Brief regering : Rapporten monitors en onderzoeken duurzaam voedsel

Nr. 296
BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, VISSERIJ, VOEDSELZEKERHEID EN NATUUR

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 februari 2025

We willen blijven beschikken over voldoende gezond en veilig voedsel. Dit kabinet
zet daarom in op voedselzekerheid en komt in 2025 met een nationale voedselstrategie.
Dit vraagt ook om aandacht voor maatschappelijke opgaven die er zijn ten aanzien van
natuur, milieu en klimaat. In die opgaven hebben zowel overheid, bedrijfsleven als
consument een belangrijke rol, zoals bij het tegengaan van voedselverspilling, het
realiseren van meer transparantie in de keten ten aanzien van verduurzaming en het
stimuleren van een toekomstbestendig voedselaanbod en -consumptie. Mijn voedselbeleid
zet hier op in.

Met deze brief bied ik uw Kamer een aantal rapporten en onderzoeken aan en informeer
ik uw Kamer over een aantal trajecten die de komende tijd worden afgerond, waaronder
een evaluatie. In de periode 2022–2025 zijn namelijk tijdelijk extra middelen beschikbaar
gesteld voor het voedselbeleid. De evaluatie, aangegeven in de Strategische Evaluatie
Agenda van 2023, brengt inzicht in wat er in deze periode met de inzet bereikt is.

Een inhoudelijke appreciatie op het voedselbeleid, inclusief onderstaande rapporten
en een reflectie op de uitkomsten van de evaluatie, kan uw Kamer na het uitkomen van
de evaluatie verwachten.

Rapporten, monitors en onderzoeken

Het verminderen van voedselverspilling

Wageningen Universiteit & Research (WUR) heeft het rapport «Climate footprint of food
waste in the Netherlands»1 gepubliceerd. Hierin is de klimaatimpact van voedselverspilling in Nederland in beeld
gebracht. Dit is gedaan om de bijdrage die inzet op het tegengaan van voedselverliezen
en -verspilling kan leveren aan de klimaatdoelen inzichtelijk te maken. Het blijkt
dat zo’n 5% tot 9% van de totale CO2 uitstoot in Nederland wordt veroorzaakt door voedselverspilling.

De voortgang in de ambitie van het kabinet om in 2030 voedselverspilling te halveren
ten opzichte van 2015, wordt jaarlijks gemonitord door WUR in de Monitor Voedselverspilling.
In de meest recente monitor, de update 2009–2022, is er een daling van 7% ten opzichte
van het voorgaande jaar. U treft de gegevens aan in het meegestuurde rapport en hieruit
blijkt ook dat de totale omvang van voedselverspilling in Nederland in 2022 2.350 kiloton
was. Oftewel 134 kilogram per hoofd van de bevolking.

In maart 2024 is aan de Kamer toegezegd2,
3 om terug te komen op hoe extra inzet op het tegengaan van voedselverspilling eruit
komt te zien, op basis van onderzoek van WUR naar maatregelen om een versnelling te
realiseren. Verschillende acties zijn inmiddels in gang gezet, waaronder een verbeterde
monitoring door steeds meer bedrijven en sectoren. Daarnaast is er een landelijke
coalitie van supermarkten en levensmiddelenindustrie gestart om voedselverspilling
gerelateerd aan houdbaarheidsdatums te verminderen. Ik zal hier verder op terugkomen
wanneer ik mijn inhoudelijke appreciatie op het duurzaam voedselbeleid met u deel.

Transparantie

Op 28 januari is een nieuwe versie van het Dashboard Duurzaamheid Supermarkten4 gepubliceerd. Aan deze tweede versie van het Dashboard hebben bijna alle supermarktketens
in Nederland gegevens over 2023 aangeleverd. Daarnaast is de data van de vijf ketens
die al eerder gegevens aanleverden vernieuwd. Het dashboard is ontwikkeld door Wageningen
Social & Economic Research, naar aanleiding van de motie Sneller/De Groot5. De hierboven genoemde actualisatie is in nauwe samenwerking met de retailsector
en maatschappelijke organisaties tot stand gekomen.

Daarnaast is in het kader van realiseren van meer transparantie over verduurzaming
van het voedselaanbod, de Monitor Duurzaam Voedsel 20236 door Wageningen Social & Economic Research gepubliceerd. Hierin zijn de consumentenbestedingen
aan voedsel met een onafhankelijk duurzaamheidskeurmerk in beeld gebracht. Conclusie
is dat in 2023 de bestedingen aan duurzaam voedsel met 14% zijn gegroeid ten opzichte
van 2022. Het aandeel van duurzaam voedsel in de voedselbestedingen was in 2023 ruim
19% en is vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Verder heeft Wageningen Social & Economic Research onderzoek gedaan naar welke vorm
van informatie en communicatie over duurzaamheid op productniveau het meest effectief
bijdraagt aan het stimuleren van de aankoop van duurzamer geproduceerd voedsel7. De uitkomst van de analyse is onder meer dat de effectiviteit van communicatie bij
het stimuleren van positieve gevoelens en motivatie voor duurzaamheid ligt.

