Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Inge van Dijk over het bericht 'Minister ontkent inzet slimme software voor WIA-fouten, ondanks dat dit wel verteld is aan UWV-medewerkers'

Antwoord van Minister Van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 24 oktober
2024).

Vraag 1

Bent u het met ons eens dat hoewel u in het laatste debat over de Wet werk en inkomen
naar arbeidsvermogen (WIA) heeft aangegeven dat er geen slimme software wordt gebruikt
om fouten bij WIA-uitkeringen op te sporen en dat het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen
(UWV) dit ook niet voornemens is, de signalen hierover toch serieus te noemen zijn
en dat de Kamer op de hoogte moet zijn van alles wat hieromtrent besproken is?1

Antwoord 1

In het antwoord op vraag 2 ga ik in op de feitelijke situatie, waarmee ik uw Kamer
zo transparant mogelijk informeer. Uiteraard neem ik alle signalen serieus.

Vraag 2

Kunt u nogmaals uitzoeken wat de leidinggevende, die het onderzoek doet naar de fouten,
en dus goed ingevoerd is in de materie, precies heeft bedoeld toen hij aangaf dat
dit plan wel degelijk is besproken in het kader van de hersteloperatie en dat UWV
ook voor andere processen algoritmen en AI inzet?

Antwoord 2

Het programma EenVandaag is digitaal aanwezig geweest bij een UWV-medewerkersbijeenkomst
over de WIA-problematiek. Een medewerker heeft daar inderdaad de term «slimme software»
als mogelijkheid genoemd om fouten te detecteren en te herstellen bij de komende herstelactie
rond de WIA. Daarmee werd de mogelijkheid bedoeld om met een digitale assistent bestanden
te doorzoeken om het grote aantal van circa 250.000 uitkeringen die zijn vastgesteld
in de periode 2020–2024 te analyseren. De digitale assistent is een programma dat
veel repeterend handmatig werk voorkomt, vergelijkbaar met een relatief eenvoudige
macro in Excel. Daarmee kan UWV sneller bepalen welke dossiers als eerste handmatig
onderzocht moeten worden. UWV heeft mij bevestigd dat deze digitale assistent geen
besluiten neemt en dat de inzet ervan niet leidt tot willekeur in de behandeling van
cliënten.

In de mediaberichtgeving is slimme software vooral vertaald als de mogelijke inzet
van artificiële intelligentie (AI). Dat is niet aan de orde bij de komende WIA-herstelactie.
UWV heeft dit ook niet overwogen.

Volledigheidshalve merk ik op dat u over de wijze waarop UWV in algemene zin nadenkt
over mogelijke toekomstige inzet van AI bent geïnformeerd in de Stand van de Uitvoering
van juni 2024 (p. 25, ICT-ontwikkelingen bij UWV en SVB). In de voortgangsbrief over
sociaal medisch beoordelen van 21 mei 2024 is mijn ambtsvoorganger daarnaast specifiek
ingegaan op een pilot bij de WIA. De Algemene Rekenkamer heeft recentelijk in haar
focusonderzoek «Focus op AI bij de rijksoverheid» geconstateerd dat UWV tien systemen
in gebruik heeft. In vier gevallen betreft dit de inzet van algoritmen waarover UWV
zich verantwoordt in zijn openbare algoritmeregister (https://www.uwv.nl/nl/over-uwv/organisatie/algoritmeregister-uwv). Deze algoritmen zijn niet zelflerend en nemen nooit beslissingen. Ook hier is het
nemen van beslissingen voorbehouden aan de medewerkers van UWV. In de overige zes
gevallen betreft het de inzet van ondersteunende software met een AI-component voor
interne medewerkers, bijvoorbeeld voor samenwerking en planning van werkzaamheden.
Deze systemen zijn niet specifiek voor UWV ontwikkeld en worden breed gebruikt.

Vraag 3

Als de reden is dat u onvoldoende op de hoogte was van wat er bij het UWV speelde,
hoe is dat mogelijk aangezien deze kwestie de hoogste prioriteit zou moeten hebben
op het ministerie en bij u?

Antwoord 3

Ik was niet onvoldoende op de hoogte. Zie mijn antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Kunt u de motie Ergin/Patijn2 heroverwegen, aangezien de mogelijkheid toch echt bestaat dat het UWV de slimme software
wel onderzoekt, en dat dit met alle mogelijke waarborgen omgeven dient te zijn?

Antwoord 4

Ik zie geen aanleiding om mijn advies om de motie te ontraden te herzien.