Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Boswijk over het bericht 'Oplichting door nepagenten stijgt explosief, dit jaar al 3500 incidenten'

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 10 december 2024).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 543.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Oplichting door nepagenten stijgt explosief, dit jaar
al 3500 incidenten»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is volgens u de reden dat er dit jaar al in september meer mensen zijn aangehouden
die ervan worden verdacht zich voor te doen als nepagenten ten opzichte van vorig
jaar?

Antwoord 2

Oplichting door middel van nepagenten is inderdaad dit jaar gestegen. De politie geeft
hier ook expliciet aandacht aan door te waarschuwen voor deze vorm van criminaliteit
en hierbij de wijze van opereren van deze criminelen te communiceren, bijvoorbeeld
in de media. Daarbij geeft de politie nadrukkelijk aan dat de slachtoffers vooral
melding en aangifte moeten doen.

De slachtoffers zijn grotendeels ouder dan 70 jaar. De daders van deze vorm van babbeltrucs
doen dit zogenaamd uit naam van de politie. Hierbij staat voor de politie ook de eigen
reputatie en het vertrouwen op het spel. De politie heeft mede daarom veel zaken van
deze vorm van criminaliteit in onderzoek. Er is een landelijk gecoördineerde informatievoorziening
en dit levert aanhoudingen op. De eerste verdachten zijn al voor de rechter gebracht.

Vraag 3

Bent u het met de stelling eens dat het ongelofelijk laf is dat criminelen zich voordoen
als nepagenten en doelbewust kwetsbare mensen proberen om te praten?

Antwoord 3

Ja. Dat is mede de reden dat babbeltrucs onder de zogenaamde high impact crimes worden geschaard.

Vraag 4

Zo ja, welke preventieve maatregelen kunt u nemen om deze kwetsbare personen weerbaarder
te maken tegen babbeltrucs van nepagenten?

Antwoord 4

Er is een brochure met handelingsperspectief voor het voorkomen van deze delicten.
In samenwerking met zowel publieke en private partners organiseert het Ministerie
van Justitie en Veiligheid jaarlijks in april een aantal informatieve bijeenkomsten
voor senioren waarbij de werkwijze van criminelen en het handelingsperspectief uitgebreid
aan de orde komen. Ook worden de campagnemiddelen weer onder de aandacht gebracht
en beschikbaar gesteld aan gemeenten en ouderenorganisaties. De maand april staat
jaarlijks speciaal in het teken van senioren en veiligheid waarbij wordt ingezet op
het vergroten van het versterken van de weerbaarheid, alertheid en veiligheid van
senioren. Voor deze doelgroep zijn diverse communicatiemiddelen beschikbaar. Zo zijn
er informatiefilmpjes over de veelvoorkomende delicten waar senioren vaak slachtoffer
van worden, waaronder babbeltrucs.

Daarnaast werkt de politie samen met het Ministerie van Justitie en Veiligheid aan
een podcast over dit onderwerp. Deze podcast, waarin een dochter van een slachtoffer
aan het woord komt die haar verhaal vertelt, biedt handelingsperspectief voor de (klein)kinderen
van (kwetsbare) senioren. Zo richt de politie zich, samen met het Ministerie van Justitie
en Veiligheid, ook op de persoonlijke omgeving van senioren. Deze podcast is beschikbaar
op verschillende platforms.

Tenslotte wordt gewerkt met boegbeelden uit de politie voor de woordvoering. Specifiek
voor babbeltrucs, en in dit geval die met nepagenten, wordt het boegbeeld van het
landelijke coördinatieteam High Impact Crimes van de politie ingezet in de landelijke,
regionale en plaatselijke media om de preventieboodschap naar voren te brengen.

Vraag 5

Klopt het dat slachtoffers zich soms schamen om aangifte te doen tegen nepagenten,
en zo ja, hoe kan de aangiftebereidheid worden vergroot?

