Brief Algemene Rekenkamer : Inzicht in kosten overheid MH17 - actualisatie

Nr. 186
BRIEF VAN DE ALGEMENE REKENKAMER

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 november 2024

Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17 van Malaysia Airlines boven zuidoost Oekraïne neergehaald.
Daarbij zijn alle 298 passagiers en bemanningsleden om het leven gekomen, onder wie
196 Nederlanders. Nederland en Australië hebben de Russische Federatie aansprakelijk
gesteld voor het neerhalen van vlucht MH17. Beide landen willen de door hen als gevolg
van het neerhalen van de MH7 gemaakte kosten verhalen op de Russische Federatie.

De Minister-President heeft namens het kabinet op 21 juni 2021 de Algemene Rekenkamer
verzocht om inzicht te geven in de kosten van de Nederlandse overheid. De Algemene
Rekenkamer heeft toen toegezegd om dit overzicht actueel te houden op basis van de
kosten die nog gemaakt zullen worden tot aan de uiteindelijke indiening van de schadeclaim
voor die kosten bij een internationaalrechtelijke geschillenbeslechtingscommissie.
Het gaat hierbij specifiek om de kosten die zijn gemaakt door de Nederlandse overheid
en niet om de schade die de nabestaanden hebben geleden of nog steeds lijden.

Op 29 februari 2024 publiceerden wij ons rapport met de door ons vastgestelde kosten
van de Nederlandse overheid naar aanleiding van de ramp met vlucht MH17 voor de periode
zomer 2014 tot en met eind 2022 (Algemene Rekenkamer, 2024; bijlage bij Kamerstuk
33 997, nr. 181).

Met deze brief informeren wij u over ons onderzoek naar de kosten die de Nederlandse
overheid in 2023 heeft gemaakt. Ook bevat de brief enkele aanvullingen op de kosten
die zijn gemaakt in de periode zomer 2014 tot en met eind 2022.

1 Samenvatting

Uit ons onderzoek blijkt dat de kosten van 2014 tot en met 2023 € 198,6 miljoen bedragen.
Een toename ten opzichte van de kosten over de periode 2014 tot en met 2022 van € 32,4
miljoen.

De grootste stijging wordt veroorzaakt door de bij wijze van voorschot uitbetaalde
schadevergoeding aan de nabestaanden van de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17.
Dit betreft een bedrag van € 16,9 miljoen. Daarnaast hebben we de indexering van de
kosten over de periode 2014 tot en met 2022 nauwkeuriger berekend. Dit levert een
toename van de kosten op met € 3,5 miljoen. Het bedrag van de indexering met de inflatie
voor 2023 bedraagt € 6,5 miljoen.

Tabel 1 geeft een totaaloverzicht van de kosten per categorie, waarbij we de aanvullende
kosten ten opzichte van de periode 2014 tot en met 2022 afzonderlijk hebben weergegeven.

Tabel 1
Geactualiseerd overzicht kosten overheid naar aanleiding van MH17 (bedragen in €)

Overheidsactiviteit naar aanleiding van ramp met MH17

Kosten 2014–2022

 

Actualisatie

Kosten

2014–2023

 

1 Crisisbeheersing

8.589.348,43

+ pm

 

8.589.348,43

+ pm

2 Repatriëring

22.604.498,88

+ pm

 

22.604.498,88

+ pm

3 Identificatie

8.976.130,07

+ pm

 

8.976.130,07

+ pm

4 Onderzoek MH17 toedracht

53.346.703,79

+ pm

428.359,35

53.775.063,14

+ pm

5 Formele taken overheid wegens omkomen burgers

334.746,51

+ pm

 

334.746,51

+ pm

6 Zorg voor nabestaanden/psychotraumatische zorg

788.865,53

+ pm

 

788.865,53

+ pm

7 Herdenking

8.145.677,22

+ pm

358.570,72

8.504.247,94

+ pm

8 Archivering Hotspot MH17

665.216,54

+ pm

586.164,40

1.251.380,94

+ pm

9 Strafvervolging en berechting in Nederland

34.100.237,00

+ pm

19.920.659,03

54.020.896,03

+ pm

10 Internationaalrechtelijke procedures en diplomatie

5.744.962,78

 

912.315,63

6.657.278,41

 

11 Onderzoek en regulering vliegen over conflictgebieden

557.076,27

 

970,00

558.046,27

 

12 Kosten wegens omkomen personeelslid

48.790,24

 
 