Daarnaast heeft WUR een verkenning gedaan naar de bijdrage van keurmerken aan de milieu
impact van voedselproducten en hoe die effecten kunnen worden gemeten8. WUR constateert dat uit (wetenschappelijke) onderzoeken over het algemeen blijkt
dat (top) keurmerken een positieve invloed hebben op de milieuprestaties van bedrijven.
Maar dat deze aanzienlijk verschilt tussen de verschillende onderzoeken, producten,
keurmerken, landen en impact-indicatoren.

Het RIVM heeft in het najaar van 2024 het rapport «milieubelasting van de voedselconsumptie
in Nederland»9 gepubliceerd. Dit rapport geeft voor 2019–2021 aan wat de milieubelasting is van
wat we in Nederland eten, bijvoorbeeld op gebied van broeikasgasemissies, het gebruik
van irrigatiewater en land.

Transparantie gaat ook over communicatie richting consumenten en bescherming tegen
onjuiste informatie. Questionmark heeft onderzoek gedaan naar misleiding in duurzaamheidsuitingen
op voedsel in het Nederlandse voedselaanbod, zie de resultaten hiervan in het meegestuurde
rapport. Hierbij is gekeken naar de aanwezigheid van niet goed onderbouwde of misleidende
claims op productniveau en de huidige werking van zelfregulering. Questionmark geeft
aan dat twijfelachtige claims in de voedselmarkt prominent aanwezig zijn en dat het
klachtenmechanisme via de Stichting Reclame Code voor individuele gevallen weliswaar
goed werkt, maar niet als alternatief fungeert voor structurele handhaving door de
overheid.

Voedselaanbod en consumptie plantaardige eiwitten

In 2022 is er een beleidsdoelstelling vastgesteld over de consumptieverhouding tussen
plantaardige en dierlijke eiwitten10. Om meer inzicht te krijgen in hoe burgers denken over hoe we deze beleidsdoelstelling
kunnen halen, is er door mijn voorganger een burgerpanel georganiseerd. Het doel van
dit burgerpanel was om ideeën op te halen die op steun kunnen rekenen van een groep
Nederlanders. Hierbij stuur ik u de uitkomsten van dit burgerpanel toe. Het blijkt
dat burgers openstaan voor een verandering in hun eetgedrag, maar hierbij wel ondersteund
willen worden door passende maatregelen. Wat opvalt is dat burgers wel degelijk een
belangrijke rol voor zichzelf zien, maar niet zozeer in het komen tot een effectieve
aanpak. Vooral de overheid, levensmiddelenbedrijven en de retail dragen volgens hen
de verantwoordelijkheid om het voedselaanbod en onze consumptie gezonder en duurzamer
te maken. De belangrijkste ideeën die werden genoemd zijn: «Werk met prijsmechanismen
en kaders», «stimuleer of reguleer eerlijke communicatie» en «bied voldoende alternatieven
en inspiratie aan».

Graag wil ik mijn dank en waardering uitspreken voor de tijd die 80 burgers uit heel
Nederland hierin hebben gestoken. Ik heb begrepen dat de burgers het erg waardevol
vonden om mee te denken over dit onderwerp en zich gehoord voelden tijdens de sessies.

Aankomende publicaties

Transparantie

Op het gebied van transparantie loopt er momenteel tweeledig onderzoek naar welke
bovenwettelijke duurzaamheidseisen er binnen de voedselketen worden gesteld om inzicht
te krijgen in welke eisen gangbaar zijn en wat hiervan de praktische gevolgen zijn.
Naar verwachting is dit in het eerste kwartaal van 2025 gereed.

Tot slot wordt tegen de zomer van 2025 een geactualiseerde Keurmerkenwijzer van Milieu
Centraal verwacht, waarmee consumenten en professionals geholpen worden de verschillende
beeldmerken op duurzaamheid en dierenwelzijn te duiden om in de winkel ook de voor
hen beste keuze te kunnen maken.

Voedselaanbod en consumptie plantaardige eiwitten

In het voorjaar van 2025 wordt door Wageningen Social & Economic Research een tweetal
publicaties opgeleverd over de consumptie van plantaardige eiwitten: het rapport «Versnellingsagenda
eiwittransitie» en de Eiwitmonitor 2024.

Bovenstaande rapporten neem ik mee in mijn beleidsvisie ten aanzien van het voedselbeleid,
die ik na afronding van de eerder genoemde evaluatie naar uw Kamer doe toekomen. Hierin
zal ik toelichten hoe het voedselbeleid er in de komende jaren uit zal zien, met inachtneming
van het budget en de nationale voedselstrategie. Ik informeer uw Kamer hierover in
het tweede kwartaal van 2025.

De Minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, F.M. Wiersma