Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bontenbal over geothermiebronnen en het maatschappelijk prioriteringskader netcongestie

Antwoord van Minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) (ontvangen 27 januari 2025).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 1009.

Vraag 1

Onderschrijft u dat het benutten van geothermie niet alleen belangrijk is om te komen
tot duurzame warmtesystemen, maar ook kan bijdragen aan het verlagen van de druk op
het elektriciteitsnet door het verlagen van de vraag naar elektriciteit voor verwarming
in de glastuinbouw en de gebouwde omgeving?

Antwoord 1

Ja. Een geothermiebron levert een grote hoeveelheid duurzame warmte die kan worden
gevoed aan een collectief warmtesysteem voor de gebouwde omgeving of gebruikt kan
worden in kassen. De warmte is van hoge kwaliteit en er is minimale opwaardering nodig
voor gebruik in het warmtenet of in kassen. Dit vermindert de totale elektriciteitsvraag
en verlicht daarmee de druk op het stroomnet waardoor netbeheerders het elektriciteitsnet
minder hoeven uit te breiden. In de gebouwde omgeving heeft het warmtenet een positief
effect op de elektriciteitsvraag omdat het de inzet van individuele warmtepompen verlaagt.

Vraag 2

Klopt het dat in het maatschappelijk prioriteringskader bij netcongestie klanten die
zorgen voor vermindering van netcongestie, de congestieverzachters, de hoogste prioriteit
op de wachtlijst krijgen?

Antwoord 2

Ja; wanneer een congestieverzachter wordt aangesloten op het stroomnet, dan is het
netto-effect voor het stroomnet als geheel positief en komt per saldo ruimte op het
stroomnet vrij. Daarmee dragen deze aangeslotenen direct bij aan de lokale oplossing.
In het prioriteringskader, waarbij het gaat om het toedelen van schaarse transportcapaciteit
aan actoren die maatschappelijk van groot belang zijn of bij kunnen dragen aan oplossen
van het probleem, hebben aangeslotenen binnen deze categorie daarom inderdaad hoogste
prioriteit.

Vraag 3

Is het juist dat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) warmtebronnen zoals geothermie
niet heeft gecategoriseerd als congestieverzachter of basisbehoefte en er dus geen
ruimte is om een geothermiebron van elektriciteit te voorzien als er congestie is
afgekondigd?

Antwoord 3

Het is correct dat een geothermiebron door de ACM niet is opgenomen in het maatschappelijk
prioriteringskader. Onder congestieverzachter verstaat het kader een partij die het
stroomnet direct ontlast en hierover contractuele afspraken heeft gemaakt met de netbeheerder,
waardoor er transportcapaciteit beschikbaar komt. Bijvoorbeeld een batterij die op
moment van invoedingscongestie oplaadt, waardoor er meer ruimte vrijkomt voor andere
partijen op de wachtrij om elektriciteit in te voeden op het net. Geothermie is een
van de duurzame warmtebronnen. Collectieve warmtesystemen zorgen ervoor dat minder
elektrische warmte nodig is. Het aansluiten van de warmtebron is daarmee wel helpend
voor het voorkomen van nog verdere uitbreiding van het elektriciteitsnet, maar geen
direct ontlastende factor voor het stroomnet en daarmee geen congestieverzachter.
Geothermie is niet gecategoriseerd als basisbehoefte in het prioriteringskader. Onder
basisbehoeften verstaat het kader primaire levensbehoeften, zoals wonen en (in de
leeftijd waar sprake is van leerplicht) onderwijs. Warmtenetten komen wel in aanmerking
voor prioriteit onder de categorie basisbehoeften. Daarnaast kunnen ook collectieve
warmtevoorzieningen bij nieuwbouwprojecten prioriteit krijgen onder de basisbehoefte
woningbouw. Dit sluit deels aan bij de ambities van de warmtetransitie en ook wordt
daarmee de druk op het elektriciteitsnet verlicht.

Geothermiebronnen kunnen in geval van netcongestie geen reguliere Aansluit- Transportovereenkomst
(ATO) krijgen. Wel kunnen zij, net als andere netgebruikers in congestiegebied, door
flexibel netgebruik een alternatief transportrecht aangaan met de netbeheerders. Bijvoorbeeld
door het productieproces aan te passen, of middels eigen opwek en opslag de momenten
waarop geen transportcapaciteit is gecontracteerd in het volledige benodigde vermogen
te voorzien. Met flexibel netgebruik zijn er dus mogelijkheden om de geothermiebron
van elektriciteit te voorzien.

Vraag 4

In hoeverre en in welke mate is netcongestie een oorzaak van het ook door het kabinet
erkende achterblijven van de ontwikkeling van geothermie als warmtebron voor warmtenetten?
Kunt u hier een inschatting van geven?

Antwoord 4

Bij het kabinet is niet bekend dat er geothermieprojecten zijn waar netcongestie op
dit moment een remmende rol speelt. Het kabinet heeft wel signalen ontvangen dat het
in de toekomst een remmende factor kan zijn.

Vraag 5

Kunt u tevens een inschatting maken van de omvang van de potentiële bijdrage aan het
verzachten en/of oplossen van congestie die nu niet wordt benut doordat geothermiebronnen
niet kunnen worden aangesloten op het elektriciteitsnet?

Antwoord 5

Een geothermiebron is een van de warmtebronnen om een collectief warmtenet te voorzien
van warm water. Een buurt die volledig overstapt op all-electric warmtepompen verbruikt
gemiddeld 4 keer meer elektriciteit dan een buurt die collectief verwarmd wordt met
geothermie als warmtebron. De exacte besparing is sterk afhankelijk van meerdere factoren,
zoals grootte van de warmtevoorziening en de bronnenmix die het collectieve warmtenet
voedt.

Vraag 6

Welke mogelijkheden ziet u om geothermiebronnen alsnog prioriteit te geven in het
maatschappelijk prioriteringskader, zodat deze effectief bij kunnen dragen aan de
warmtetransitie en aan het verzachten en/of voorkomen van netcongestie door het voorkomen
van elektrificatie?

Antwoord 6

Het kabinet erkent dat een succesvolle warmtetransitie de druk op het stroomnet verlaagt
en daarmee een bijdrage kan leveren aan het verzachten van de congestieproblematiek.
Op basis van de Europese wetgeving is de nationaal regulerende instantie, in Nederland
de ACM, de bevoegde instantie om regels te maken over nettoegang en de verdeling van
de schaarse netcapaciteit. Het is dus aan de ACM om het prioriteringskader aan te
passen. De ACM heeft aangekondigd het prioriteringskader binnen twee jaar na inwerkingtreding
te evalueren. Het kabinet zal dit punt aan de ACM meegeven in het kader van die geplande
evaluatie.