48.790,24

 

13 Kostenopgave aan Algemene Rekenkamer

9.177,81

+ pm

 

9.177,81

+ pm

14 Diverse MH17-gerelateerde werkzaamheden

 
 

185.047,92

185.047,92

 

Totaal

143.911.431,07

+ pm

22.392.087,05

166.303.518,12

+ pm

Indexering periode 2014–2022/2023

22.215.642,06

 

10.031.675,94

32.247.318,00

 

Totaal geïndexeerd

166.127.073,13

+ pm

32.423.762,99

198.550.836,12

+ pm

De totale kosten voor de Nederlandse overheid exclusief indexering zijn gestegen van
€ 143.911.431,07 naar € 166.303.518,12, een toename van € 22.392.087,05.

Inclusief indexering zijn de kosten gestegen van € 166.127.073,13 naar € 198.550.836,12, een toename van € 32.423.762,99.

Dit bedrag bestaat uit de kosten van de activiteiten die de Nederlandse overheid heeft
verricht of die anderszins door de overheid zijn gemaakt. Wij hebben deze activiteiten
geclusterd in 14 categorieën. In bijlage 1 worden deze categorieën beschreven.

2 Onderzoek Algemene Rekenkamer 2023

Wij hebben het onderzoek naar de kosten van de Nederlandse overheid voor het jaar
2023 op dezelfde wijze uitgevoerd als voor de periode zomer 2014 tot en met december
2022. Dat wil zeggen dat we alle ministeries, provincies, gemeenten en gemeenschappelijke
regelingen die kosten hadden gemaakt in de periode zomer 2014 tot en met december
2022 opnieuw hebben benaderd om een kostenopgave te doen voor de kosten die in 2023
zijn gemaakt. Daarbij hebben we ook gevraagd of er nog aanvullingen zijn op de kostenopgave
die eerder is ingediend voor de periode 2014 tot en met 2022. De ontvangen kostenopgaven
hebben we op dezelfde wijze onderzocht als de eerder ontvangen kostenopgaven voor
de periode 2014 tot en met 2022. Voor de door ons gehanteerde onderzoeksaanpak verwijzen
we u naar ons rapport dat we op 29 februari 2024 hebben gepubliceerd (Algemene Rekenkamer,
2024).

Wij hebben van 14 organisaties een opgave ontvangen van wat zij in 2023 aan publiek
geld hebben besteed. Het betreft 6 ministeries (Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties, Defensie, Justitie en Veiligheid, Onderwijs Cultuur en Wetenschap
en Infrastructuur en Waterstaat), 5 publieke instellingen (Nationale Politie, Raad
voor de Rechtspraak, Raad voor Rechtsbijstand, Openbaar Ministerie en Centraal Justitieel
Incassobureau), 2 gemeenten (Haarlemmermeer en Hilversum) en 1 gemeenschappelijke
regeling (Recreatieschap Spaarnwoude).

Naast de kosten voor 2023 zijn er bij de Nationale Politie, het Recreatieschap Spaarnwoude
en de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed nog kosten toegevoegd die in eerdere
jaren zijn gemaakt, maar niet in het vorige rapport waren meegenomen.

2.1 Nauwkeurigheid bedragen en pm-posten

De bedragen met 2 cijfers achter de komma veronderstellen een hoge mate van nauwkeurigheid.
Dat is juist voor de kostenposten waarvan we de bedragen konden verifiëren en vaststellen.
Er zijn echter ook posten waarbij dit niet mogelijk was: door het ontbreken van documentatie
of omdat de activiteiten zonder kostenbedrag zijn opgegeven. Bij veel activiteiten
komen zulke posten voor. We hebben deze posten opgenomen als «pm» (zonder bedrag).
We kunnen geen uitspraak doen over het totaalbedrag dat als pm is aangemerkt. De vermelding
pm illustreert wel dat het gepresenteerde kostenbedrag een voorzichtige benadering
is van het totaal van de kosten.

