Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Esch over de ‘veronderstelde toegang’ tot elektronische patiëntendossiers

Antwoord van Minister Van Rijn (Medische Zorg) (ontvangen 30 april 2020).

Vraag 1

Klopt het dat er op 8 april 2020 is besloten om de medische dossiers van ruim acht
miljoen mensen open te stellen middels een zogeheten «corona-opt-in»?1

Antwoord 1

In mijn brieven van 25 maart jl.2, 7 april jl.3 en 15 april jl.4 informeerde ik uw Kamer over de genomen tijdelijke noodmaatregelen om bij te dragen
aan de beschikbaarheid van meer gegevens ten behoeve van de juiste zorg op de juiste
plek en op het juiste moment om de zorg te ontlasten. Een van deze tijdelijke noodmaatregelen
is de corona opt-in. Hiermee is het technisch mogelijk voor SEH-zorgverleners en huisartsen
om een beperkte set huisartsgegevens van patiënten met of verdacht van COVID-19 op
de HAP en SEH te raadplegen na het vragen en verkrijgen van toestemming hiervoor van
de patiënt.

Vraag 2

Klopt het dat met het in fysieke zin openstellen van deze medische dossiers in theorie
elke zorgverlener in Nederland met een Unieke Zorgverlener Identificatie (UZI)-pas,
dus niet alleen zorgverleners met een behandelrelatie, nu in deze acht miljoen dossiers
kan kijken? Acht u dat wenselijk?

Antwoord 2

Nee, niet elke zorgverlener met een UZI-pas kan de huisartsgegevens raadplegen. De
patiënt moet ingeschreven staan in het informatiesysteem van de eigen zorgaanbieder.
De opvragende zorgverlener moet zich identificeren met een UZI-pas. Op grond daarvan
wordt vastgesteld of en welke gegevens mogen worden ingezien. Tot slot worden niet
alle medische dossiers opengesteld, maar is een samenvatting van de huisartsgegevens
raadpleegbaar voor specifieke zorgverleners, onder strikte voorwaarden.

Vraag 3 en 4

Hoe is de corona-opt-in volgens u te rijmen met de wet, waarin staat vermeld dat voor
elektronische gegevensuitwisseling uitdrukkelijk toestemming moet zijn gegeven?

Waarom noemt u deze ingreep een «corona-opt-in» aangezien een opt-in systeem er vanuit
gaat dat men een actie moet ondernemen om mee te doen en hier het tegenovergestelde
(dus opt-out) het geval is? Acht u een opt-out systeem passend voor de omgang met
medische gegevens?

Antwoord 3 en 4

De corona-opt-in richt zich op de beschikbaarstelling van huisartseninformatie via
elektronische uitwisselingssystemen. Daarop is de Wet aanvullende bepalingen verwerking
persoonsgegevens in de zorg (Wabvpz) van toepassing. Artikel 15a geeft dan aan dat
uitdrukkelijke toestemming is vereist.

Met de Corona-opt-in wordt bedoeld dat voor de mensen die geen keuze hebben vastgelegd
een deel van bij de huisarts bekende gegevens beschikbaar wordt gesteld voor de HAP
en SEH. Op de HAP en SEH wordt door de zorgverlener de mondelinge toestemming gevraagd
aan de patiënt, wanneer de noodzakelijke medische informatie bij de huisarts dient
te worden geraadpleegd, tenzij de patiënt niet meer in staat is zijn wil te uiten.
In dit laatste geval waar er sprake is van een spoedsituatie kan de hulpverlener de
gegevens zonder mondelinge toestemming raadplegen. Als de patiënt geen toestemming
geeft, dan worden zijn gegevens niet geraadpleegd. Daarmee is geen sprake van een
opt-out-systeem, maar blijft de regie bij de patiënt. Tevens is van belang dat burgers
ook als ze nog geen zorgvraag hebben, de mogelijkheid hebben tot een opt-out. Burgers
die niet willen dat hun gegevens beschikbaar worden gesteld, kunnen zich melden bij
de huisarts om dit aan te geven of kunnen de keuze doorgeven op volgjezorg.nl.

Vraag 5

Is er sinds de brief van uw ambtsvoorganger van 8 februari 2019, waarin als reactie
op vragen van de Partij voor de Dieren wordt aangegeven dat er geen volledige end-to-end
encryptie plaatsvindt bij het uitwisselen van medische gegevens, gekeken naar een
herziening van de richtlijn, zoals toen gesteld? Zo nee, waarom niet?5

Antwoord 5

Op dit moment wordt NEN 7512 herzien, de norm over informatieveiligheid bij het uitwisselen
van (medische) gegevens. In die herziening wordt End-to-End encryptie als een van
de onderwerpen meegenomen. De verwachting is dat de herziening in het eerste kwartaal
van 2021 afgerond zal zijn.

Vraag 6

Waarom was naar uw mening de huidige praktijk, waarbij men bij de huisarts aangeeft
of er toestemming is voor het uitwisselen van gegevens, niet langer werkbaar? Klopt
het dat u deze maatregel heeft genomen om de huisartsen te ontlasten?