Antwoord 5

Ja, het is bekend dat de schaamte onder de slachtoffers vaak groot is. Met de slogan
«Je bent een held als je het vertelt» besteden de politie en het ministerie tijdens
de bijeenkomsten én in de podcast uitgebreid aandacht aan het schaamtegevoel en het
belang van het doen van aangifte. Ook in de media wordt deze slogan door de politie
gebruikt en het belang van aangifte benadrukt.

Vraag 6

Deelt u de constatering van de politie dat hoe meer mensen op de hoogte zijn van de
werkwijze van deze criminelen, hoe weerbaarder we mensen kunnen maken en zo ja, hoe
gaat u dit doen?

Antwoord 6

Ja, ik deel deze mening. Daarom zal de politie zich blijven inzetten om op verschillende
manieren voorlichting te geven en handelingsperspectief te bieden. Zie ook het antwoord
op vraag 4.

Vraag 7, 8, 9, 10 en 11

Wanneer een nepagent is aangehouden en in bezit is van een uniform, wordt dan automatisch
onderzocht hoe deze persoon aan een politie-uniform is gekomen?

Bent u ervan op de hoogte dat online gemakkelijk politie-uniformen gekocht kunnen
worden die sterk lijken op echte politie-uniformen?

Is het op dit moment toegestaan om een politie-uniform, dat erg veel lijkt op het
officiële uniform, online aan te schaffen en in bezit te hebben?

Wat kan de politie op dit moment doen wanneer een melding wordt gedaan van online
illegaal aanbiedingen van politie-uniformen?

Kunt u maatregelen nemen tegen websites die sterk lijkende politie-uniformen aanbieden?

Antwoord 7, 8, 9, 10 en 11

In het Wetboek van Strafrecht is onder artikel 196 opgenomen dat «Hij die opzettelijk
onderscheidingstekens draagt of een daad verricht behorende tot een ambt dat hij niet
bekleedt of waarin hij geschorst is, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste
drie maanden of geldboete van de tweede categorie.» Het dragen van een namaak-uniform
bij bijvoorbeeld carnaval is op zichzelf niet strafbaar, maar bovenstaande betekent
wel dat wie zich in een sterk gelijkend uniform als politieagent gedraagt wél kan
worden bestraft omdat dit tot verwarring leidt bij burgers bij noodhulp en handhaving.
Daarbij is het politielogo geregistreerd en mag dit ook niet worden gebruikt op nagemaakte
kleding.

De aanschaf van een politie-uniform kan strafbaar zijn als voorbereidingshandeling
van een strafbaar feit, mits op dit strafbare feit een minimale maximum gevangenisstraf
van acht jaar of meer is gesteld (artikel 46 Sr). De maximale gevangenisstraf voor
oplichting is vier jaar. De aanschaf van een politie-uniform ter voorbereiding van
oplichting is op grond van het Wetboek van Strafrecht dus niet strafbaar.

De politie zal bij het aantreffen van een uniform van politie bij een niet-bevoegd
persoon en gebruik van het politielogo onder gezag van het Openbaar Ministerie onderzoek
verrichten. De politie handhaaft zoveel mogelijk op schendingen van het modelrecht
op het politie-uniform en van het merkrecht op het politielogo, onder meer door aanbiedingen
van namaakuniformen en namaakpolitielogo’s van internet te laten verwijderen.

De strijd tegen namaak-uniformen vindt ook buiten Europa plaats. Chinese bedrijven
zijn vaak bereid om inbreukmakende advertenties snel te verwijderen, omdat ze geen
problemen willen met de politie. Helaas komt er dan soms vrij snel weer een nieuwe
aanbieder. De politie blijft dit aankaarten om ervoor te zorgen dat een dergelijke
advertentie snel weer verwijderd wordt. Ten slotte zijn op 7 november jl. aanvragen
voor optreden door de douane (grensbewaking) ingediend bij de General Administration
of Customs (GACC) in China. Normaliter doet het GACC er zo'n 30 dagen over om aanvragen
goed te keuren. Daarna kan ook langs die weg eventuele illegale handel in nepuniformen
worden bestreden.