2.2 Prijspeil en indexering

De kosten hebben we geïnventariseerd op basis van de historische kostprijzen, dat
wil zeggen naar het prijspeil van het moment waarop de kosten zijn gemaakt. Dat is
belangrijk want zo staan de bedragen ook in de administraties van de betrokken overheidsorganisaties.
Een euro van vandaag is echter minder waard dan een euro van jaren geleden. Er moet
dus rekening worden gehouden met inflatie. Dat doet men door de kosten jaarlijks te
indexeren. We hebben daarom het totaalbedrag van de kosten geïndexeerd aan de hand
van de door het Centraal Bureau voor de Statistiek vastgestelde Consumentenprijsindex
(CPI). In het rapport «Inzicht in kosten overheid MH17» dat op 29 februari 2024 is
gepubliceerd is bij het indexeren voor de eenvoud ervan uitgegaan dat de kosten evenredig
over de periode 2014–2022 zijn verdeeld. Voor deze actualisatie hebben we de indexering
nauwkeuriger berekend door de kosten aan de desbetreffende jaren toe te delen en vervolgens
te indexeren. Als we deze methode ook toepassen voor de periode 2014–2022 komt het
bedrag aan indexering voor deze periode uit op € 25.760.294,14, een toename met € 3.544.652,08.

De toename van het bedrag aan indexering van € 10.031.675,94 bestaat dus voor € 3.544.652,08
uit de bijstelling van de indexering over de periode 2014–2022 volgens de nauwkeurige
methode en voor € 6.487.023,86 uit de inflatie 2023 conform de CPI van 2023 van 3,8%.

3 Kosten per activiteit

Figuur 1 bevat een geactualiseerd overzicht van de kosten per activiteit, onderverdeeld
in de clusters: «de ramp», «de feiten» en «de gevolgen».

In het vervolg van deze paragraaf geven we per overheidsactiviteit een toelichting
op de kostenstijging ten opzichte van 2022.

Figuur 1
Geactualiseerd overzicht kosten overheid naar aanleiding van vlucht MH17

3.1 Onderzoek MH17 toedracht

Tabel 2
Kosten onderzoek toedracht vlucht MH17 in 2023 en aanvulling eerdere jaren (bedragen
in €)

Organisatie

Activiteit

Kosten 2023 (incl. aanvullingen eerdere jaren)

Ministerie van Defensie

Beschikbaarstelling ruimten Gilze-Rijen

€ 41.054,00

Nationale Politie

Strafrechtelijk opsporingsonderzoek

€ 387.305,35

Totaal onderzoek toedracht MH17

€ 428.359,35

Het Ministerie van Defensie heeft in 2023 de ruimten op de luchtmachtbasis Gilze-Rijen
beschikbaar gehouden voor de opslag en de reconstructie van de wrakstukken.

Ook de Nationale Politie heeft in 2023 nog kosten gemaakt voor het opsporingsonderzoek.
Daarnaast bevatte de kostenopgave over de periode 2014–2022 slechts de kosten van
de Nationale Politie tot en met september 2022. Ook de kosten over de periode oktober
2022 tot en met december 2022 zijn nu meegenomen.

3.2 Strafvervolging en berechting in Nederland

Tabel 3
Kosten strafvervolging en berechting in 2023 (bedragen in €)

Organisatie

Activiteit

Kosten 2023 (incl. aanvullingen eerdere jaren)

OM

Vervolging; alle werkzaamheden incl. personeel, inhuur en kantoorkosten

440.223,67

OM

Persconferenties en overige communicatie

23.963,71

OM

Beschikbaarheidsvergoeding e.d. Justitieel Complex Schiphol

1.311.403,03

OM

Reis- en verblijfkosten binnen- en buitenland

564,16

RvdR

Salarissen Rechterlijke ambtenaren/griffieambtenaren

73.220,81

RvdR

Representatiekosten

2.878,49

RvdR

Bewakings- en beveiligingskosten

336.559,37

RvdR

ICT-kosten

1.797.150,36

RvdR

Huisvestingskosten JCS etc.

274.348,50

RvdR

Overige exploitatiekosten

35.851,13

RvdR

Reiskosten

2.027,27

RvR

Rechtsbijstand nabestaanden in strafzaak MH17

124.569,63

RvR

Vertalingen

684,57

RvR

Uitvoeringskosten regeling rechtsbijstand MH17

14.250,00

CJIB

Schadevergoedingen nabestaanden

16.902.661,33

CJIB

Uitvoeringskosten

229.392,00

Totaal

Strafvervolging en berechting in Nederland

21.569.748,03

Bijdrage van JIT-landen

– 1.649.089,00

Kosten Nederland strafvervolging en berechting

19.920.659,03

Op 17 november 2022 eindigde de rechtszaak tegen 4 verdachten van het neerhalen van
vlucht MH17 met de veroordeling door de rechtbank van 3 van de 4 verdachten tot levenslange
gevangenisstraf en tot betaling van een schadevergoeding aan de nabestaanden van de
slachtoffers. De overheid heeft de schadevergoeding bij wijze van voorschot aan de
nabestaanden uitgekeerd. Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) heeft deze voorschotten
in 2023 uitbetaald.

