervangend vangstcertificaat met daarop de hoeveelheden die
tijdens een controle zijn vastgesteld. Wanneer niet aan de geldende voorwaarden wordt
voldaan wordt een Proces Verbaal opgemaakt dat door het Openbaar Ministerie in behandeling
wordt genomen.

Vraag 3

Hoeveel boetes zijn er al gegeven bij de invoer van Russische vis? Kunt u een overzicht
geven van de inspecties en boetes (in euro’s) van ingevoerde Russische vis sinds 24 februari
2022?

Antwoord 3

De NVWA voert een 100% documentcontrole uit op alle aanlandingen van vis in Nederland.
Daarnaast worden conform de benchmark fysieke inspecties uitgevoerd. Dit levert voor
de afgelopen drie jaar het volgende beeld op. In 2022 werden acht inspecties uitgevoerd
op aanlandingen van Russische vis, in 2023 werden negen inspecties uitgevoerd en in
2024 waren dat er zeven. Er werden geen boetes uitgedeeld.

Vraag 4

Bent u bereid op Europees niveau in te zetten op een boycot van Russische witvis,
in aanvulling op al bestaande Europese Unie (EU)-sancties van Russische kaviaar en
schelpdieren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Voor het kabinet liggen alle opties voor aanvullende sancties op tafel om de druk
op Rusland verder te verhogen. Daarbij gelden de randvoorwaarden van leveringszekerheid,
juridische houdbaarheid en unanimiteit. In het licht van de door de Kamer aangenomen
motie Teunissen CS2 is het kabinet voorstander van het verkennen van de mogelijkheden tot een importverbod
op Russische witvis. Van belang is daarbij dat analyse van de Commissie uitwijst dat
dit geen onacceptabele prijsverhogingen veroorzaakt en dat transit naar derde landen
mogelijk blijft in het belang van de wereldwijde voedselzekerheid. In algemene zin
geldt dat Europa veel meer vis consumeert dan het zelf produceert en voor de eigen
visconsumptie in aanzienlijke mate afhankelijk is van import uit derde landen, waaronder
Rusland.3 Volgens het onlangs gepubliceerde rapport «EU Seafood Supply Synopsis 2024» is Rusland
(naast Noorwegen) wereldwijd een grote leverancier van witvis en is 34% van de in
de EU visverwerkingsketen verwerkte witvis direct afkomstig uit Rusland. Veel van
deze vis wordt verwerkt in de EU visverwerkende voedselketen in voedselproducten (o.a.
vissticks, kibbeling en lekkerbek, maar ook onverwerkte kabeljauw, en ook schelvis
en schol) welke bij een importverbod geraakt zal worden.

Vraag 5

Kan Nederland in de EU en bij de Verenigde Staten bepleiten om het Russische bedrijf
Norebo, direct gelinkt aan het Kremlin, op de sanctielijst te plaatsen? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 5

Zoals in het antwoord op vraag 4 reeds is aangegeven, liggen voor het kabinet alle
opties op tafel om de druk op Rusland op te voeren door middel van aanvullende sancties.
Naast juridische houdbaarheid zijn hiervoor het niet onevenredig raken van grote humanitaire
belangen als voedzekerheid van belang. Mede vanwege het verrassingseffect kan niet
worden ingegaan op mogelijke concrete doelwitten voor individuele maatregelen.

Vraag 6

Kan Nederland er bij de Noorse overheid op aandringen om vervoer en transport van
Russische vis op schepen die onder Noorse vlag varen vanuit Rusland te staken? Zo
nee, waarom niet?

Antwoord 6

Noorwegen heeft, net als de EU, beperkingen opgelegd aan de import van goederen vanuit
Rusland. Een uitzondering hierop, zowel binnen de EU als Noorwegen, is vis. Russische
vis kan daarom ongehinderd door schepen die onder Noorse vlag varen ingevoerd worden
vanuit Rusland. Nederland kan er derhalve dus niet bij de Noorse overheid op aandringen,
om de import van Russische vis vervoerd door Noorse schepen te staken.

Vraag 7

Kan de Nederlandse overheid een verbod instellen voor Russische bemensing in Nederlandse
havens, zoals ook is gedaan bij Russische schepen vanwege risico’s van veiligheid
en spionage, gezien het feit dat Pointer heeft aangetoond dat de schepen van Noreba
onder de Noorse vlag varen met Russische bemensing inclusief vanuit de FSB?

Antwoord 7

In de EU sanctieverordening zijn geen bepalingen opgenomen in relatie tot Russische
bemensing in Nederlandse of Europese havens. Nederland voegt nationaal geen regelgeving
toe aan de EU sanctiemaatregelen. Desalniettemin worden er maatregelen getroffen om
de dreiging van spionage door statelijke actoren tegen te gaan. Zo wordt er onder
coördinatie van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV)
in het kader van de aanpak statelijke dreigingen ingezet op het verhogen van de weerbaarheid
tegen spionageactiviteiten. Het wetsvoorstel uitbreiding strafbaarheid spionageactiviteiten,
dat uw Kamer op 14 mei jl. heeft aangenomen, maakt het daarnaast mogelijk om strafrechtelijk
op te treden tegen meer vormen van spionage dan nu het geval is. Doel van het wetsvoorstel
is om onze nationale veiligheid, de veiligheid van personen, vitale infrastructuur
en hoogwaardige technologieën beter te kunnen blijven beschermen. Het wetsvoorstel
wordt op dit moment behandeld in de Eerste Kamer.

