Brief regering : Verslag van de OVSE Ministeriële Raad op 5 en 6 december 2024

Nr. 58
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 december 2024

Hierbij bied ik u het verslag aan van de OVSE Foreign Ministers Meeting op 4 en 5 december
2024.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
C.C.J. Veldkamp

Verslag OVSE Ministeriële Raad 5 en 6 december 2024

Op 5 en 6 december jl. vond op Malta de Ministeriële Raad van de Organisatie voor
Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) plaats. De Minister van Buitenlandse Zaken
nam hieraan deel. De bijeenkomst stond in het teken van Oekraïne en de Russische oorlog.
Dit jaar waren voor het eerst sinds 2021 zowel de Oekraïense als de Russische Minister
van Buitenlandse Zaken aanwezig bij de Ministeriële Raad. Bij het informele diner
voorafgaand aan de Raad waren de Russische en Belarussische Minister niet aanwezig.

Besluiten

Tijdens de Ministeriële Raad is overeenstemming bereikt over de invulling van de vier
OVSE-topfuncties. De Nederlandse kandidaat Christophe Kamp is benoemd als de nieuwe
Hoge Commissaris inzake Nationale Minderheden. Deze instelling heeft een belangrijke
rol op het vlak van conflictpreventie. De nieuwe Secretaris-Generaal is de Turkse
Feridun Sinirlioğlu, de nieuwe directeur van het Bureau voor Democratische Instellingen
en Mensenrechten (Engelse afkorting: ODIHR) is de Griekse Maria Telalian en de nieuwe
Vertegenwoordiger van Mediavrijheid is de Noorse Jan Braathu.

Hoewel er nog geen formeel besluit is genomen over de OVSE-voorzitterschappen voor
2026 en 2027, is tijdens de Raad wel vooruitgang geboekt en de inspanningen worden
in Wenen voortgezet. Ook is er helaas geen consensus bereikt over het budget, omdat
Azerbeidzjan consensus blokkeert.

Plenaire sessie

Oekraïne sprak als eerste deelnemende Staat. Het overgrote merendeel van de deelnemende
Staten en partners van de OVSE gebruikte de nationale verklaring om de Russische oorlog
tegen Oekraïne in de sterkste bewoordingen te veroordelen. Het was zeer duidelijk
dat Rusland in de OVSE geïsoleerd staat. Ook noemden meerdere deelnemende Staten de
directe dreiging vanuit Rusland richting de bredere OVSE-regio, die zich manifesteert
via luchtruimschendingen en hybride acties.

In de Nederlandse verklaring heeft de Minister de Russische oorlog ten zeerste veroordeeld.
Rusland kiest ervoor oorlog te voeren; Oekraïne vecht voor zijn voortbestaan. Ook
heeft Nederland betrokken derde landen veroordeeld die de Russische agressie mede
mogelijk maken. Nederland heeft de deportaties en illegale overbrenging van Oekraïense
kinderen door Rusland ten strengste veroordeeld en Rusland opgeroepen de kinderen
terug te brengen naar Oekraïne. Nederland heeft ook aandacht besteed aan de alsmaar
toenemende repressie in Rusland, waaronder grove mensenrechtenschendingen. Nederland
heeft expliciet opgeroepen om de drie in Rusland gedetineerde OVSE-medewerkers onmiddellijk
vrij te laten en sprak zijn afkeuring uit over het grote aantal politieke gevangenen
in Rusland en Belarus.

Net als de andere deelnemende Staten, heeft Nederland steun geuit voor het werk van
de OVSE, via onder meer de veldkantoren en de autonome instellingen. Nederland heeft
landen opgeroepen zich constructief op te stellen en de OVSE-consensusbesluitvorming
niet te misbruiken voor nationale doeleinden.

Nederland heeft ook steun uitgesproken voor het vredesproces tussen Armenië en Azerbeidzjan.
De Minister sprak zijn zorgen uit over de ontwikkelingen in Georgië en riep de regering
op het volk te steunen in zijn Europese aspiraties. Hierbij heeft de Minister opgeroepen
alle instrumenten uit de OVSE-toolbox in te zetten om het Georgische volk te steunen. Tot slot heeft Nederland aandacht
gevraagd voor de slachtoffers van discriminatie, intolerantie en haat, waaronder antisemitisme.
Nederland heeft opgeroepen samen te werken om antisemitisme tegen te gaan.

Side-events

En marge van de Ministeriële Raad worden elk jaar verschillende evenementen georganiseerd.
Oekraïne organiseerde een bijeenkomst over burgers die onrechtmatig door Rusland gevangen
zijn genomen. Nederland was, samen met de EU en een groot aantal andere OVSE-landen,
cosponsor van dit evenement. Tijdens deze bijeenkomst heeft de Minister de Nederlandse
inzet toegelicht ten aanzien van het vergaren van data over burgergevangenen, rehabilitatie
van teruggekeerde burgers en in het bijzonder de voortrekkersrol rol van Nederland
op punt 7 van President Zelensky’s Vredesformule, Restoring Justice.

Tijdens de OVSE Ministeriële Raad bestaat de mogelijkheid met vertegenwoordigers van
het maatschappelijk middenveld te spreken. Nederland maakt hier elk jaar gebruik van.
Dit jaar sprak de Minister met Russische mensenrechtenverdedigers die zich inzetten
voor bewijsvergaring van mensenrechtenschendingen. De mensenrechtenverdedigers legden
de link tussen de Russische agressie in Oekraïne en de interne repressie die in Rusland
zelf plaatsvindt.

Gesprekken en marge van de Raad

De Raad biedt een goede gelegenheid om met collega’s te spreken. De Minister heeft
onder meer met zijn Turkse en Israëlische evenknie gesproken. Conform motie Stoffer/Paternotte1 zijn in contacten met de Turkse autoriteiten zorgen overgebracht over berichten over
inreis van Hamasleiders naar en hervestiging in Turkije. De Turkse autoriteiten geven
aan dat politieke leiders van Hamas Turkije van tijd tot tijd bezoeken, maar dat van
hervestiging van Hamas in Turkije geen sprake is.

Deelname Russische Minister van Buitenlandse Zaken in 2025

Tijdens de NAVO Foreign Ministers Meeting heeft de Minister zijn Finse collega gesproken, conform toezegging aan Kamerlid Paternotte
tijdens het tweeminutendebat op 27 november jl. Nederland heeft steun geuit voor het
Finse voorzitterschap en besprak deelname van de Russische Minister van Buitenlandse
Zaken aan de OVSE Ministeriële in 2025. De OVSE Ministeriële Raad wordt in 2025 echter
in Wenen gehouden, vanwege centralere ligging. Het is derhalve aan Oostenrijk om een
besluit te nemen. Oostenrijk zal naar verwachting niet willen voorkomen dat de Russische
Minister van Buitenlandse Zaken volgend jaar aanwezig is.

Het is echter ook niet wenselijk om Rusland koste wat kost buiten te sluiten. De OVSE
is opgericht als organisatie waar landen om tafel zitten die het niet met elkaar eens
zijn. De OVSE is een organisatie die Oekraïne steunt, bijvoorbeeld via het veldkantoor
in Oekraïne. Tijdens de recente conferentie spraken rond de vijftig landen zich uit
tegen Rusland in aanwezigheid van de Russische Minister. Dit draagt bij aan isolatie
van Rusland, hetgeen in lijn is met het kabinetsbeleid.