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft in 2023 nog kosten gemaakt voor de vervolging van
de inmiddels veroordeelde daders van het neerhalen van vlucht MH17. Deze kosten hadden
voornamelijk betrekking op het beschikbaar houden van het Justitieel Complex Schiphol
(JCS) te Badhoevedorp.

Ook de Raad voor de Rechtspraak (RvdR) heeft in 2023 kosten gemaakt voor de strafzaak
tegen de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17. De meeste kosten hadden betrekking
op het beschikbaar houden en onderhouden van de MH17-website.

De Raad voor Rechtsbijstand (RvR) heeft in 2023 kosten gemaakt voor de rechtsbijstand
van nabestaanden van de MH17-ramp in de strafzaak MH17.

Bijdrage van JIT-landen

Naast Nederland maken Australië, Maleisië, België en Oekraïne deel uit van het Joint
Investigation Team (JIT). Deze landen hebben een financiële bijdrage geleverd voor
met name het kunnen bijwonen van hun burgers en media van het proces in Nederland.
Het totale geldbedrag dat door de andere JIT-landen in 2023 is bijgedragen aan de
strafvervolging en berechting bedraagt € 1.649.089,00. De door Nederland in 2023 gedragen
kosten voor strafvervolging en berechting bedragen per saldo € 19.920.659,03.

3.3 Overige kosten

3.3.1 Archivering Hotspot MH17

Tabel 4
Kosten archivering Hotspot MH17 in 2023 en eerdere jaren (bedragen in €)

Organisatie

Activiteit

Kosten 2023 (incl. aanvullingen eerdere jaren)

Ministerie van BZK

Inzet Doc-Direkt voor Hotspot MH17

1.025,00

Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed

Onderzoek Hotspot MH17

585.139,40

Totaal Hotspot MH17

586.164,40

In 2023 heeft Doc-Direkt (met ingang van 1 mei 2024 de Rijksorganisatie voor Informatiehuishouding,
onderdeel van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, BZK) werkzaamheden
verricht voor het archiveren van documenten ten behoeve van de Hotspot MH17. De Inspectie
Overheidsinformatie en Erfgoed (onderdeel van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap) heeft in 2020 een onderzoek uitgevoerd naar de duurzame toegankelijkheid van de informatie gerelateerd
aan de ramp met vlucht MH17 (Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed, 2020). Deze
kosten waren nog niet meegenomen in de rapportage over de periode 2014–2022.

3.3.2 Onderzoek en regulering vliegen over conflictgebieden

Tabel 5
Kosten onderzoek en regulering vliegen over conflictgebieden in 2023 (bedragen in
€)

Organisatie

Activiteit

Kosten 2023

Ministerie van IenW

Onderzoek «Overvliegen conflictgebieden»

970,00

Totaal onderzoeken naar vliegen over conflictgebieden

970,00

De Inspectie Leefomgeving en Transport, onderdeel van het Ministerie van Infrastructuur
en Waterstaat (IenW), heeft in 2023 in kaart gebracht welke extra werkzaamheden er
nodig zijn voor het toezicht houden op vliegroutes.

3.3.3 Diverse MH17-gerelateerde werkzaamheden

Tabel 6
Kosten overig kosten in 2023 (bedragen in €)

Organisatie

Activiteit

Kosten 2023

Ministerie van IenW

Diverse MH17-gerelateerde werkzaamheden

80.150,00

Ministerie van JenV

Diverse MH17-gerelateerde werkzaamheden

104.897,92

Totaal overige kosten

185.047,92

Bij het Ministerie van IenW zijn in 2023 kosten gemaakt voor diverse MH17-gerelateerde
werkzaamheden, waarvan het niet goed mogelijk is om deze over de verschillende andere
activiteiten te verdelen. Het betreft onder meer: het opvolgen van aanbevelingen van
de Onderzoeksraad voor Veiligheid, het behandelen van MH17 Woo-verzoeken, het verlenen
van assistentie aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken in het MH17 staatsaansprakelijkheidsproces.
Ook bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) zijn diverse MH17-gerelateerde
werkzaamheden verricht, waarvan het niet goed mogelijk is om deze over de verschillende
andere activiteiten te verdelen. Het betreft onder meer: 6-wekelijks overleg met de
Stichting Vliegramp MH17, overleg met het Ministerie van Buitenlandse Zaken in het
kader van de nog lopende internationale procedures, tweewekelijkse ambtelijke bijeenkomsten
met ambtelijke vertegenwoordigers van diverse ministeries in de Taskforce MH17 en
het afwikkelen van Woo-verzoeken, persvragen en beleidskwesties.