Antwoord 6

De maatregel is bedoeld om tijdelijk voor patiënten met symptomen van het coronavirus
de triage op de HAP en SEH met betere informatie te ondersteunen. Hiermee ondersteunt
het deze zorgverleners in het kunnen leveren van goede zorg. Vanwege de inrichting
van specifieke huisartsenposten voor COVID-19 komen veel mensen niet bij hun eigen
huisarts maar bij een HAP. De daarbij voor triage benodigde informatie is in de praktijk
vaak bij de eigen huisarts voorhanden, maar door het ontbreken van een toestemmingskeuze
niet altijd beschikbaar op de HAP. Deze informatie wordt nu tijdelijk op de HAP en
SEH beschikbaar gesteld als de patiënt daar (mondeling) toestemming voor geeft op
het moment van opvragen. Dit is gedaan op uitdrukkelijk verzoek van Patiëntenfederatie
Nederland en de huisartsen vanwege de sterk oplopende belasting op huisartsenposten
en de benodigde tijd voor triage.

De uitwisseling van gegevens in een spoedsituatie was al voor de coronacrisis punt
van aandacht. Juist omdat een patiënt in een acute situatie niet altijd in de gelegenheid
is om toestemming te verlenen en omdat de betrokken zorgprofessionals niet altijd
de tijd hebben om gegevens met elkaar uit te wisselen. Snelheid in het beschikbaar
hebben van de patiëntsituatie is in dergelijke situaties juist van belang voor goede
zorg.

Vraag 7

Heeft u een inschatting gemaakt hoeveel van de acht miljoen mensen, wiens medische
gegevens nu voor elke zorgverlener van Nederland in te zien zijn, hun huisarts gaan
bellen om de veronderstelde, maar nooit gegeven goedkeuring voor deze inzage in te
trekken? Wat voor belasting zou dat geven bij de huisartsen?

Antwoord 7

Gezien de bijzondere situatie en de getroffen mitigerende maatregelen om misbruik
tegen te gaan, verwachten we niet dat veel patiënten hun goedkeuring voor inzage gaan
intrekken en zal de belasting daarmee dus beperkt blijven. Ik weet niet hoeveel mensen
in de huidige situatie een opt-out hebben geregistreerd en kan en mag dat ook niet
weten want dit is onderdeel van de registraties van de afzonderlijke huisartsen en
privacygevoelige informatie.

Vraag 8

Klopt het dat de elektronische uitwisseling van medische gegevens vrijwel altijd via
het Landelijk Schakelpunt verloopt?

Antwoord 8

Nee integendeel. Het merendeel loopt niet via het Landelijk Schakelpunt (LSP) maar
via allerlei andere kanalen en systemen. De meeste uitwisseling in de zorg gebeurt
door het actief meesturen van gegevens met de patiënt zoals bij een verwijzing, een
consultatie, een ontslagbrief of het uitschrijven van een recept.

Vraag 9

Klopt het dat het Landelijk Schakelpunt in beheer is bij een Amerikaans bedrijf dat
onder de Amerikaanse wet verplicht kan worden medische gegevens in haar beheer (zoals
de Nederlandse) over te dragen aan (of door te geleiden naar) de Amerikaanse autoriteiten
en dat het bedrijf verplicht is daarover te zwijgen? Acht u dat wenselijk?

Antwoord 9

De beheerder van het Landelijk Schakelpunt is VZVZ Servicecentrum, de uitvoeringsorganisatie
van de Nederlandse vereniging VZVZ. Deze heeft mij bij navraag laten weten dat het
technisch onderhoud onder andere is ondergebracht bij een Nederlands bedrijf met een
Amerikaanse moedermaatschappij. Met deze organisatie is overeengekomen dat zij handelen
volgens Nederlandse wetgeving en dat die prevaleert boven Amerikaanse wetgeving.

Vraag 10

Blijft de corona-opt-in of veronderstelde toestemming staan na de coronacrisis? Zo
nee, hoe kunt u dat garanderen?

Antwoord 10

De corona opt-in is alleen bedoeld voor zorgverleners betrokken bij de behandeling
van COVID-19-patiënten, of wanneer de gegevens noodzakelijk zijn voor het beoordelen
van patiënten met mogelijke COVID-19-verschijnselen. Het gaat om een tijdelijke maatregel
gedurende deze coronacrisis. De duur is in ieder geval tot 1 juni 2020 dan wel zolang
er maatregelen van kracht zijn om het coronavirus onder controle te krijgen. De terugkeer
naar de normaaltoestand blijft het uitgangspunt en technisch is voorzien dat de corona-opt-ins
dan direct kunnen worden verwijderd.

Vraag 11

Kunt u in ieder geval nog de garantie geven dat alle crisismaatregelen die ingrijpen
op het recht op privacy, na de crisis worden teruggedraaid?

Antwoord 11

Ik kan spreken voor de maatregelen die ik zelf neem of initieer. Bij het nemen van
die maatregelen is er altijd oog voor de rechten van burgers en die rechten worden
zo goed mogelijk gewogen en geborgd. Zo is de corona-opt-in ook in nauwe afstemming
met de Autoriteit Persoonsgegevens tot stand gekomen om

een gedragen afweging te kunnen maken ten aanzien van het recht op privacy. Uitgangspunt
van deze maatregelen is dat ze tijdelijk zijn, dat is inherent aan het doel namelijk
de bestrijding van de huidige crisis.