Uitgelicht : Prinsjesdag met een demissionair kabinet - wat betekent dat?
De verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer vinden in november plaats, de formatie van een nieuw kabinet volgt daarna. Wat betekent dat voor Prinsjesdag, de derde dinsdag van september?
Rijksbegroting, Miljoenennota en troonrede
Prinsjesdag is de officiële start van het nieuwe parlementaire jaar. De Koning schetst de hoofdlijnen van het beleid in de troonrede tijdens een zitting van de Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal; dat zijn de Tweede- en Eerste Kamerleden samen. De minister van Financiën biedt die dag de Tweede Kamer de rijksbegroting en Miljoenennota aan.
Alleen lopende zaken
Als een kabinet ontslag heeft gevraagd vanwege een kabinetscrisis en er tussentijdse verkiezingen worden uitgeschreven, blijft het aan totdat een nieuw kabinet aantreedt. Het kabinet mag echter alleen lopende zaken afhandelen; het is demissionair. Een demissionair kabinet wordt niet geacht om belangrijke politieke beslissingen te nemen. Het zal geen ingrijpende (wets)voorstellen voor behandeling naar de Kamer sturen en (wets)voorstellen die daar al in behandeling zijn, worden niet afgerond tot na de verkiezingen en de kabinetsformatie. Daarnaast kan de Kamer altijd beslissen om bepaalde onderwerpen niet te behandelen ofwel controversieel te verklaren.
Financiële huishouding
Het voorlezen van de troonrede op Prinsjesdag ligt vast in de Grondwet. De begrotingscyclus die hiermee van start gaat, gaat altijd door. De financiële huishouding van het land vraagt om begrotingen die de Tweede en Eerste Kamer moeten goedkeuren. Ook wanneer het kabinet demissionair is en dus alleen lopende zaken afhandelt, moeten al deze dingen gebeuren.
Soms wel uitgesproken beleid
Toch kan een kabinet voorstellen om op bepaalde gebieden wel een uitgesproken beleid te voeren, als het vindt dat de situatie daarom vraagt. Dit gebeurde bijvoorbeeld in 2021. In de troonrede stond toen: “Sommige onderwerpen zijn zo urgent, dat stilstand nu ons land onnodig achterop zou zetten. Daarom meent de regering er goed aan te doen in het lopende beleid voor komend jaar een aantal extra stappen te zetten, onder andere op het terrein van klimaat, rechtsstaat en woningbouw." De Kamer beslist of ze hiermee akkoord gaat.
Eerdere Prinsjesdagen met demissionair kabinet
Sinds het jaar 2000 is dit de zesde keer dat er met Prinsjesdag een demissionair kabinet is. De andere jaren waren 2006, 2010, 2012, 2017 en 2021. De minister van Financiën biedt, net als in andere jaren, het koffertje met de begrotingsstukken aan en de Tweede Kamer behandelt in de maanden daarna de begrotingen van de verschillende ministeries.
Begrotingscyclus
Nadat de Tweede Kamer de stukken heeft ontvangen en de grote lijnen heeft besproken tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen en de Algemene Financiële Beschouwingen, volgt de behandeling per ministerie. De Eerste en Tweede Kamer moeten volgens de begrotingscyclus tijdig goedkeuring geven voor de overheidsuitgaven van het komend jaar.
Traditie overeind
De traditie van Prinsjesdag blijft overeind. De rijtoer van het koningspaar door het centrum van Den Haag, het voorlezen van de troonrede en de aanbieding van het koffertje met de stukken door de minister van Financiën aan de Tweede Kamer: honderdduizenden mensen zullen dit weer volgen op de derde dinsdag van september.