3.4 Herdenking

Tabel 7
Kosten herdenken in 2023 en correcties eerdere jaren (bedragen in €)

Organisatie

Activiteit

Kosten 2023 (incl. aanvullingen eerdere jaren)

Ministerie van Buitenlandse Zaken

Bijhouden tijdlijn website

2.202,20

Ministerie van Justitie en Veiligheid

Subsidies Stichting Vliegramp MH17

294.830,00

gemeente Haarlemmermeer

Onderhoud Nationaal Monument MH17

3.375,00

gemeente Hilversum

Lokale herdenkingsbijeenkomsten

12.713,75

recreatieschap Spaarnwoude

Onderhoud Nationaal Monument MH17

45.449,77

Totaal herdenken

 
 

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft in 2023 kosten gemaakt voor het bijhouden
van de website «Neerhalen vlucht MH17».

Het Ministerie van JenV heeft de afgelopen jaren subsidies verstrekt aan de Stichting
Vliegramp MH17 voor onder meer het organiseren van de herdenkingsbijeenkomsten. De
subsidies voor de jaren 2015 en 2020 tot en met 2022 waren nog niet meegenomen in
de rapportage over de periode 2014 tot en met 2022. Ook in 2023 heeft het ministerie
een subsidie verstrekt aan de Stichting Vliegramp MH17.

Het recreatieschap Spaarnwoude verzorgt het onderhoud van het park bij het Nationaal
Monument MH17. Met de bijdragen van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV)
(via de gemeente Haarlemmermeer), de provincie Noord-Holland en een eigen bijdrage,
heeft het Recreatieschap hiervoor in 2018 een bestemmingsreserve van € 900.000 gevormd.
Uit deze reserve worden de jaarlijkse onderhoudskosten betaald. We hebben deze bestemmingsreserve
in ons rapport over de periode 2014–2022 in zijn geheel als kosten voor de overheid
meegenomen. Uit ons onderzoek naar de kosten in 2023 bleek dat het Recreatieschap
ook al voordat er sprake was van een bestemmingsreserve in 2016 kosten had gemaakt
in de vorm van een donatie van € 25.000 aan de Stichting Nationaal Monument MH17.
Daarnaast ontving het Recreatieschap voor een totaalbedrag van € 20.449,77 rente over
de middelen in de bestemmingsreserve. Deze middelen worden verplicht aangehouden in
de schatkist (schatkistbankieren). Deze rente-inkomsten vormen uitgaven voor het Ministerie
van Financiën en zijn daarom ook kosten voor de Nederlandse overheid. Omdat de rente-inkomsten
– net als de eerdere bijdragen van het Ministerie van JenV en de provincie Noord-Holland
– worden toegevoegd aan de bestemmingsreserve en daarmee worden gebruikt voor het
onderhoud van het Nationaal Monument MH17, nemen we deze kosten niet bij het Ministerie
van Financiën mee, maar bij het Recreatieschap. We verhogen de kosten voor het Recreatieschap
daarom in totaal met € 45.449,77.

Ook de gemeente Haarlemmermeer heeft in 2023 personeel geleverd ten behoeve van het
beheer en onderhoud van het Nationaal Monument MH17.

Tot slot heeft de gemeente Hilversum kosten opgegeven voor de jaarlijkse herdenkingsbijeenkomst.

3.5 Internationaalrechtelijke procedures en diplomatie

Tabel 8
Kosten internationaalrechtelijke procedure in 2023 (bedragen in €)

Organisatie

Activiteit

Kosten 2023

Ministerie van BZ

Algemene werkzaamheden MH17

380.535,00

Ministerie van BZ

Taskforce MH17

277.485,00

Ministerie van BZ

Werkzaamheden MH17 vanuit posten

170.290,26

Ministerie van BZ

Overige kosten MH17-taskforce

84.005,37

Totaal internationale procedures en diplomatie

912.315,63

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) heeft in 2023 kosten gemaakt ten behoeve
van de internationaalrechtelijke procedures.

