Brief regering : Inspectie Justitie en Veiligheid omtrent afgeschermde detentie

Nr. 1048
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 april 2025

Met deze brief bied ik u de brief van de Inspectie Justitie en Veiligheid (IJenV)
van 31 maart 2025 aan, waarbij de IJenV ingaat op de detentie van mevrouw I. Weski
(betrokkene). Betrokkene was vanwege veiligheidsredenen gedurende negen dagen voorlopig
gehecht op een afgeschermde locatie. Dit betrof de periode van 24 april tot en met
2 mei 2023. De Directeur Generaal van de Dienst Justiele Inrichtingen (DJI) is daarnaast
over de uitkomsten van dit onderzoek door de IJenV per brief geïnformeerd. De inhoud
van die brief is geheim en daarom gerubriceerd. De centrale conclusie kan echter wel
openbaar gemaakt worden. Onderstaande brief bevat tevens mijn reactie op de openbaar
gemaakte brief.

Rapport IJenV

Op 21 april 2023 werd de betrokkene aangehouden vanwege de verdenking van deelname
aan een criminele organisatie. In haar boek Het geluid van de stilte stelt betrokkene dat zij de eerste dagen van haar detentie heeft doorgebracht in
een ondergrondse bunker, waarvan zij de locatie niet mocht vernemen. Dit is voor de
IJenV mede aanleiding geweest deze detentieperiode en de betreffende locatie nader
te onderzoeken.

In bijgevoegde brief geeft de IJenV aan begrip te hebben voor de bijzondere omstandigheden
van deze detentie. De IJenV constateert:

– dat zij niet door de DJI is geïnformeerd over het bestaan van de locatie waar de detentie
plaats heeft gevonden. Hierdoor was er geen controle mogelijk door de IJenV zoals
bedoeld in art. 17 lid 2 sub c van het Internationaal Verdrag inzake de bescherming
van alle personen tegen gedwongen verdwijning (hierna: ICPPED), aldus de inspectie.
Na de plaatsing heeft de IJenV de locatie kunnen schouwen en daarbij hebben ze volledig
medewerking vanuit DJI verkregen.

– dat er voor de betreffende locatie geen Commissie van Toezicht (CvT) is ingesteld
en er waren geen huisregels verstrekt terwijl dit wel is vereist onder de Penitentiaire
beginselwet.

– dat er geen transparantie is geweest richting de IJenV en betrokkene over de plaatsing
en het verblijf van betrokkene.

Verder geeft de IJenV aan dat er veel in het werk is gesteld om de detentie van betrokkene
vorm te geven en dat aandacht besteed is aan het welzijn en de veiligheid van betrokkene
tijdens haar detentie.

Beleidsreactie

In uitzonderlijke situaties is het mogelijk dat een gedetineerde op een afgeschermde
plek geplaatst wordt. Dit kan het geval zijn als dit bijvoorbeeld noodzakelijk is
met het oog op de veiligheid en/of het welzijn van de gedetineerde, de veiligheid
van de maatschappij, andere gedetineerden en/of de DJI medewerkers. In de afgelopen
decennia is er slechts een enkele keer sprake geweest van een dergelijke plaatsing.
Nadat er door de rechter of rechter-commissaris is bevolen tot het overgaan van het
detineren van een verdachte vindt er voorafgaand aan de plaatsing op een afgeschermde
aangewezen detentielocatie een zorgvuldige afweging van DJI plaats, waarbij per plaatsing
de mate van afscherming wordt bezien. Deze afweging vindt plaats op basis van de op
dat moment beschikbare informatie van bijvoorbeeld het Openbaar Ministerie of de politie.
Ook gedurende de plaatsing vindt een continue afweging plaats omtrent de noodzaak
van de veiligheidsmaatregelen. Er wordt afgeschaald zodra dat mogelijk wordt geacht.

Ook in de situatie van afgeschermde detentie moeten en kunnen gedetineerden erop vertrouwen
dat hun detentie veilig, zorgvuldig en humaan ten uitvoer wordt gelegd met toepassing
van geldende wet- en regelgeving. Ook is het van groot belang dat de gedetineerde
tijdens de periode van afgeschermde detentie in contact staat met zijn of haar advocaat.
De IJenV en DJI hebben mij bevestigd dat DJI uitzonderlijk veel in het werk heeft
gesteld om de negen dagen durende periode van afgeschermde detentie op een verantwoorde
en humane manier vorm te geven. Zo heeft betrokkene haar advocaat kunnen ontvangen
en dagelijks gesproken met een medewerker van DJI omtrent haar welzijn.

Het is echter van belang dat – ook in een dergelijke bijzondere situatie – onafhankelijk
toezicht kan worden uitgeoefend, zowel door de IJenV als door een CvT. Ook bij een
afgeschermde locatie moet helder zijn geregeld dat er een CvT is ingesteld en moet
de IJenV op de hoogte zijn van die afgeschermde locatie.

Ten aanzien van dat er volgens de IJenV geen transparantie is geweest over de plaatsing
en het verblijf van betrokkene, merk ik op dat de IJenV normaliter niet wordt geïnformeerd
over individuele plaatsingen, ook niet als deze plaatsvinden op een afgeschermde locatie.
De IJenV had echter wel op de hoogte moeten zijn van deze afgeschermde locatie en
het gebruik daarvan. Daarnaast had het, gelet op de zeer bijzondere omstandigheden
van deze situatie, wel voor de hand gelegen om de IJenV proactief op de hoogte te
stellen.

Naar aanleiding van de afgeschermde detentie van betrokkene zijn er -vooruitlopend
op de brief van de IJenV – inmiddels afspraken gemaakt tussen de IJenV en DJI rondom
het detineren op een afgeschermde locatie en het houden van toezicht hierop. Deze
afspraken zien o.a. op het vormgeven van toezicht door de inspectie op deze afgeschermde
vorm van detentie. Deze afspraken zijn eind 2024 ondertekend. Ook wordt er een aparte
CvT ingericht voor de afgeschermde vorm van detentie. Dit bevindt zich in de afrondende
fase, en zal nog dit voorjaar zijn gerealiseerd. Tot slot zal de DJI op basis van
het reguliere model, huisregels vaststellen voor deze vorm van detentie.

Ten aanzien van de individuele zaak die ten grondslag lag aan het onderzoek van de
IJenV is het van belang te melden dat er sprake is van lopende juridische procedures.
Dat betekent dat ik nu niet verder op de details van de individuele zaak in ga.

Tot slot

Ik vind het belangrijk dat er onafhankelijk toezicht wordt uitgeoefend. Ook als de
uitzonderlijke situatie zich voordoet waarbij een gedetineerde vanwege veiligheidsrisico’s
op een afgeschermde plek wordt gedetineerd. Ik ben de IJenV dan ook erkentelijk voor
de brief, dit heeft geleid tot verbeterde werkafspraken tussen DJI en de IJenV en
de inrichting van een CvT voor deze bijzondere vorm van detentie.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, I. Coenradie