Vraag 8

Wat gaat het kabinet doen om de miljarden financiering van Rusland, via Nederland
en middels de vishandel in Velsen of andere Nederlandse havens, onmogelijk te maken?

Antwoord 8

Via de havens van Nederland wordt Russische witvis zowel de EU in geïmporteerd als
overgeslagen en doorgevoerd naar derde landen. Volgens het recentelijk door de Universiteit
van Wageningen gepubliceerde rapport De Nederlandse agrarische sector in internationaal
verband4 bedroeg voor Nederland de totale importwaarde van vis en zeevruchten uit Rusland
96.1 miljoen euro voor 2023. Deze (wit)vis wordt in Nederland, evenals import elders
in Europa, merendeels verwerkt in de voedselketen voor consumptie in de EU; een deel
wordt na verwerking ook weer her-uitgevoerd. De Rijksoverheid beschikt niet over harde
cijfers betreffende de waarde en/of de verdiensten van Rusland van uit Rusland afkomstige
witvis die in Nederlandse havens «in transit» wordt overgeslagen door handelspartijen
in de wereldvoedselketen.

In het algemeen kan gezegd worden dat voor Nederland in principe alle opties op tafel
liggen, waarbij de effectiviteit van eventuele maatregelen om Russisch verdienvermogen
in deze productcategorie te beperken zullen moeten worden afgewogen tegen mogelijke
impact op de mondiale voedsel(verwerkende)keten. Nederland speelt in Europees verband
een zeer actieve rol als het gaat om het instellen van sancties die het Russische
verdienvermogen raken. In het licht van de door de Kamer aangenomen motie Teunissen
c.s. is het kabinet voorstander van het verkennen van de mogelijkheden tot een importverbod
op Russische witvis.5 In het geval van witvis is van belang dat analyse van de Commissie uitwijst dat dit
geen onacceptabele prijsverhogingen veroorzaakt en dat transit naar derde landen mogelijk
blijft in het belang van de wereldwijde voedselzekerheid. Dit laatste is ook voor
het mondiale draagvlak voor EU sancties en de bredere steun aan Oekraïne van belang.
Het is niet in het belang van de Nederlandse onderhandelingspositie en van de voor
de effectiviteit van sancties noodzakelijke verrassingseffect om in meer detail op
de Nederlandse onderhandelingspositie in te gaan.

Vraag 9

Waaruit blijkt een proactieve houding op uw ministeries om de financiering van Rusland
via Nederland tegen te gaan?

Antwoord 9

Nederland vervult een voortrekkersrol in de doorontwikkeling en het benutten van het
EU-sanctiebeleid, waaraan Nederland een actieve bijdrage levert om het verdienvermogen
van Rusland tegen te gaan. Dit geldt ook voor de proactieve inzet in het tegengaan
van sanctie-omzeiling.

Zo zijn mede op Nederlands initiatief in het veertiende sanctiepakket de mogelijkheden
vergroot om schepen toegang tot onze havens en dienstverlening te verbieden. Het sanctioneren
van individuele schepen uit de schaduwvloot is een effectieve maatregel gebleken.
De schepen die op de Europese sanctielijst worden geplaatst zien een significante
daling in opbrengsten uit de handel in olie. Daarnaast ervaren deze schepen moeilijkheden
in het aangaan van samenwerkingen met dienstverleners, zoals ingenieurs.6 Daarnaast verleent Nederland geen ontheffingen meer aan Russische schepen. Nederland
dringt erop aan dat andere lidstaten hetzelfde doen.

Het kabinet wil in tegenstelling tot Rusland voedsel en voedselvoorziening niet instrumentaliseren
voor politieke doeleinden op een manier die de wereldwijde voedselzekerheid in gevaar
brengt. Daarom bekijkt het kabinet wat wel mogelijk is en bij potentiële nieuwe maatregelen
of deze geen ongewenste gevolgen hebben voor de voedselzekerheid. In de handel op
producten van dierlijke en plantaardige oorsprong heeft (naast bijvoorbeeld controles
op visvangstcertifcaten) de Nederlandse overheid een internationale verplichting om
sanitair en fytosanitair te certificeren en controleren. Buiten de internationaal
verplichte minimale handelingen wordt geen enkele ondersteuning geleverd om markttoegang
te faciliteren voor goederen die ondanks alle onderstaande beperkingen hun weg vinden
tussen Nederland en Rusland.

De import of export van agro-food producten met Rusland is op verschillende manieren
beperkt. Er zijn enkele Europese sancties, waaronder een importverbod voor enkele
luxe goederen (zoals kaviaar en schelpdieren) en een export verbod op enkele goederen
waarmee Rusland de eigen sectoren (technologisch) kan ontwikkelen (o.a. bloembollen).
Ook zijn er bestaande Europese verboden op de handel en overslag van enkele door Rusland
illegaal beviste bestanden. Daarnaast is Rusland sinds eind 2023 uitgesloten van de
Europese autonome tariefpreferenties op visproducten en zijn er op onder andere graan
en oliehoudende zaden verhoogde importheffingen van kracht. Daarnaast heeft Rusland
zelf sinds 2014 een brede importboycot op import uit de EU (en andere landen) van
o.a. vlees, kaas vis, fruit en zuivel, naast dat met regelmaat (en wisselend) aanvullende
maatregelen of eisen worden afgekondigd vanuit Rusland, zoals eind 2023 een importblokkade
op specifiek uit Nederland afkomstige zaden en ander plantgoed.

Vraag 10

Kunt u deze vragen elk afzonderlijk beantwoorden?

Antwoord 10

Ja.