Nederland en Australië hebben in maart 2022 de Raad van de International Civil Aviation Organization van de Verenigde Naties (ICAO) in Montreal, Canada gevraagd vast te stellen dat Rusland
het Verdrag van Chicago heeft geschonden en daaraan rechtsgevolgen te verbinden. Een
van de gevraagde rechtsgevolgen is vergoeding van de geleden schade. Op 17 juni 2024
heeft Rusland zich teruggetrokken uit de procedure bij de ICAO-Raad. De procedure
bij de ICAO-Raad gaat evenwel door en zal vermoedelijk nog enkele jaren duren. Daarnaast
lopen er verschillende procedures bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens
(EHRM) die zijn aangespannen door nabestaanden. Het EHRM heeft in 2019 Nederland gevraagd
om in de door de nabestaanden aanhangig gemaakte procedure te interveniëren, hetgeen
inhoudt dat Nederland zijn visie op de klachten kenbaar heeft gemaakt en zo de klachten
van de nabestaanden ondersteunt. De werkzaamheden voor deze internationaalrechtelijke
activiteiten worden uitgevoerd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de diplomatieke
posten in de betrokken landen. In 2018 heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken
daartoe een Taskforce MH17 ingesteld.

4 Ten slotte

Deze brief bevat een (eerste) actualisering van de kosten van de overheid als gevolg
van het neerhalen van vlucht MH17. Het betreft een aanvulling op de kosten over de
periode zomer 2014 tot en met december 2022, waarover wij op 29 februari 2024 rapporteerden.
Daarmee stopt ons onderzoek niet. Een aantal overheidsorganisaties heeft ook na december
2023 nog kosten gemaakt. Wij zullen deze kosten blijven inventariseren tot het moment
dat het kabinet de schadeclaim indient.

Algemene Rekenkamer

P.J. (Pieter) Duisenberg, president

C. (Cornelis) van der Werf, secretaris

BIJLAGE 1. CATEGORIEËN VAN ACTIVITEITEN

1. Crisisbeheersing

Crisisbeheersing omvat de maatregelen en voorzieningen die de rijksoverheid samen
met andere organisaties treft in situaties waarbij de nationale veiligheid in het
geding is of in andere situaties die een grote impact op de samenleving hebben.1

Hieronder rekenen we de primaire activiteiten van het kabinet en van de ministeries
als reactie op het neerstorten van vlucht MH17 die niet specifiek de uitvoering van
bepaalde taken of projecten omvat.

Crisismanagement komt ook bij andere organisaties voor, bijvoorbeeld bij de gemeenten.

Bij deze categorie rekenen we ook de evaluatie van de crisisbeheersingsoperatie.

2. Repatriëring

Repatriëring omvat het terughalen van de menselijke resten van de omgekomen personen
uit het rampgebied naar Nederland. Het is het zoeken en verzamelen van de menselijke
resten, het lokale transport en de opslag ervan, en het transport ervan naar Nederland.
Hoewel het formeel er niet onder hoort, hebben we de activiteiten om de restanten
van het neergestorte vliegtuig te verzamelen en naar Nederland te halen ook onder
Repatriëring gerekend.

3. Identificatie

Identificatie omvat het onderzoek dat gedaan is om de identiteit van de slachtoffers
aan de gevonden stoffelijke resten te verbinden.

4. Onderzoek MH17 Toedracht

Deze categorie omvat het ongevallenonderzoek naar de toedracht van de ramp met MH17
door de OvV, inclusief de ondersteuning daarvan. De categorie omvat ook het opsporingsonderzoek
van het OM en het JIT naar de daders van het neerhalen van vlucht MH17.

5. Formele activiteiten wegens omkomen burgers

De crash van vlucht MH17 en het omkomen van de inzittenden bracht een aantal formele
activiteiten met zich mee, zoals het opstellen van overlijdensakten en mutaties in
het bevolkingsregister. Formele taken zijn er zowel bij gemeenten als bij de rijksoverheid,
bijvoorbeeld bij bezoek van bewindslieden aan het rampgebied.

6. Zorg voor nabestaanden/psychotraumatische zorg

De zorg voor nabestaanden omvat 4 elementen:

• eerste opvang van nabestaanden;

• informatievoorziening aan nabestaanden;

• psychosociale hulp aan nabestaanden;

• financiële en andere praktische hulp aan nabestaanden.

7. Herdenking

Herdenking omvat het beschikbaar stellen van condoleanceregisters, plaatsen van rouwadvertenties,
het organiseren van herdenkingsbijeenkomsten of stille tochten, of de facilitering
van begrafenissen. Ook omvat de categorie de oprichting van monumenten ter herdenking
van de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17, inclusief donaties hiervoor en het
beheer of onderhoud ervan.

8. Archivering MH17-informatie: «Blijvend in ons geheugen»

Deze categorie omvat de uitvoering van de Tweede Kamermotie uit 2016 om alle documentatie
rond het neerhalen van vlucht MH17 blijvend te bewaren.

Het gaat hierbij om de opzet en uitvoering van het project te realisering van de Hotspot
MH17 door het Ministerie van OCW, met de rapportages over en evaluatie van dit project,
maar ook de archivering van stukken in het kader van de Hotspot MH17 door alle betrokken
overheidsorganisaties.

9. Strafvervolging en berechting in Nederland

Tot deze categorie rekenen we de vervolging van en het strafproces in Nederland tegen
de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17. Het omvat activiteiten van het OM
en de Rechtbank, maar ook de bijzondere voorzieningen zoals tolken, voorzieningen
voor bijwonen en deelname door nabestaanden van het proces en voorzieningen voor de
pers.

We houden rekening met de financiële bijdragen (via het JIT) door een aantal landen
aan de vervolging en berechting in Nederland.

De rechtsbijstand voor de nabestaanden vanwege hun rol in het strafproces, voor zover
de kosten daarvan zijn gedragen door de overheid, rekenen we eveneens tot deze categorie.

10. Internationale procedures en onderhandelingen

Met name het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft activiteiten ontplooid met betrekking
tot de Russische Federatie in het kader van staatsaansprakelijkheid. De activiteiten
omvatten onderhandelingen met andere landen en met de Russische Federatie en het optreden
in internationaalrechtelijke procedures.

We rekenen ook de activiteiten van de Staat in de mensenrechtenzaak voor het Europees
Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg en de rechtsbijstand voor nabestaanden
in die zaak bij deze categorie.

11. Onderzoek en regulering vliegen over conflictgebieden

Tot deze categorie rekenen we een aantal specifieke onderzoeken die enige jaren na
de ramp zijn uitgevoerd met betrekking tot vliegen boven risicogebieden.

12. Activiteiten of kosten wegens omkomen personeelsleden

Van een aantal overheidsorganisaties zijn personeelsleden omgekomen bij de crash van
vlucht MH17. Op grond van de voor de organisatie geldende collectieve arbeidsovereenkomst
(cao) of het Algemeen Rijksambtenarenreglement (ARAR) hebben overheden als werkgever
aan de nabestaanden een overlijdensuitkering gedaan. Verder vallen in deze categorie
de kosten voor de verwerving van een vervangend personeelslid en de kosten van eventueel
tijdelijk productiviteitsverlies.

13. Kostenopgave aan Algemene Rekenkamer

Een bijzondere categorie vormen de activiteiten van organisaties om mee te werken
aan het onderzoek van de Algemene Rekenkamer om inzicht in de kosten naar aanleiding
van MH17 te krijgen. Tot deze kosten behoren activiteiten met betrekking tot het samenstellen
van de kostenopgave, de deelname aan de ronde tafels die hiervoor door de Algemene
Rekenkamer zijn georganiseerd en eventuele andere kosten in het kader van dit onderzoek.

14. Diverse MH17-gerelateerde werkzaamheden

Activiteiten die niet of niet 1-op-1 aan een van de andere categorieën zijn toe te
wijzen.

Bronnen

Algemene Rekenkamer (2024). Inzicht in kosten overheid MH17. Den Haag: eigen beheer.
Bijlage bij Kamerstuk 33 997, nr. 181. Tweede Kamer, vergaderjaar 2023–2024.

Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed (2020). De archivering van de MH17-informatie.
Onderzoek naar de duurzame toegankelijkheid van de informatie gerelateerd aan het
neerhalen van vlucht MH17 [Rapport] rijksoverheid. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2020/09/30/rapport…

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/neerhalen-vlucht-mh17/document…

MH17-website Ministerie van Buitenslandse Zaken: https://mh17tijdlijn.nl/

MH17-website Raad voor de Rechtspraak: https://www.courtmh17.com/